شکست پروژه تحریم

تحریم، یکی از ابزارهای پرکاربرد در سیاست خارجی آمریکاست که به منظور کنترل و مهار کشورها و دولت های به اصطلاح نافرمان از آن بهره می برد. بکارگیری این ابزار برای مهار ملت ایران پیشینه ای 40 ساله دارد. اما این ابزار در طول این چهار دهه نه تنها نتوانسته جمهوری اسلامی ایران را از مواضع بر حق بین المللی، منطقه ای و داخلی خود عقب براند و تهران را وادار به تن دادن به خواسته های ناحق آمریکا کند، بلکه بیش از پیش به یک ابزار کُند، کم خاصیت و ناکارآمد در سیاست خارجی آمریکا تبدیل شده است. با این وجود، دولتمردان آمریکایی به تحریم همچنان به عنوان یک ابزار مطلوب برای پیشبرد و تحقق سیاست های ضد ایرانی شان نگاه می کنند، به طوری که دولت دونالد ترامپ که به هیچ قید و بند حقوقی و سیاسی در سطح بین المللی پایبند نیست، پس از روی کار آمدن در آمریکا به فاصله حدود 16 ماه از تصدی مقام ریاست جمهوری، همچنان که در دوران تبلیغات انتخاباتی قول داده بود، در 17 اردیبهشت 1397 از برجام خارج شد و تمام تحریم های یکجانبه ای که بر اثر برجام رفع شده بود را دوباره با مکانیسم های جدیدی برگرداند. سابقه 4 دهه این سیاست نشان می دهد که خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم های ضد آمریکایی (اگرچه عملاً نیز این تحریم ها حتی در دوران حضور آمریکا در برجام نیز برداشته نشده بود)، با اینکه شرایط خاصی را در پیش روی جمهوری اسلامی قرار داده است، لیکن نمی تواند دولت آمریکا را به اهداف و نیات زیاده طلبانه ای که از قِبَل تحریم پیگیری می کند برساند.
مبانی و مؤلفه هایی که جمهوری اسلامی ایران حیات و بقاء خود را از آن ها استخراج نموده است و اهداف و مقاصد متعالی و ارزشمندی که به عنوان اصول پایدار سیاست خارجی و داخلی ایران همواره در دستور کار قرار داشته است و نظام اسلامی در طول چهل سال اخیر برای نیل به آن ها با صرف هزینه های سنگین از گردنه های سخت و دشواری عبور کرده است، قابل سازش، مذاکره و یا عقب نشینی نیست که با تحریم بتوان مسیر پیش روی ایران را جهت رسیدن به آن منحرف و یا مسدود نمود.
هم اینک و در حالی که در آستانه 13 آبان و روز استکبارستیزی و سالگرد تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در تهران قرار داریم، این مهم بیش از همه برای آمریکایی ها روشن شده است که حداقل در خصوص پیکره تنومندی به نام ایران، تحریم- که مقامات عالی دولت آمریکا از آن به عنوان «شدیدترین تحریم های تاریخ» علیه یک ملت و کشور یاد می کنند- ابزار شکست خورده و ناکارآمدی برای تغییر رفتار (Change Stage) یا تغییر رژیم (Regime Change) است.
