الگوی زنان جهان در سیمای حضرت زهرا (س)

پایگاه بصیرت / گروه فرهنگی/ شیرین کمالی

بیستم جمادی الثانی سال پنجم بعثت شهر مکه شاهد تولد گوهری تابناک بود. گوهری که رسول خدا برای به دست آوردن آن همچون زمانی که خداوند می خواست قرآن را بر او نازل کند، چهل روز عبادت، اعتکاف و خلوت داشت. دختی که جبرئیل در وصفش او را فاطمه در زمین و منصوره در آسمان نامید، یعنی کسی که شیعیانش را از آتش جهنم در امان می دارد و در صحنه محشر امت پیامبر را شفاعت می کند. وجودی که سراسر نور است، برای آنکه خدای متعال آن حضرت را از نور خود آفرید؛ (سپس نور دخترم فاطمه را شکافت (منتشر کرد) و از او آسمان و زمین را خلق کرد؛ پس آسمان ها و زمین از نور دخترم فاطمه اند؛ درحالیکه فاطمه برتر از آسمان و زمین است.) و به همین جهت حضرت، زهرا نامیده شدند. لذا می بینیم وجود مقدس فاطمه زهرا (س)، با برخورداری از علم و عصمت الهی در عالم تعین، انجام فرایض دینی و دوری از معاصی الاهی را در منتهی درجه وسع انسانی به نمایش می گذارند و به حق الگوی تمام عیاری برای زنان مسلمان به شمار می روند، اما آیا حضرت فاطمه زهرا (س) تنها الگوی زن مسلمان است؟ موضوعی که در متون بسیاری به آن پرداخته شده، اما در این نوشتار بر آنیم با تکیه بر ویژگی عمومی این بانوی بزرگ اسلام، یعنی زن بودن و نقش هایی که یک زن در هر جامعه ای اعم از غربی و شرقی، مسلمان و غیرمسلمان بر عهده دارد، نشان دهیم ایشان در واقع الگوی جاودانه برای زنان در سراسر عالم هستی است.

سه گانه نقش زن در عالم هستی

برای هر زنی فارغ از دین و مذهب، سه نقش فردی، خانوادگی و اجتماعی وجود دارد. با این تفاوت که در برخی از مذاهب و ادیان، برخی نقش ها کمرنگ شده و یا به درستی و در راستای مصلحت زن تعریف نشده اند. به عنوان مثال در مسیحیت قرون وسطی کسانی می توانستند مسیحایی شوند که هرگز گرد زن نگردند. اینگونه است که می بینیم کشیش ها و راهبه ها در تمام عمر خود ازدواج نمی کنند، زیرا ازدواج پیوندی است که خداوند را خشمگین می کند. در تورات نیز وجود زنان تلخ تر از مرگ پنداشته شده است و در دعای روزانه یهودیان است که سپاس خدای را که مرا مرد آفرید یا در تعلیمات اصحاب معبد و کلیسا، زن خادم مرد و مرد ارباب اوست و گاه زن را به اقتضای سرشت خود در موقعیت بردگی قرار می دادند. البته بی شک تمام پیامبران مدافع ارزش و مقام زن و مخالف ستم به او بودند، ولی قانون های تحریف شده کتاب های مقدس سبب شد زن جایگاه و ارزش واقعی خود را از دست بدهد.

