خشم فرانسوی علیه عوارض سرمایه داری

فرانسه در حالی پنجمین هفته از التهابات خود را پشت سر گذاشت که خواسته معترضان فراتر از بازگشت قیمت سوخت است به طوری که علی‌رغم عقب نشینی دولت در این موضوع، اعتراضات به شدت ادامه دارد. پایگاه بصیرت برای بررسی اعتراضات و نا آرامی های اخیر فرانسه گفت وگویی را با دکتر حنیف غفاری کارشناس مسائل اروپا ترتیب داده است.

بصیرت: بسیاری از کارشناسان معتقدند اوضاع در فرانسه به حدی بحرانی است که کنترل از دست دولت خارج شده. با توجه به اینکه دولت از موضع خود در قبال افزایش مالیات سوخت عقب نشینی کرده معترضان به دنبال چه مسائلی هستند؟

آنچه مسلم است اینکه اعتراضات جاری در فرانسه، ماهیتی بنیادین و زیربنایی دارد. به عبارت بهتر، در اینجا ما با پدیده‌ای سطحی و روبنایی مواجه نیستیم. نوع رفتار معترضین، شعارهایی که آنها سر می دهند و خشمی که بر فضای تظاهرات حاکم است، نشان دهنده انفجار جامعه فرانسه و تمایل ذاتی آن مبنی بر گذار از وضعیت موجود جامعه است. از این رو، بی دلیل نیست که سه بار عقب نشینی مکرون در برابر معترضین منجر به پایان اعتراضات نشده است. از سوی دیگر، "جلیقه زردها" در روزهای نخست حضور خود در خیابان‌های پاریس و دیگر شهرهای فرانسه، صرفا حکم "گروهی معترض" را داشتند اما در مدتی کوتاه به "نماد گذار ساختاری در فرانسه" و حتی ‌باتوجه به سرایت اعتراض ها به سایر کشورهای اروپایی، به "نماد گذار از اروپای واحد" تبدیل شدند. در مقیاسی وسیع تر، جلیقه زردها به نماد "تقابل با نظام سرمایه داری" تبدیل شدند. مخاطب جلیقه زردها صرفا دولت مکرون نیست بلکه سایر احزاب و گروه‌ها، اعم از سوسیالیست و محافظه کار هستند که طی دهه‌های اخیر، خصوصا پس از تشکیل اروپای واحد عملا قدرت هضم مطالبات مردمی را نداشته اند. بنابراین، اعتراض جلیقه زردها را نمی توان به یک اعتراض حزبی از سوی جریان‌های ملی گرا یا چپ‌های افراطی تقلیل داد. نباید فراموش کرد که اقشار مختلفی از مردم در میان جلیقه زردها حضور دارند. افرادی که لزوما متعلق به هیچ یک از جریان‌های سیاسی در فرانسه نیستند.

بصیرت: یکی دیگر از عوامل و زمینه های روشن اعتراضات اخیر پاریس، گسترش و تعمیق فقر در جوامع اروپایی است. این موضوع را چگونه ارزیابی می کنید؟

در سال 2007 میلادی، زمانی که بحران اقتصادی در اروپا به وقوع پیوست، شاهد آغاز اعتراضات در دو کشور یونان و اسپانیا بودیم. در آن زمان، بحران از "سطح هرم" شروع شد و به "راس هرم" یعنی تروییکای اروپایی نرسید. همین مسئله سبب شد تا سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه در صدد مهار و مدیریت اعتراضات اقتصادی در درون اروپا بر آیند. همچنین آنها با ساده سازی صورت مسئله، سعی کردند این اعتراضات را به "اعتراضات معیشتی"تقلیل دهند. فراتر از آن، سران اروپایی به دروغ به شهروندان خود وعده دادند که با اعمال سیاست‌های ریاضتی در کوتاه مدت، شاهد مهار بحران در قاره سبز خواهیم بود. هم اکنون در پایان سال 2018 میلادی قرار داریم و بحران اقتصادی در اروپا باقیست. "رشد اقتصادی" به عنوان یک شاخص مالی نیز در طی این مدت عملا نتوانست جایگزین "ریاضت اقتصادی" شود.