در حالی که دولت آمریکا از ماه ها قبل مدام در پی تبلیغ و ترویج و پیگیری سیاست به صفر رساندن صادرات نفت ایران تا روز 13 آبان 1397 بود، اما شاهدیم که 13 آبان فرا رسید و نه تنها صادرات نفت ایران برخلاف اقدامات و تلاش های شبانه روزی آمریکا به صفر نرسید و کاهش نیافت بلکه کشورهای مختلف خریدار نفت ایران نیز بنا به دلایل مختلف اقتصادی، سیاسی و ... به ویژه به خاطر ضررهای ناشی از قطع واردات نفت از ایران و نیز برای مقابله با بدعت بد یکجانبه گرایی آمریکا که بلاخره باید بگونه ای جلوی آن گرفته شود، توانستند خود را از تحریم نفت ایران معاف نمایند. تا کنون هشت مشتری نفتی ایران که حدود70 درصد نفت ایران را می خرند توانسته اند با اعمال فشار به کاخ سفید، آمریکا را وادار به صدور معافیت نفتی نمایند. این امتیازدهی در شرایطی است که دولت آمریکا پیش از این بارها و با جدیت و قاطعیت تأکید کرده بود که به جز در موارد خیلی استثنایی که مرتبط با مسائل انسان دوستانه باشد، هیچ معافیت دیگری در قبال تحریم‌ها علیه ایران صادر نخواهد کرد. ظاهراً عقب‌نشینی‌های آمریکا در برابر ایران، منحصر به امکان فروش نفت نیز نبوده و به نقل از محافل رسانه ای و سیاسی آمریکا، دولت ترامپ با توجه به اینکه نمی تواند دسترسی ایران به سوئیفت را قطع کند، لذا قرار است در این باره نیز معافیت ها را برای برخی کشورها صادر کند.
شکست پروژه تحریم های ضد ایرانی آمریکا را باید ناشی از دو دسته عوامل خارجی و داخلی دانست. مهمترین عوامل خارجی همان «عدم همراهی» کشورهای مختلف جهان با تحریم های آمریکاست؛ چرا که همراهی با آمریکا در عرصه تحریم را برخلاف منافع ملی خود می دانند. به ویژه این که جمهوری اسلامی ایران یک بازیگر مهم منطقه ای است و از ظرفیت های مهمی در حوزه مسائل اقتصادی و سیاسی و امنیتی برخوردار است که نمی توان با حصار تحریم، آن را از عرصه روابط بین الملل حذف نمود.
اما در زمینه عوامل داخلی که موجب شده تحریم های ضد ایرانی آمریکا به یک ابزار ناکارآمد و شکست خورده تبدیل شود، باید از یک اصل بنیادین و اساسی تحت عنوان روحیه «مقاومت و صبر و بردباری» در بدنه جمهوری اسلامی و آحاد ملت ایران نام برد که نه تنها در ماه های اخیر بلکه پیشتر از آن و در طول چهل سال گذشته تحت تدابیر ولایت فقیه، کشور را در مقابل تحریم آب دیده و مجرب ساخته است. مطمئناً هر کشوری به جز ایران بود، در مواجهه با یک صدم تحریم هایی که هم اکنون علیه جمهوری اسلامی در جریان است مواجه می شد تاکنون از هم فروپاشیده بود، اما نکته قابل تأمل اینکه جمهوری اسلامی در مقابل تحریم برخلاف نیات طراحان آن از هم نپاشیده بلکه روز به روز مقاوم تر نیز شده است. به طوری که اگر نیک نگریسته شود، بخش اعظمی از پیشرفت ایران در حوزه تکنولوژی و صنعت و ... مدیون تحریم و محدودیت های بین المللی بوده است. حال این که چرا عده ای در داخل برای غلبه بر مشکلاتی که در زمینه های اقتصادی و معیشت مردم را درگیر ساخته است، دنبال راه حل های سیاسی و مذاکره با آمریکا برای متقاعد ساختن کاخ سفید جهت لغو تحریم ها هستند، موضوع دیگری است که باید در جای دیگری مورد کنکاش قرار داد؛ چرا که امروز تمام اقتصاددانان و کارشناسان حوزه مسائل اقتصادی بر این اعتقادند که در خوشبینانه ترین حالت تنها 20 درصد نابسامانی های اقتصادی و مشکلات معیشتی و گرانی و ... ناشی از تحریم بوده و 80 درصد مابقی بر اثر سوء تدبیر و مدیریت ضعیف داخلی است.
به هر حال، 13 آبان نیز فرا رسید و آمریکا نه تنها نتوانست تحریم نفت ایران را به صفر برساند و جشن موفقیت تحریم هایش را بگیرد بلکه وضعیت تحریم هایش یک بار دیگر این سخن رهبر کبیر انقلاب حضرت امام خمینی (ره) را تأیید کرد که «آمریکا هیچ غلطی نمی تواند بکند».