"پروژه مهار آمریکا" در دوران پسا برجام، آزمونی بوده است که اتحادیه اروپا و خصوصا تروییکای اروپایی از عهده آن بر نیامده اند. این موضوع هم در دوران ریاست جمهوری اوباما و در جریان بدعهدی های وزارت خزانه داری آمریکا و هم در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ قابل مشاهده بوده و می باشد. در حال حاضر، شواهد و مستندات موجود نشان دهنده خیز دولت ترامپ برای خروج از توافق هسته ای با ایران است. انتصاب "مایک پمپئو" به عنوان وزیر امور خارجه و جان بولتن به عنوان مشاور امنیت ملی دولت ترامپ، پیام هایی معنادار از سوی واشنگتن به اروپا و نظام بین الملل محسوب می شود: اینکه ایالات متحده آمریکا تمایل دارد هر چه سریع تر از توافق هسته ای با ایران خارج شود.
در این میان، ترامپ باقی ماندن در توافق هسته ای را مشروط به تحقق شروط چهار گانه مضحکانه خود از جمله: اعمال بازرسی از اماکن نظامی ایران، حذف بندهای موسوم به غروب آفتاب از برجام، گنجاندن موضوع محدودیت های موشکی ایران در برجام و تحدید فعالیت های منطقه ای کشورمان کرده است. بدون شک، جمهوری اسلامی ایران هیچ یک از شروط فوق را نخواهد پذیرفت و تلاش های اتحادیه اروپا در این خصوص نیز نتیجه ای به سود غرب نخواهد داشت. طی روزهای اخیر، اخبار متعددی از اتحادیه اروپا در خصوص توافق هسته ای با ایران مخابره می شود. فرانسه، انگلیس و آلمان تلاش می کنند شرکای خود در اتحادیه اروپا را ترغیب کرده که از تحریم های جدید علیه ایران حمایت کنند تا از این طریق توافق هسته ای حفظ شود، اما ایتالیا شک دارد که این تحریم ها مانع از خروج آمریکا از برجام شود.
طبق سندی که رویترز از آن گزارش داده است، پاریس، لندن و برلین در جلسه ای با سفرای اروپایی تلاش کردند تا حمایت شرکای خود را برای تصویب تحریم های جدید در آوریل (ماه آینده میلادی) جلب کنند. این جلسه در بروکسل و پشت درهای بسته برگزار شد. چندی پیش نیز رسانه های غربی از تلاش مشترک تروییکای اروپایی برای تحریم ایران در خصوص مسائل موشکی و منطقه ای خبر داده بودند. سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلیس مدعی هستند که این اقدام، در راستای متقاعد ساختن ایالات متحده آمریکا جهت حفظ برجام صورت می گیرد. با این حال، چنین استدلالی حتی در میان دیگر اعضای اتحادیه اروپا نیز قابل پذیرش نیست!
ایتالیا، با حمایت اسپانیا و اتریش، با اعمال ممنوعیت سفر و تعلیق دارایی های حدود 15 گروه، شرکت و فرد ایرانی مرتبط با برنامه موشکی تهران و نقش آن در تحولات سوریه مخالفت کرده است. برخی کشورهای اروپایی معتقدند که این اقدامات برای ترغیب دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا به منظور ماندن در برجام کافی نیست و روابط تجاری رو به رشد با ایران را به خطر می اندازد. طبق قوانین اتحادیه اروپا، اعمال تحریم های اقتصادی نیاز به حمایت همه اعضای اتحادیه دارد.
