صدر اعظم آلمان به واشنگتن سفر کرد تا با دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا دیدار و گفت و گو کند، اگرچه برخی رسانه های غربی اعلام کرده اند که اصلی ترین هدف آنگلا مرکل در این دیدار، مذاکره با ترامپ بر سر برجام بوده است، اما به نظر می رسد اهداف و محورها و موضوعات دیگری نیز در این سفر وجود داشت که موضوع برجام را تا حد زیادی تحت الشعاع خود قرار داد.
نباید فراموش کرد که متعاقب وضع تعرفه های گمرکی بر فولاد و آلومینیوم و همچنین اصرار ترامپ بر افزایش سهم کشوهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی در تامین هزینه های ناتو، شاهد بروز تنش هایی میان برلین و واشنگتن طی ماه های گذشته بوده ایم. مروری بر گزارش خبرگزاری رویترز که قبل از سفر مرکل به آمریکا منتشر شد، می تواند قابل تامل باشد. رویترز می نویسد:
«انتظار می‌رود گفتگوهای آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا روی موضوعات مختلفی از جمله مسائل اقتصادی متمرکز باشد. پیش از انجام این سفر مقام‌های آلمانی گفتند انتظار می‌رود مساله اعمال تعرفه‌های آمریکا روی فولاد و آلومینیوم اروپا که از اول ماه می اجرایی می‌شود، در دستور گفتگو قرار داشته باشد. با این حال آنها می‌گویند آلمان برای مذاکره بر سر یک بسته گسترده‌تر شامل سایر صنایع آماده است. یک مقام کاخ سفید همچنین گفت: ترامپ، مرکل را برای افزایش اعتبارات آلمان در ناتو تحت فشار قرار خواهد داد.»
در گزارش رویترز، اشاره ای به موضوع برجام نشده است. واقعیت امر این است که ناکامی امانوئل مکرون در قانع کردن دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در خصوص حفظ توافق هسته ای، منجر به ناامیدی صدر اعظم آلمان از ادامه رایزنی ها بر سر این موضوع شده است. البته این به معنای عدم طرح موضوع برجام در دیدار مشترک مرکل و ترامپ نبود! اظهارات مرکل در پایان دیدار با ترامپ نشان داد که مرکل نیز به مانند مکرون، نتوانسته است با ترامپ بر سر موضوع برجام با توافق برسد. باید این موضوع را مدنظر قرار داد که صدر اعظم آلمان درا نی سفر پیشنهاد جدیدی را به ترامپ در خصوص توافق هسته ای با ایران ارائه نداد.
مرکل به خوبی می داند که حضو افرادی مانند جان بولتون در کاخ سفید، شانس باقی ماندن ایالات متحده آمریکا در برجام را به شدت کاهش داده است. مکرون اخیرا در سخنرانی خود پس از دیدار با ترامپ اعلام کرد که رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا احتمالا از توافق هسته ای با ایران خارج خواهد شد. همچنین رئیس جمهور فرانسه اذعان کرد که نتوانسته است ترامپ را برای ماندن در برجام قانع کند. فراتر از آن، ترامپ مدعی شده است که وی، نظر مکرون در خصوص توافق هسته ای با ایران را تغییر داده است. ادعایی که با سکوت مکرون مواجه شده است.
واقعیت امر این است که مقامات آلمانی، تحت فشار ایالات متحده آمریکا و دو کشور فرانسه و انگلیس، از تابستان گذشته به مذاکره بر سر "تغییر برجام " مطابق خواسته های ترامپ تن دادند. این در حالی بود که چنین اقدامی از ابتدا اشتباه بود. هم اکنون آلمان نیز به مانند فرانسه و انگلیس، مسئولیت به سزایی در خروج ایالات متحده از برجام خواهد داشت. اگر استراتژی "مهار آمریکا" از سوی تروییکای اروپایی به خوبی پیاده سازی می شد و سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه اصلی ترین وظیفه خود در قبال برجام را فدای معامله سیاسی با ایالات متحده و دولت ترامپ نمی کردند، امروز رئیس جمهور ایالات متحده صراحتا موضوع خروج از توافق هسته ای را مطرح نمی کرد. در هر حال، از ابتدا نیز بعید بود صدر اعظم آلمان در این دیدار کوتاه یک روزه و در فاصله زمانی اندک باقی مانده تا تاریخ 22 ادیبهشت ماه (12 ماه می) اقدامی در مواجهه با خروج آمریکا از توافق هسته ای صورت دهد.