این جریان ادامه داشت تا اینکه در اعتراض به آن جنبش فمنیستی با هدف احیای حقوق زنان در غرب شکل گرفت، اما این افراط در عقده گشایی ها به جایی رسید که موضوعاتی مانند: سقط جنین، رپ، ناهمجنس خواهی اجباری، فن آوری تولید مثل که در اصطلاح به آن مادر میانجی می گویند و پیشنهاد سوسیالیسم جنسی و خانواده گسترده به جای خانواده هسته ای و ...، جایی برای تعهدات اخلاقی باقی نگذاشت و نه تنها به لحاظ اخلاقی زن افول کرد، بلکه جایگاه اجتماعی و اقتصادی او نیز بهبود نیافت. به طوریکه شاهد هستیم بر اساس آمار سازمان ملل، اگرچه رویکرد شغل محور جایگزین رویکرد خانواده محور شد، همچنان در آمد 66 درصد از زنان فعال در اجتماع فقط به اندازه 10 درصد می باشد و این آمار نشان می دهد که 90 درصد دیگر درآمد در اختیار مردان قرار می گیرد. از طرفی کشاندن افراطی زنان به بازار کار، بنیان خانواده در غرب را متزلزل کرد و عواطف مادرانه از فرزندان دریغ شد. همچنین آماری که در سال 2017 توسط پایگاه لیست های شگفت انگیز، تحت عنوان 10 کشوری که دارای بیشترین میزان آزار و اذیت جنسی هستند منتشر شد، به ترتیب آفریقای جنوبی، سوئد و ایالات متحده آمریکا بیشترین میزان تجاوز را در طی سال 2017 داشته اند. بله، طبیعی است وقتی عفت و حیا به نام آزادی به فراموشی سپرده شود نتیجه ای جز این نخواهد داشت. البته این آزمون و خطا امروز دوباره در مسیر بازگشت به خانواده و عفت قرار گرفته است، اما آیا بدون داشتن آموزش های صحیح، می توان نقش های سه گانه زن در سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی را به درستی حفظ کرد؟ 

فاطمه (س) الگویی فراتر از زمان و مکان

حضرت فاطمه زهرا (س) در کنار مجموعه صفات ایمانی و اعتقادی ایشان که مختص زن مسلمان است، در مقام یک زن ویژگی های عمومی دارند که برای تمام گروه ها قابلیت الگویی دارد. ایشان در سبک زندگی خود، یعنی نقش و جایگاه فردی، در نقش خانوادگی خود، یعنی مادری و همسری و در نقش اجتماعی و سیاسی خود مَثل اعلای یک زن کامل هستند. زنی که فراتر از هر زمان و مکانی، نه ماسک و نقاب سنتی و افکار پوسیده بر چهره دارد و نه با خصوصیات اضافی که یک زن اروپایی و غربی که ما می شناسیم، مناسبتی دارد. آن بانوی بزرگوار به عنوان یک فرد، آینه تمام نمای ساده زیستی، نوع دوستی و احسان، صبر و گذشت، عفت و حیا و ... است. مفاهیمی که در همه زمان ها پسندیده بوده و در واقع با فطرت انسان سازگار است و لذا فضای زندگی، امکانات، رنگ ها، ظواهر مادی و تکنولوژی سبب نمی شود که بی عفتی و دروغ گویی پسندیده باشد و حیا و راستگویی مذموم شناخته شود! سیره حضرت فاطمه زهرا (س) در واقع نشان می دهد که دین اسلام با توجه موشکافانه ای به سلامت فرد و به دنبال آن به سلامت جامعه می اندیشد. ایشان در وصف اینکه بهترین چیز براى زنان چیست، فرموده اند: «این که زنان، مردان را نبینند، و مردان هم زنان را نبینند.» از این روایت می توان دریافت که کلید سلامت اخلاقی و اجتماعی جامعه در رعایت عفاف و حجاب زنان است که متأسفانه امروز نه تنها در جوامع غربی بلکه در جوامع اسلامی با تهاجم فرهنگی مواجه شده است. 

حضرت فاطمه (س) در سطح خانوادگی و در نقش همسری و مادری در کنار برخورداری از حقوقی که در هیچ اندیشه و مکتب دیگری نمی توان همانند آن را یافت، تکالیف خود را به بهترین شکل انجام می دهند. زن در اسلام مجبور نیست برای خود یا خانواده اش کار کند و نفقه دادن از ناحیه مرد به زن واجب شرعی است، حتی زنی که در خانواده به کودکش شیر می دهد، حق دارد که از شوهر خود پول دریافت کند و حقوقی داشته باشد، اما حضرت زهرا (س) پیش از هرچیز به نقش مادری و همسری خود علاقه مند بود، موضوعی که در بسیاری از خانواده های کنونی به چشم نمی خورد. زنانی که از ترس تنهایی یا بی پولی تن به ازدواج می دهند و یا پیش از ازدواج دنیای متنوعی از روابط را تجربه کردند و بسیاری دیگر از رفتارهایی که نتیجه آن ظهور پدیده هایی چون ازدواج سفید، خانواده تک والدی، رواج مفهوم سینگل و خانواده های تک نفره، زوج های بدون فرزند، فرزندان بی هویت، جشن طلاق و ... است. ثمره این همه نیز آمار وحشتناک مشکلات عجزآور روحی است، یا آن هایی که قربانی اعتیاد می شوند یا دست به خودکشی می زنند. بنابراین بنا نهادن زندگی بر پایه علاقه و عشق به نقش همسری و مادری، تاثیر مهمی در استحکام زندگی و تربیت فرزندان موفق و جامعه ای سعادتمند خواهد داشت. 