واقعیت امر این است که از ابتدای ماه آگوست (مرداد ماه) سال 1396 تا کنون، مذاکرات فشرده ای میان مقامات دولت ترامپ و مقامات اروپایی بر سر تغییر برجام به سود اهداف و منافع آمریکا صورت گرفته است. سنگ بنای خطای مقامات اروپایی نیز از همان زمان گذاشته شد! امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه در آگوست سال گذشته برای نخستین بار اعلام کرد که می توان با ایران بر سر موضوعاتی مانند توان موشکی کشورمان و نحوه اعمال تحریم های هسته ای پس از پایان مدت مشخص شده در برجام، وارد مذاکره شد. در ادامه و در جریان برگزاری نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک (شهریور ماه سال 1396) نیز رایزنی های فشرده مقامات آمریکایی و صهیونیستی با تروییکای اروپایی در این خصوص ادامه یافت. بدیهی است که یکی از اصلی ترین اهداف واشنگتن و تل آویو از از چنین رایزنی هایی، تقسیم هزینه ابطال برجام میان آمریکا و متحدان اروپایی واشنگتن است. رفتار تروییکای اروپایی در مقابل اصرار ایالات متحده و دولت ترامپ مبنی بر تغییر برجام و انفعال خاص آن ها در برابر واشنگتن سبب شد تا کاخ سفید همچنان اروپای واحد را در میان دو راهی "تغییر برجام" یا " لغو توافق هسته ای" قرار دهد. این در حالی بود که تروییکای اروپایی، یعنی آلمان، انگلیس و فرانسه، به عنوان سه کشوری که در جریان سلسله مذاکرات هسته ای با ایران نقش پررنگی ایفاکرده بودند، از ابتدا نباید با واشنگتن بر سر تغییر برجام وارد معامله می شدند.
دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا از تروییکای اروپایی خواسته است که تا 12 ماه می (22 اردیبهشت) برجام را تغییر داده و به اصطلاح، نواقص آن را بر طرف سازند. وی باید تا 12 می نظرش را درباره تعلیق تحریم های آمریکا علیه ایران اعلام کند. همان گونه که اشاره شد، بسیاری از تحلیلگران مسائل بین الملل معتقدند که انتصاب جان بولتون (سیاستمدار تندرو و نومحافظه کار مخالف برجام) و مایک پمپئو نشانه هایی بازر مبنی بر خروج ایالات متحده آمریکا از برجام محسوب می شود. به عبارت بهتر، معاملات و پیام هایی که میان آمریکا و اروپا طی هشت ماه اخیر رد و بدل شده، بدون نتیجه پایان یافته است. هم اکنون واشنگتن برای خروج از توافق هسته ای خیز برداشته و کشورهای اروپایی نیز نسبت به باقی ماندن ترامپ در این توافق ناامید شده اند.
گزارش اخیر روزنامه گاردین نشانه ای دال بر همین ادعاست. «کلسی داون‌پورت» مدیر بخش عدم اشاعه هسته‌ای موسسه کنترل تسلیحات به برکناری «هربرت مک‌مستر» مشاور امنیت ملی ترامپ و تکیه زدن ««جان بولتون» بر این مسند اشاره کرده و گفته است: «به نظر من انتصاب بولتون، میخ دیگری بود بر تابوت توافق ایران.»
وی در ادامه به لزوم یکپارچه ماندن دیگر طرف‌های برجام در مقابله با زیاده‌خواهی‌های ترامپ می پرازد و می گوید: «به نظر من، تلاش جمعی اتحادیه اروپا، روسیه، چین و دیگر کشورها برای حفظ برجام، امری حیاتی است. شکست در حمایت از برجام، تسلیم در برابر موضع آمریکا خواهد بود و پیامی خطرناک به دنیا مخابره می‌کند که قواعد عدم اشاعه را بیش از پیش به خطر می‌اندازد.»
یک دیپلمات ارشد اروپایی که نمی‌خواسته نامش فاش شود هم با گاردین مصاحبه کرده و گفته است: «ما دست از امیدوار بودن کشیده‌ایم. او (دونالد ترامپ) می‌خواهد برجام را لغو کند؛ این یکی دیگر از کارهایی که در کارزارش انتخاباتی‌اش قولش را داده بود و انجام داد.»
در نهایت اینکه اصلی ترین خطای اتحادیه اروپا، کلیت معامله با آمریکا بر سر تغییر برجام بود، معامله ای که امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه و بوریس جانسون، وزیر امور خارجه انگلیس در یک سو و دونالد ترامپ در سوی دیگر آن قرار داشت. اتحادیه اروپا و خصوصا تروییکای اروپایی در این معامله نه تنها نتوانسته اند برجام را حفظ کنند، بلکه حیثیت و اعتبار خود را در نظام بین الملل زیر سوال برده اند.
ایستادگی در برابر زیاده خواهی های ایالات متحده آمریکا در برجام آزمونی بود که اتحادیه اروپا تاکنون در آن مردود شده است. بدیهی است که ادامه انفعال اتحادیه اروپا در مقابل خروج آمریکا از برجام، اعتبار اروپا در نظام بین الملل را بیش از پیش در نزد افکار عمومی دنیا خدشه دار خواهد کرد./
