ترکیه و انگیزه‌های عملیات نظامی در عفرین (بخش دوم و پایانی)

(روزنامه اطلاعات – 1396/11/14 – شماره 26932 – صفحه 12)

ابعاد عملیات شاخه زیتون ترکیه؛ بحران سوریه عمیق‌تر می‌شود؟

دولت ترکیه به تهدیدات خود عمل و حملات نظامی علیه مناطق کردنشین سوریه و عفرین را آغاز کرده است و آن چنان که رییس جمهوری این کشور "اردوغان ” می‌گوید این حملات تا رسیدن به اهداف نهایی‌اش ادامه دارد.به گزارش خبرنگار ایسنا در لبنان، براساس دیدگاه ترکیه هیچ یک از نیروها و مجموعه‌های سازمانی کرد سوریه و سازمان یافته توسط آمریکا نمی‌توانند حتی در نزدیکی مرزهای ترکیه استقرار یابند و ترکیه با هرگونه قوت یافتن این نیروها رویارویی نظامی خواهد کرد. استدلال ترکیه این است که این نیروها زیر مجموعه عناوین تروریستی در سوریه هستند که در طول چند سال اخیر در سوریه تفسیر شده‌اند.

اما روشن است که حملات نظامی ترکیه به مناطق کردنشین سوریه هدفی فراتر از مبارزه با تروریسم دارد. دولت ترکیه به خوبی می‌داند همه قدرت کردهای سوریه به برنامه‌های آمریکا باز می‌گردد، آمریکایی که برای استقرار در سوریه و به دست گیری حداقل یک چهارم از سرزمین‌های این کشور برای سال‌های آینده بسیار جدی است که به شکل طبیعی امنیت ملی کشورهای همسایه و از جمله ترکیه را به خطر می اندازد. از سویی دیگر حضور دراز مدت ارتش آمریکا در سوریه هر زمان ممکن است مجددا انبار باروت تجزیه در منطقه را منفجر کند که به طور قطع دود اصلی آن به چشم ترکیه می‌رود گرچه دیگر کشورها حتی با خساراتی کمتر از ترکش‌های این انفجار مصون نمی‌مانند.از نگاه ترکیه طرح ایجاد نیروی ۳۰ هزار نفری حفظ امنیت مرزهای عراق، سوریه و ترکیه جدی است با آن که آمریکایی‌ها تلاش کرده‌اند تا آنکارا را راضی کنند که هدف از این طرح مرزهای مشترک ترکیه با عراق و سوریه نیست اما دولت ترکیه که خود ناظر اعمال آمریکا در پنج سال اخیر در سوریه بوده است دیگر هیچ اعتمادی به وعده‌های آمریکا آن هم در عصر دونالد ترامپ ندارد.

مواضع دولت سوریه

سوریه می‌گوید هدف آمریکا نابودی داعش نبوده و نیست و دلیل آشکار آن تلاش‌های آمریکا برای سیطره بر دیرالزور و تحکیم پایه‌های طرف‌های هم پیمانش بر این شهر است، علاوه بر این به اعتقاد سوریه، آمریکا حق ندارد تحت عنوان بازسازی سوریه در این کشور بماند زیرا آمریکایی‌ها خود به مثابه اشغالگرند. از نگاه دمشق نیرویی که آمریکا در صدد آموزش و سازماندهی آن تحت عناوین امنیتی مبارزه با داعش و کنترل ترددهای تروریستی از مرزهای سوریه و عراق است در حقیقت این نیروی تحت حمایت آمریکا خود یک داعش جدید است و این بیان سوریه یعنی آن که نیروی جدید تحت حمایت آمریکا می‌توانند همچون داعش مورد هجوم ارتش سوریه و هم پیمانانش در این کشور قرار گیرند.

