فعاليت‌هاي فضايي ايران پس از پيروزي انقلاب اسلامي آغاز شد؛ پیش از انقلاب ما فقط ايستگاه‌هاي بهرهبرداري و دريافت داده‌هاي ايستگاه‌هاي ماهواره‌اي را داشتيم و هيچ‌گونه فعاليتي در زمینه پرتاب و قرار دادن ماهواره نداشتيم.
فناوري هوافضا يکي از مهم‌ترين دانش‌ها در مسير توسعه نظامي و غيرنظامي کشورها به شمار مي‌رود؛ دانشي که توانسته تأثيري عميق بر اقتصاد و فرهنگ جهاني بگذارد و با دستاوردهاي دانشمندان اين حوزه، جامعه بين‌الملل را با تحولي گسترده روبه‌رو کند. به‌كارگيري فناوری‌های فضايي در حوزه‌هايي چون مخابرات، كشاورزي، هواشناسي، اكتشافات معدني، نجوم و حفاظت محيط زيست، توانايي بشر را در شناسايي و درك او از محيط اطراف دو چندان مي‌كند، اما با وجود قابلیت‌های فناوری‌های فضايي در جوامع مختلف، همچنان اين فناوري‌ها در انحصار چند كشور معدود است كه در اين شرايط درك صحيح از واقعیت‌ها و تلاش براي توليد و بومي‌سازي فناوري‌هاي فضايي مي‌تواند ايران را در زمره كشورهاي صاحب اين فناوري قرار دهد.
فعاليت‌هاي فضايي ايران پس از پيروزي انقلاب اسلامي آغاز شد؛ پیش از انقلاب ما فقط ايستگاه‌هاي بهرهبرداري و دريافت داده‌هاي ايستگاه‌هاي ماهواره‌اي را داشتيم و هيچ‌گونه فعاليتي در زمینه پرتاب و قرار دادن ماهواره نداشتيم. در سال ۱۳۲۵ مرکز سنجش از راه دور تشکيل شد و در سال ۱۳۴۸ ايران به عضويت در برخي از مجامع بين‌المللي مرتبط با فضا درآمد.
پس از پيروزي انقلاب و به خصوص دوران دفاع مقدس اقدامات بسيار خوبي در زمینه پيشرفت فضايي کشور صورت گرفت که آثار آن در دهه 1370 به ثمر رسيد و آشکار شد. و توانست در ميان ۹ کشور صاحب چرخه کامل فناوري ماهواره در جهان قرار گيرد. در سال 1391 دانشمندان و متخصصان فضايي کشورمان توانستند با ارسال موجود زنده به فضا و آغاز تحقيقات زيستي، موفقيت بزرگي را در زمينه هوافضا براي کشورمان به ارمغان بياورند و اين موفقيت در سال ۹۲ با پرتاب کاوشگر «پژوهش» حامل دومين ميمون فضايي ادامه يافت و سبب شد جمهوري اسلامي ايران يک گام ديگر به اعزام انسان به فضا نزديک‌تر شود.
با توجه به اهميت ويژه فناوري فضايي و لزوم کاربردي شدن اين فناوري براي سهولت زندگي مردم، اسناد بالادستي نظام جمهوري اسلامي ايران در سال‌هاي اخير توجه ويژه‌اي به اين بخش داشته است؛ براي نمونه در سياست‌هاي ابلاغي برنامه ششم توسعه از سوي رهبر معظم انقلاب، موضوع افزايش ضريب نفوذ فناوري فضايي به مثابه يکي از راهبردهاي صنعتي در فناوري‌هاي پيشرفته آمده و بر توسعه فناوري فضايي با طراحي و ساخت، آزمون، پرتاب و بهرهبرداري از سامانه‌هاي فضايي و حفظ و بهرهبرداري حداکثری از نقاط مداري، تأکيد شده است.
از سال 1375 بود که ساخت ماهواره در ايران با جدیتی ويژه آغاز شد. ابتدا نمونه آزمايشگاهي ماهواره «مصباح» و بعد طراحي و ساخت نمونه فضايي اين ماهواره به دست محققان کشور انجام شد. ماهواره «سينا» اولين ماهواره‌اي بود که در سال 1375 جمهوري اسلامي ايران با کمک روسيه به فضا پرتاب کرد. سينا به صورت مشترک به همت دانشمندان ايراني و متخصصان روس ساخته شد و تجربه‌اي مشترک براي ارتقای توان متخصصان داخلي و آشنايي با دستاوردهاي کشورهاي پيشرو در عرصه فضا بود. با پرتاب ماهواره سينا جمهوري اسلامي ايران در رديف 44 کشور صاحب ماهواره در فضا قرار گرفت.
برنامه توسعه ده ساله فضايي کشور از سال 1385 کليد خورد و در بهمن سال 87 شمارش معکوس براي رفتن ماهواره «اميد» به فضا آغاز شد. در همين سال جمهوري اسلامي ایران «کاوشگر 3» را به فضا پرتاب کرد. اين امر آمادگي ما براي ارسال موجود زنده به فضا را رقم زد و يک سال بعد ماهواره‌هاي ملي «طلوع»، «مصباح 2» و «نويد» علوم و صنعت رونمايي شدند.