در حال حاضر اعتراض‌ها از "راس هرم" آغاز شده و به سطح هرم در حال گسترش است. این اعتراض‌ها از فرانسه آغاز شد؛ کشوری که دومین اقتصاد منطقه یورو و فراتر از آن یکی از رهبران اصلی اروپای واحد و منطقه یورو محسوب می شود. همگان به یاد دارند که در سال گذشته میلادی از مکرون به عنوان رهبر جدید اروپای واحد یاد می شد! سیاستمداری که محبوبیت وی هم اکنون در کشورش به حدود 23 درصد تنزل پیدا کرده است. صراحتا معتقدم که اروپا با جدی ترین بحران ممکن از زمان تشکیل خود مواجه شده است. بحرانی که مدیریت آن از عهده سیاستمداران سنتی (سوسیال دموکرات و راست میانه ) خارج شده است؛‌ زیرا مسأله‌ای که اکنون اروپا با آن مواجه است، هم به لحاظ ماهیت طبقاتی معترضان که از طبقه‌ی فرودست جامعه هستند و هم به لحاظ کیفیت شروع و ادامه‌ اعتراض ها که به صورت دومینووار به دیگر کشورهای اروپایی سرایت کرده است، متفاوت از گذشته است.

بصیرت: اعمال خشونت از هر دو طرف یعنی جلیقه زردها از یک طرف و پلیس از سوی دیگر بسیار شدید بوده و شاید این موضوع از آنچه در خیزش 1968 و 2005 بود نیز شدیدتر باشد. سرکوب مخالفان از سوی پلیس فرانسه را چگونه ارزیابی می کنید؟

همان گونه که می دانیم سیاستمداران فرانسه، اعم از سوسیالست و محافظه کار در طول دهه‌های گذشته از کشورشان به عنوان مهد دموکراسی یاد کرده اند. بر همین مبنا، فرانسوی ها همواره در حوزه حقوق بشر در داخل کشورهای دیگر، برای خود حق مداخله قائل شده‌اند. بدون شک سرکوب تظاهرات جلیقه زردها از سوی پلیس فرانسه، این ادعای واهی را بیش از پیش زیر سوال خواهد برد. اختصاص یک پلیس فرانسوی در ازای هر معترض، نشان می دهد که پلیس و نهادهای امنیتی فرانسه اعتماد به نفس و توانایی خود را در مصاف با تحولات اخیر در این کشور از دست داده‌اند. از سوی دیگر، اعتراضات جاری در فرانسه از اعتراضات سال‌های 1968 و 2005 میلادی به مراتب خشن‌تر و شدیدتر است. به عبارت بهتر، این بار "خشم جامعه فرانسوی" نسبت به نقصان‌ها و آفات نظام سرمایه‌داری به اندازه‌ای فوران کرده است که مهار آن از سوی پلیس سخت تر شده است.

بصیرت: دلایل اینکه اتحادیه اروپا در مقابل خشونت پلیس فرانسه سکوت کرده چیست؟

واقعیت امر این است که ساختار حاکم بر اتحادیه اروپا و پیوستگی امنیتی، سیاسی و اقتصادی بازیگران و مناسباتی که در ذیل این ساختار پیوسته شکل می گیرد، اساسا به اتحادیه اروپا اجازه نمی دهد که این خشونت را محکوم کنند. از سوی دیگر، فرانسه یکی از رهبران اروپای واحد محسوب می شود و بسیاری از سران اروپایی، انتقاد از فرانسه را به مثابه "انتقاد از خود" ارزیابی و تحلیل می کنند. می توان گفت که اعتراضات اخیر در فرانسه، نقطه آشکار ساز ضعف و ناکارآمدی اتحادیه اروپا در دفاع از حقوق شهروندان خود محسوب می شود. همین مسئله ضریب آسیب پذیری اروپای واحد را در آینده افزایش خواهد داد. بدون شک پس از پایان اعتراضات نیز مدیریت آثار و تبعات این موضوع، از مدیریت خود اعتراضات سخت تر خواهد بود.

مصاحبه از وحید قاسمی