نکته دیگر اینکه برخلاف تصورات و تبلیغات سوئی که علیه اسلام صورت می گیرد، زن در اسلام محبوس در خانه نیست. حضور سالم و بانشاط زن در اجتماع نه تنها منع نشده بلکه توصیه نیز شده است. حضرت زهرا (س) نیز به عنوان الگوی زنان جهان از ازل تا ابد، در عرصه های اجتماعی و سیاسی حضور داشتند، اما چگونگی این حضور اهمیت دارد. چه اینکه امروز در جوامع مختلفی شاهدیم با استفاده از ناآگاهی زنان و دادن شعارهای جذاب تنها از آنها در جهت رسیدن به مطامع سیاسی استفاده ابزاری می شود. بنابراین یکی از شرایط حضور زنان در اجتماع و عرصه سیاست، حفظ کرامت زن است، یعنی این حضور باعث ضربه زدن به کرامت انسانی زن نشود. شعارهای که در غرب در جهت آزادی زن داده می شود، همگی پوچ است و در واقع وسایل لغزش زن را فراهم می کند. آزادی های مختلفی از قبیل حق رأی، حق سقط جنین، طلاق بدون تقصیر، استقلال مالی، آزادی جنسی، حضور گسترده در سیاست، اجتماع و اقتصاد، بالا رفتن سن ازدواج، افزایش زندگی های مجردی، اضمحلال خانواده، افزایش طلاق، ایجاد حس ستیزه جویی بین دو جنس، تخریب زنانگی و بحران هویت در زنان، تضعیف مردانگی، برداشتن مرز خصوصی و عمومی (خانه و جامعه)، رواج همجنس بازی، ظهور پدیده زنانه شدن فقر و افزایش بیماری های مختلف زنان اعم از جسمی و روحی ... ابزاری شدن زنان در خدمت منافع سرمایه داران با ایجاد سقط جنین، صنعت روابط جنسی و ... از این جمله اند. 

شرط دیگر حضور زنان در عرصه اجتماع این است که مانع نقش مادری و همسری آنها نباشد. اما برداشت غلطی که در غرب به دنبال جنبش های آزادی خواهی شکل گرفت این است که نقش همسری و مادری و به طور کلی خانواده بند اسارتی است که مانع تحقق آزادی می شود. و اما شرط دیگر، اثرگذاری حضور زنان در اجتماع است. دنیای غرب این اثر بخشی را صرفاً در ظهور فیزیکی زن می داند. بدین ترتیب زن از نگاه غرب علی رغم آزادی های فردی، تنها از بعد ظاهری مورد توجه قرار گرفت؛ نگاهی که زن امروز غربی را درمانده و مستأصل نموده است. در اسلام این حضور همراه با اثرگذاری است همانطور که می بینیم حضور حضرت فاطمه زهرا در جنگ احد به عنوان درمانگر، در زمان حفر خندق در جنگ احزاب، اداره نخلستان فدک، داشتن جلسات پاسخگویی به سوالات دینی زنان، نيز دفاع از اسلام و ولايت در بحراني ترين اوضاع جامعه اسلامی‌ چنان که در مسجد حضور يافته و با سخنراني كوبنده و روشنگر خود توطئه منافقين و بد خواهان را افشا نمودند، همه همراه با اثرگذاری مثبت است که برای زنان غیرمسلمان نیز مصداق پیدا می کند. اینجاست که بسیاری از اموری که امروز بر عهده زنان قرار گرفته موضوعیت خود را از دست می دهد، چراکه با کرامت و اثرگذرای مثبت زن همخوانی ندارد.