خرداد ماه 1390 ايران موفق شد با پرتاب موفق ماهواره «رصد»، گام ديگري براي تسخير فضا بردارد و در بهمن 90 سومين ماهواره ايراني با عنوان «نويد»، نويدهاي تازه‌اي را براي پيشرفت‌ها در اين زمينه به ارمغان آورد. با ورود ايران به باشگاه سازندگان موتور ماهواره و همچنين ارسال موجود زنده به فضا، محققان ايراني بار ديگر در بهمن 91 قدرت فضايي خود را به رخ رقيبان جهاني کشیدند و موجب حيرت جهانيان شدند و حدود يک سال بعد از طريق کاوشگر «پيشگام»، دومين موجود زنده را نيز با نام «فرگام» به فضا فرستاد.
در طول اين سال‌ها دستاوردهاي فضايي ديگري هم، از جمله رونمايي از نخستين مرکز فضايي ايران، طراحي و ساخت ماهواره‌برهاي «سيمرغ» و «اميد» و پرتاب کاوشگر به فضا و پرتاب ماهواره‌هاي «رصد»، «اميد» و «فجر»، در تقويم فضايي کشور به ثبت رسید.
در 14 بهمن 1394 هم از ماهواره سنجشي «دوستي» رونمايي شد و آزمايشگاه سنجش از دور سازمان فضايي ايران و مرکز تجميع و آزمایش ماهواره پژوهشگاه فضايي ايران آغاز به کار کرد.
در برنامه فضايي کشور با رويکردي واقع‌بينانه و با اتکا به توان داخلي کشور، لازم بود تا دانشگاه‌ها نيز وظيفه مطالعه و ايجاد فناوري‌هاي مختلف فضايي و طراحي و ساخت ماهواره‌هاي دانشجويي را بر عهده گيرند که اين امر در تحول در اين عرصه نقش مؤثري داشت. «مرتضي براري» معاون وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات دولت دوازدهم و رئيس سازمان فضايي ايران در توضيح روند توسعه فناوري هوافضا در کشور مي‌گويد: «برنامه توسعه ده ساله فضايي کشور از سال 1385 آغاز شد و در سال 1394 به اتمام رسيد. در اين بازه زماني دولت ظرفيت خوبي در دانشگاه‌ها ايجاد کرد و هم‌اکنون شاهد هستيم که بيش از ۲۸ مرکز دانشگاهي ممتاز کشور در رشته‌هاي مرتبط با اين حوزه در حال تربيت نيروي متخصص هستند. از سوي ديگر اقدامات صورت گرفته مطابق با برنامه توسعه فضايي کشور سبب شد تا خوشبختانه طي چند سال گذشته با فاصله بالایی کشور ما رتبه اول منطقه در اين بخش را به خود اختصاص دهد و نقش‌آفريني خوبي از لحاظ علوم انساني اين حوزه داشته باشد. در حوزه زيرساخت‌هاي مرتبط با فناوري فضايي نيز ما تقريباً توانستيم توفيقات خوبي در ساخت ماهواره، ساخت ايستگاه فضايي و پرتابگر و نيز در راستاي استفاده از فناوري فضايي و خدمت به جامعه داشته باشیم. اگرچه صنعت فضايي کشور هنوز با يک چالش مهم روبه‌رو است و آن گره خوردن کل توسعه صنعت فضايي کشور به بودجه دولتي است، در حالي که امروزه در جهان اين بخش بستري براي ورود بخش خصوصي فراهم کرده است.»
رئيس سازمان فضايي ايران آخرين پروژه مهم در اين عرصه را ماهواره «پيام» دانست و در معرفي آن گفت، اين ماهواره، ماهواره سنجشي دانشگاه اميرکبير با دقت ۴۵ متر است که به عنوان اولين ماهواره عملياتي ايران قرار است در مدار بالاي ۵۰۰ کيلومتري زمين قرار گيرد. اين ماهواره دو سال در مدار زمين ماندگار خواهد بود. اين درحالي است که تاکنون ماهواره‌هاي تحقيقاتي را در مدار تحقيقاتي زير ۵۰۰ کيلومتر و با طول عمر يک ماه تا ۴۵ روز ارسال مي‌کرديم، اما ماهواره «پيام» قرار است با طول عمر دو سال در ارتفاع بالاي ۵۰۰ کيلومتر در مدار زمين قرار گيرد. اين ماهواره در نيمه دوم سال 1397 پس از انجام تست‌هاي سيستمي و عملکردي رونمایی خواهد شد.
در مجموع جمهوري اسلامي ایران تمرکز خود را در دو کلاس ماهواره قرار داده است. اولين نوع، ماهواره سنجشي است که براي تصويربرداري از سطح زمين از آن بهره‌برداری مي‌شود و نوع ديگر ماهواره مخابراتي است. براي نمونه ماهواره‌هاي دوستي شريف، پيام اميرکبير و ظفر علم و صنعت در کلاس ماهواره‌هاي سنجشي است و ماهواره ناهيد در کلاس ماهواره مخابراتي تعريف شده است.