نگرانی دولت سوریه در حالی افزایش پیدا کرده است که برابر اطلاعات موجود این نیرو متشکل از ۳۰ هزار جنگجو خواهد بود که به صورتی نیابتی از سوی آمریکا در سوریه مستقر و آموزش می‌یابند. این در حالی است که آمریکا در ادعاهایی که حتی کودکان را قانع نمی‌کند مدعی است که لزوم حضور نیروهایش در سوریه و تشکیل قوای امنیتی جدید به منظور مقابله با بقایای داعش و ایجاد مقدمات لازم برای اجرای برنامه گفتگوهای ژنو است که تحت نظارت سازمان ملل دنبال می‌شود .دمشق عملیات ارتش ترکیه در سرزمین سوریه در عفرین را به عنوان یک اقدام غیر قانونی، تجاوز گرایانه و اشغالگرانه می نگرد و خواستار پایان دادن به آن است. با آن که دولت و ارتش سوریه تاکنون در قبال این بحران دست به عصا حرکت کرده‌اند اما ارتش ترکیه هشدار داده است تا زمانی که از سوی ارتش سوریه اقدامی نشود ترکیه هیچ اقدام متقابلی علیه دولت سوریه اتخاذ نخواهد کرد. این واکنش‌ها و مواضع دولت سوریه این گمانه را تقویت کرده است که ممکن است دایره درگیری ارتش سوریه با کردهای عفرین از این منطقه جغرافیایی هم تجاوز کند.

مواضع دولت آمریکا

پیشترهم نیز در تحلیل‌ها و گزارش‌ها تاکید شده بود که در سایه پیروزی‌های ارتش سوریه و ائتلاف نظامی روسیه، سوریه، ایران و نیروهای حزب‌الله لبنان و دیگر همپیمانان ارتش سوریه و نیز در سایه پیشروی‌های ارتش عراق و نیروهای الحشد الشعبی به سوی مرزهای مشترک با سوریه، آمریکا در تلاش است که سکان هدایت امنیتی و نظامی در مرزهای مشترک سوریه و عراق را به دست گیرد که هم به مصالح امنیتی و نظامی آمریکا در خاورمیانه باز می‌گردد و هم به سیاست حفظ امنیت اسرائیل در خاورمیانه. از همین رو در گزارش‌ها تاکید شده بود که رقابتی سخت بین ارتش سوریه و هم پیمانانش با ارتش آمریکا و هم پیمانانش بر سر استقرار زودهنگام بر مرزهای سوریه و عراق وجود دارد.

در ادامه همین روند و پس از شکست داعش در البوکمال و رسیدن همزمان ارتش سوریه و عراق به مرزهای مشترک و شکست داعش در دو کشور عراق و سوریه، آمریکا طرح استقرار نیروهای نظامی سی هزار نفری در داخل خاک سوریه را تدارک دید تا بتواند همچنان در آینده، مرزهای عراق و سوریه را تحت کنترل بگیرد. مخالفت ترکیه با تشکیل چنین نیروهایی که ارکان اصلی آنها را کردهای سوریه (نیروهای دموکراتیک سوریه) تشکیل می‌دهند باعث شد تا دولت آمریکا ترکیه را به اصطلاح متقاعد کند که این نیروها قرار نیست حضوری در مرزهای مشترک سوریه با ترکیه یا با ترکیه و عراق داشته باشند. البته امریکا بدون شک قصد دارد این نیروها را در سوریه سازماندهی کند و از این امر هم عقب نشینی نمی کند اما هدف اصلی این نیروها مرزهای ترکیه نیست بلکه هدف اصلی این نیروها استقرار بر روی مرزهای مشترک عراق و سوریه است.

