واکنش‌های بین‌المللی به گام دوم کاهش تعهدات برجامی ایران

 جمهوری اسلامی ایران یکشنبه 16 تیر همزمان با پایان یافتن مهلت ۶۰ روزه به کشورهای اروپایی برای عمل به تعهدات اقتصادی خود در برجام، دومین گام برای کاستن از تعهدات خود ذیل توافق هسته‌ای را اعلام کرد.
اولین گام ایران در کاهش تعهدات، عبور از سقف 300 کیلوگرمی ذخایر اورانیوم غنی‌شده 3.67 درصد، عدم فروش آب سنگین و مازاد اورانیوم غنی‌شده  بود که در تاریخ 18 اردیبهشت اعلام شد. گام دوم نیز از روز گذشته و با اعلام دولت مبنی بر افزایش سطح غنی‌سازی از 3.67 درصد آغاز شد.
دوشنبه نیز «بهروز کمالوندی» سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران اعلام کرد سطح غنی‌سازی اورانیوم از ۳.۶۷ درصد به ۴.۵ درصد افزایش یافته است . کمالوندی با بیان اینکه سطح غنی سازی کشور از ۳.۶۷ درصد عبور و در حال حاضر غنای مواد تولید شده به حدود ۴.۵ درصد رسید، گفت: نمونه‌های گرفته شده از مواد توسط بازرسان به اصفهان منتقل و تا عصر امروز نتیجه از طرف بازرسان تهیه و در اختیار آژانس قرار می‌گیرد.
این اقدامات ایران از روز گذشته تا امروز با واکنش‌های متفاوتی از سوی کشورهای مختلف مواجه شد.
سخنگوی  آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز گذشته با بیان اینکه از آغاز گام دوم ایران مطلع شده، اعلام کرد مراحل ارزیابی و راستی‌آزمایی افزایش سطح غنی‌سازی ایران آغاز می‌شود. امروز نیز یکی از سخنگوهای آژانس با اعلام آگاهی از اظهارات کمالوندی، گفت که روند بررسی آغاز شده است.
«فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز روز گذشته ضمن ابراز نگرانی از کاهش تعهدات برجامی ایران، از احتمال تشکیل کمیسیون مشترک برجام خبر داده و گفت کاهش تعهدات، توافق هسته‌ای را تضعیف می‌کند.
«بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به‌عنوان یکی از اولین کسانی که به آغاز گام دوم کاهش تعهدات برجامی ایران واکنش داد، اقدام ایران برای افزایش سطح غنی‌سازی را «گامی خیلی خطرناک» توصیف و از سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان خواست تا تحریم‌های ایران به طور خودکار بازگردد.
وزارت خارجه آلمان، که یکی از کشورهای اروپایی امضاکننده برجام است، بعد از ظهر یکشنبه با صدور بیانیه‌ای از تصمیم ایران برای افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم به بالاتر از ۳.۶۷ درصد ابراز نگرانی کرد.
 نشست خبری دولت و اعلام گام دوم
 بعد از آلمان، انگلیس - که طی هفته‌های اخیر موضعی تندتر نسبت به دیگر کشورهای باقی‌مانده در برجام علیه ایران اتخاذ کرده - به گام دوم کاهش تعهدات واکنش نشان داد. سخنگوی وزارت امور خارجه انگلیس با ادعای اینکه کشورش به‌طور کامل به برجام پایبند است، از ایران خواست فورا تمامی فعالیت‌های مغایر با توافق هسته‌ای را متوقف کند.
«مایا کوچیانچیچ» سخنگوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز روز گذشته با ابراز نگرانی شدید از افزایش سطح غنی‌سازی ایران به بالای 3.67 درصد، از تهران خواست تا تشدید اوضاع را متوقف کرده و از گام‌هایی که اتخاد کرده بازگردد.
«میخائیل اولیانف» نماینده دائم روسیه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اما گام دوم ایران را اقدامی برای بازگرداندن توازن به برجام توصیف کرد. اولیانوف در حساب توییتری خود نوشت: «ایران سطح غنی سازی اورانیوم را افزایش داده است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای تأیید و اندازه گیری این سطح جدید نیاز به زمان دارد. امیدوارم که این سطح غنی سازی از 5 درصد بالاتر نرود.»
دولت فرانسه، به‌عنوان دیگر کشور اروپایی امضاکننده برجام،  از ایران خواست هرگونه فعالیتی که به عقیده این کشور «ناقض» توافق هسته‌‌ای با ایران است را متوقف کند. سخنگوی وزارت امور خارجه فرانسه روز گذشته در بیانیه‌ای اعلام کرد: «پاریس با نگرانی شدید از اعلانیه امروز ایران مبنی بر افزایش غنی سازی اورانیوم به بالاتر از محدوده 3.67 درصدی مطلع شده است».
در بیانیه وزارت خارجه فرانسه آمده بود: «ما در انتظار تایید این اعلام توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هستیم و قاطعانه از ایران می‌خواهیم تمامی فعالیت‌هایی که در تطابق با تعهدات برجامی‌اش نیست را متوقف کند. با شرکای خود در ارتباط هستیم تا به کاهش تنش‌ها در ارتباط با موضوع هسته‌ای ایران بپردازیم».