نکته دیگری که باید مدنظر قرار گیرد، به دستور کار مذاکرات مرکل و ترامپ باز می گردد. اصلی ترین هدف مرکل از مذاکره با ترامپ، رسیدن به توافقی کامل با کاخ سفید بر سر اختلافات اقتصادی اخیر بود. اعمال تعرفه های گمرکی بر فولاد و آلومینیوم از سوی دولت آمریکا، منجر به خشم 28 عضو اتحادیه اروپا شده است. اگرچه ترامپ فعلا اعمال این تعرفه ها بر کالاهای اروپایی را به تاخیر انداخته است، اما برخی منابع آمریکایی اعلام کرده اند که تصمیم نهایی ترامپ در این خصوص غیر قابل تغییر خواهد بود.
موضوع دیگری که در مذاکرات صدر اعظم آلمان و رئیس جمهور آمریکا مورد بررسی قرار گرفت، به مناسبات این دو در ناتو باز می گردد. ترامپ همچنان اصرار می ورزد که اعضای ناتو باید هزینه های دفاعی و امنیتی خود را افزایش داده و بودجه بیشتری را صرف آن کنند. این موضوع با مقاومت برخی اعضای ناتو مواجه شده است. از سوی دیگر، در داخل آلمان نیز مرکل نسبت به انعطاف در برابر مواضع زورگویانه و سخت گیرانه رئیس جمهور آمریکا در قبال ناتو متهم شده است. همین موارد سبب شد تا مرکل در دیدار اخیر خود به ترامپ، بار دیگر مواضع وی در ناتو را به نقد کشد. با این حال به نظر نمی رسد که انتقادات مرکل تاثیری بر مواضع رئیس جمهور آمریکا داشته باشد! همان گونه که رسانه های غربی اعلام کرده اند، ترامپ همچنان به رویکرد سلبی خود در قبال دیگر اعضای ناتو ادامه خواهد داد.
آنچه از شواهد موجود بر می آید، این است که مرکل قصد داشت توان اصلی خود را در دیدار با رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا، صرف اختلافات اخیر نظامی و اقتصادی با کاخ سفید کند. در این معامله، برجام در اولویت های بعدی قرار داشت.
همان گونه که اشاره شد، پس از اعلام عدم موفقیت مکرون در خصوص ماندن ایالات متحده آمریکا در برجام، مرکل نیز انگیزه ای برای ادامه مذاکرات مؤثر با ترامپ در این خصوص نداشته است. حتی اگر موضوع توافق مکمل میان آمریکا و اروپا بر سر برجام (تغییر برجام) مطرح شود، این موضوع نیز از اعتباری در نزد ایران، روسیه و چین برخوردار نیست.
بنابراین نباید فراموش کرد که تروییکای اروپایی، یعنی سه کشور فرانسه، انگلیس و آلمان در ایجاد وضعیت موجود در قبال برجام مقصر هستند و اگرچه نقش فرانسه و انگلیس در این معادله نسبت به آلمان پررنگ تر است، اما برلین نیز باید سهم خود را در این موضوع بپذیرد.
در نهایت این که به نظر می رسد در صورت اعلام رسمی خروج ایالات متحده آمریکا از برجام، میان سه کشور اروپایی رایزنی هایی در خصوص چگونگی حفظ برجام صورت گیرد، این در حالیست که پاسخ جمهوری اسلامی ایران نسبت به اقدام سلبی ایالات متحده در قبال برجام کوبنده خواهد بود. بدیهی است در صورت اعلام خروج واشنگتن از توافق هسته ای، دلیل و منطقی برای ماندن جمهوری اسلامی ایران در این توافق وجود نخواهد داشت؛ موضوعی که بسیاری از مسئولین کشورمان نیز بر آن تأکید کرده اند./