جنگ ترکیه علیه عفرین در داخل خاک سوریه نشان می‌دهد که ترکیه به تعهدات یا وعده‌های آمریکا مبنی بر اهداف استقرار نیروی ۳۰ هزار نفری در داخل خاک سوریه اعتماد نکرده است و الا بعید به نظر می رسید که ترکیه دست به این اقدامات نظامی دامنه‌دار بزند. این امر نفی کننده اهداف ترکیه در شمال خاک سوریه و شمال غربی این کشور نیست اما با توجه به این که آمریکا تمام قد در طول سه سال اخیر به آموزش و سازماندهی کردهای سوریه اقدام و نگرانی‌های ترکیه را نادیده گرفته است، بر تشکیک اهداف آمریکا از سوی ترکیه افزوده است. دولت آمریکا پیشتر اعلام کرده بودکه تحولات مرزهای مشترک عراق با سوریه را به شدت مراقبت و نظارت می کند تا منجر به افزایش نقش استراتژیک ایران در سوریه و عراق و برهم خوردن معادلات نظامی به ضرر اسرائیل و مصالح امریکا در خاورمیانه نشود.

اظهارات گستاخانه وزیر خارجه آمریکا حاکی از آن است که آنها به هیچ وجه خواستار استقرار آرامش و پایان جنگ در سوریه نیستند و این امری است که حتما برای دولت ترکیه نیز روشن شده است. تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا مدعی است که حضور نظامی آمریکا در سوریه مبتنی بر سه هدف پایان وجود کامل داعش، برکناری بشار اسد از قدرت و پایان بخشیدن به نفوذ ایران در سوریه و منطقه است.پیش از حمله ارتش ترکیه به عفرین، پنتاگون مدعی شد که قصد ایجاد ارتشی تحت عنوان حفاظت از مرزها را ندارد بلکه هدف اصلی‌اش حمایت از آوارگانی است که برای بازگشت به شهرها و روستاهای خود نیاز به نیروهای امنیتی دارند.

علاوه بر این پنتاگون مدعی است که هدف نهایی آمریکا جلوگیری از بروز نیروهایی همچون داعش یا تجدید حیات داعش در خاک سوریه است.اما روسیه نیز پاسخ داد که آمریکا از مدتها پیش با طرح تشکیل ارتش جدید آزاد سوریه در صدد است تا استقرار خود را در خاک سوریه تضمین کند.روند تحولات نیز نشان می‌دهد که ادعاهای دولت سوریه و روسیه در قبال تحرکات جدید آمریکا عین واقعیت است و ارتش آمریکا در سایه ایجاد نیروی سی هزار نفری هم در صدد استقرار دراز مدت در سوریه و هم در صدد کنترل مرزهای مشترک سوریه با عراق است.

مواضع دولت ترکیه

مولود چاووش‌اوغلو، وزیر خارجه ترکیه همپای رییس جمهوری اردوغان به شدت هرگونه ایجاد نیروی تحت حمایت آمریکا از میان نیروهای کرد سوریه را رد و تهدید کرده است که که با این نیروی جدید در داخل خاک سوریه وارد جنگ می‌شود. روشن است ترکیه در این امر جدی است و اگر منویاتش محقق نشود آنگاه وارد فاز نظامی با کردهای داخل سوریه می شود که تحت عنوان مجموعه‌های مسلح وابسته به جبهه دمکراتیک سوریه با حمایت لجستیک و سازماندهی آمریکا متشکل شده‌اند. از نگاه ترکیه هرگونه ادعای آمریکا برای حفاظت امنیت مرزهای عراق و سوریه نه قابل قبول است و نه باورکردنی. همین امر می‌تواند زمینه حملات نظامی ترکیه در شمال سوریه در منطقه عفرین محسوب شود.وزیر خارجه ترکیه نیز تاکید کرده است که هرگونه عملیات نظامی علیه نیروهای تحت حمایت آمریکا را با ایران و روسیه هماهنگ می‌کند.

این واکنش و موضع وزیر خارجه ترکیه نشان می دهد که آنها حاضرند هم پیمان بزرگشان برنجد اما اجازه تشکیل چنین نیروی امنیتی متشکل از کردهای سوریه را ندهند. این مواضع ترکیه در حالی بشکل فزاینده‌ای اعلام می‌گردد که ترکیه به شدت از عملیات نظامی ارتش سوریه و هم پیمانانش در ادلب ناراحت و نگران هستند و خواستار توقف این عملیات هستند. ارتش ترکیه نیز همه اقدامات لازم برای دخالت گسترده مستقیم در عفرین سوریه و فراتر از آن را نیز اتخاذ کرده است و روشن است با ورود ترکیه به فاز نظامی به رغم واکنش‌های احتمالی کردهای سوریه اما ترکیه تا آخر خط مجبور است آن را ادامه دهد و همین امر باعث بحرانی‌تر شدن اوضاع سوریه و منطقه می شود .

این مواضع ترکیه در قبال کردهای سوری مورد حمایت آمریکا گرچه ممکن است به مذاق دولت سوریه خوش بیاید اما به دلیل واکنش دولت ترکیه به عملیات نظامی ارتش سوریه در ادلب، دمشق نیز تاکید کرده است که هرگونه اقدام نظامی ترکیه در خاک سوریه به دلیل عدم هماهنگی مستقیم با دولت سوریه غیر قانونی و یک نوع عملیات اشغالگرانه است. در حالی که آلمان و فرانسه پیام‌های ناخرسندی شدید خویش در قبال عملیات ترکیه در عفرین را اعلام کرده اند اما شاید بتوان گفت این اقدام ترکیه پاسخ قاطع ترکیه به فرانسه و آلمان است که طی یکماه اخیر هرگونه طرح انضمام ترکیه به اتحادیه اروپا را قاطعانه رد کرده‌اند و حالا و به رغم آن که ترکیه عضو موثر و فعال و استراتژیک در پیمان ناتو و همپیمانی با کشورهای اروپایی به شمار می‌رود اما ترجیح داده است در قبال بدعهدی اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها راهی مستقل و سیاستی جدید در منطقه در پیش گیرد و از همین رو است که برای حمله به عفرین با روسیه مشورت می‌کند و به جای نزدیکی با سیاست آمریکا در منطقه رو به سوی روسیه و نظام دفاعی اس ۴۰۰ می‌آورد.

همچنین شاهد هستیم که چگونه مواضع مختلف آمریکا و ترکیه در قبال منبج سوریه و احتمال هجوم نظامی ارتش ترکیه به آن بین دو طرف تبادل می شود تا جایی که آمریکا به ترکیه در باره هرگونه حمله احتمالی به منبج هشدار می‌دهد و از سوی دیگر ترکیه آمریکایی‌ها را تهدید می‌کند که از حمایت تروریست‌ها (یعنی کردهای سوریه و حزب دموکراتیک این کشور) در منبج دست بردارد تا آتش جنگ دامن آمریکایی‌ها را نگیرد.بکر بوزداغ، سخنگوی دولت ترکیه و معاون نخست وزیر پس از جلسه کابینه به خبرنگاران گفت: طرح‌های آمریکا خطری برای امنیت ملی، تمامیت ارضی و امنیت جان شهروندان ترکیه است. ما تاکید می‌کنیم که چنین اقدامی بسیار غلط است. صبر ترکیه حدی دارد و هیچ کس نباید انتظار داشته باشد که ترکیه بیش از این خویشتنداری کند.

در این حال،حزب دموکراتیک کردهای سوریه بدون توجه به پیشینه تلاش‌های سه ساله آمریکا برای یارگیری از کردهای سوریه به منظور ایجاد بالانس امنیتی و نظامی در سوریه در مقابل ارتش این کشور و هم‌پیمانانش در واکنش به تحرکات نظامی ترکیه در منطقه عفرین از طرفهای بین‌المللی خواسته است تا در مقابل هرگونه تحرکات نظامی ارتش ترکیه واکنش نشان دهند . این حزب کرد سوری اعلام کرده است که تمامی نیروهای تحت امرش در برابر اقدامات نظامی ترکیه در مناطق کردنشین سوریه و از جمله عفرین به دفاع همه جانبه اقدام خواهند کرد.پس از تحولات در شرق سوریه و رسیدن نیروهای ارتش سوریه و هم پیمانانش به مرزهای مشترک با عراق، آمریکا چهار هدف اصلی را در سوریه ترسیم کرد. بر همین اساس مجموعه‌های مسلح ضد نظام سوریه در غرب سوریه به خصوص سپاه شام در منطقه ساحلی سوریه را در غرب این کشور تقویت کرد که مصداق این تحول نظامی حمله به پایگاه هوایی روسیه در منطقه حمیمیم لاذقیه بود.

از سوی دیگر نیروهای متحد عشایر عرب با کردهای سوریه را دور یک میز قرار داد تا بتواند زمینه‌های تشکیل ارتش ۳۰ هزار نفری تحت عنوان ارتش آزاد سوریه را تدارک ببیند تا از میدان نفوذ ایران در شرق سوریه کاسته و امکان تسلط بر مرزهای مشترک سوریه با عراق را فراهم کند. از سویی دیگر با این اقدامات تلاش کرد تا زمینه سازی حضور دراز مدت خویش در سوریه را فراهم تا از یکه تازی روسیه در سوریه و منطقه خاورمیانه بکاهد و بتواند خود را سهیم و شریک در راه حل سیاسی سوریه در آینده قرار دهد.

در ورای همه این اهداف آمریکا تلاش می کند تا نتایج مذاکرات آستانه و به شکل طبیعی کنفرانس یا نشست ملی سوریه در سوچی روسیه را به شکست بکشاند زیرا این می‌تواند اولین مدخل ورود محکمتر آمریکا به میدان مذاکرات سیاسی ژنو باشد. شاید آمریکا باور نمی‌کرد که اعلان زودهنگامش از تشکیل ارتش ۳۰ هزار نفری حفظ امنیت مرزهای سوریه این چنین و با این سرعت با واکنش‌های سخت از همه اطراف روبرو شود. آمریکا که تلاش داشت با این حربه دست روس‌ها را در سوریه ببندد و هم پیمانانش را به دردسر بیاندازد حالا خودش با مشکل مواجه شده است.

حمله ترکیه به عفرین به کجا می‌انجامد؟

روشن است که ترکیه نمی‌تواند به جنگی درازمدت علیه کردهای سوریه ادامه دهد. ترکیه تلاش می‌کند تا در سایه این جنگ به مصالحی مشخص در قبال آمریکا و روسیه دست یابد ضمن آن که امنیت مرزهای خود در قبال هرگونه تحرکات کردهای سوریه را تامین کند. این امر ممکن است منجر به وساطت آمریکا بین نیروهای دموکراتیک کردهای سوریه با دولت ترکیه و منجر به آن شود که این نیروها تعهد دهند فاصله‌ای مشخص از مرزهای ترکیه را حفظ کرده و هیچ نیروی نظامی از میان مجموعه‌های کردی به شکل مسلح در این منطقه یا حدفاصل مرزی حضور نداشته باشند.

از سوی دیگر یکسری از نقاط مرزی استراتژیک از نگاه ارتش ترکیه به شکل دایمی در امنیت کامل و خالی از حضور کردهای سوریه باشد. این راه حل و وساطت امریکا می‌تواند مقدمه همکاری ترکیه و آمریکا در بحران سوریه از نو باشد که می‌تواند تهدیداتی را متوجه دولت سوریه و روسیه و هم پیمانان ارتش سوریه کند. این امر در حالی احتمال وقوع دارد که هر دو طرف آمریکایی و ترکی در میدان نبردهای سوریه به شکل غیرقانونی و بدون تایید اولیه دولت سوریه حضور یافته اند و از نگاه دولت سوریه دو طرف اشغالگر محسوب می‌شوند.

http://www.ettelaat.com/etiran/?p=344379

ش.د9604905