روز گذشته بعد از تمام واکنش‌های بالا، نوبت به ایالات متحده رسید تا علی‌رغم خروج یکجانبه خود از توافق هسته‌ای (در تاریخ 18 اردیبهشت 97) از گام دوم ایران ابراز نگرانی کند. «مایک پامپئو»، وزیر خارجه آمریکا در اولین واکنش رسمی مقامات کاخ سفید به کاهش اجرای تعهدات برجامی ایران، در صفحه توئیتر خود نوشت: «اقدام جدید ایران برای توسعه برنامه هسته‌ای خود به انزوای بیشتر و تحریم‌های بیشتر علیه این رژیم منجر خواهد شد. کشورها بایستی معیار قدیمی عدم‌ غنی‌سازی را برای برنامه هسته‌ای ایران احیا کنند. رژیم ایران در صورت تسلیح به جنگ‌افزارهای هسته‌ای خطری بزرگتر برای دنیا خواهد بود».
«دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا بامداد امروز طی گفت‌وگو با خبرنگاران در کاخ سفید به تصمیم ایران برای افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم، گفت: «بهتر است ایران بیشتر مراقب باشد».
در ادامه واکنش مقامات خارجی به گام دوم ایران، «جرمی هانت» وزیر خارجه انگلیس بامداد امروز ضمن متهم کردن ایران به نقض برجام، گفت: «ما به همراه فرانسه و آلمان فکر می‌کنیم که اولویت اول برای ایران عدم دستیابی به تسلیحات هسته‌ای است. ما معتقدیم که این برای منطقه غرب آسیا خیلی خطرناک است که ایران به سلاح اتمی دست یابد.ما همچنان مایلیم که راهی پیدا کنیم تا این توافق کار کند».
این اتهام‌زنی هانت به ایران در حالی است که وی هیچ صحبتی درباره نقض برجام توسط ایالات متحده و بازگرداندن تحریم‌های ظالمانه علیه ایران به زبان نیاورد.
 
بر خلاف مواضع تند رئیس‌جمهور و وزیر خارجه آمریکا درباره ایران، یک مقام کاخ سفید به نشریه «پالیتیکو» گفت که واشنگتن امیدوار است ساز و کار موسوم به «اینستکس» موفق شود و ایران به پایبندی به توافق هسته‌ای ادامه دهد.
اینستکس سرواژه‌ای است که از قرار گرفتن حروف ابتدایی عبارت «Instrument in Support of Trade Exchange» به معنای «ابزاری برای حمایت از مبادلات تجاری» تشکیل شده است. سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس روز ۱۱ بهمن ماه ۱۳۹۷ رسماً ثبت این کانال ویژه تجارت اروپا و ایران را اعلام کردند.
 دولت ژاپن نیز صبح امروز علی‌رغم اینکه کشورش عضو برجام نیست، از گام دوم ایران برای کاهش تعهدات برجامی ابراز نگرانی کرد.
«یاسوتوشی نیشیمورا» معاون رئیس وزرای کابینه ژاپن در یک کنفرانس خبری گفت: «ما عمیقاً درباره بیانیه روز یکشنبه ایران نگرانیم. ما به شدت به ایران توصیه می‌کنیم تا به توافق هسته‌ای پایبند باشد، بلافاصله به تعهدات خود بازگردد و از گام‌هایی که به این توافق ضربه می‌زند، دوری کند».
دولت  چین اما با یک روز تاخیر در واکنش نشان دادن به افزایش سطح غنی‌سازی ایران، همه طرف‌ها را به خویشتنداری دعوت کرد. «گنگ شائونگ» سخنگوی وزارت خارجه چین با ابراز تأسف از عبور ایران از سطح برجامی غنی‌سازی، تأکید کرد که مسئله هسته‌ای ایران باید از طریق دیپلماتیک حل و فصل شود.
وی همچنین تاکید کرد: «واقعیت نشان می‌دهد که قلدری‌های یکجانبه واشنگتن در حال حاضر تبدیل به یک تومور بدخیم شده است.»
خبر سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران مبنی بر افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم به 4.5 درصد، کاخ کرملین را نیز وادار به واکنش کرد. «دیمیتری پسکوف» سخنگوی ریاست‌جمهوری روسیه امروز طی نشست خبری گفت: «اوضاع موجب نگرانی‌ ما شده است و روسیه به تلاش‌های دیپلماتیک ادامه می‌دهد».
در حالی که وزارت خارجه آلمان روز گذشته از گام دوم ایران ابراز نگرانی کرده بود اما این سازمان امروز در بیانیه‌ای تصریح کرد: «ما با وجودی که ایران از میزان مجاز غنی‌سازی فراتر رفته است، خواستار ادامه توافق هسته‌ای هستیم».
در ادامه واکنش‌های امروز نیز سخنگوی کمیسیون اروپا - که تاکنون هیچ اقدامی علیه خروج واشنگتن از برجام و جبران ضررهای مادی وارده به ایران درپی احیای تحریم‌های آمریکا انجام نداده - از تهران خواست تا از فعالیت‌هایی که محدودیت‌های توافق هسته‌ای را نقض می‌کند، اجتناب نماید.
سخنگوی کمیسیون اروپا با ابراز نگرانی از افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران، هشدار داد که تهران هرچه سریعتر به سقف تعیین‌شده در برجام بازگردد.
دوشنبه هفته آینده (۲۴ تیر) نیز قرار است وزیران خارجه اتحادیه اروپا در بروکسل با یکدیگر دیدار کنند. خبرنگار نشریه «وال استریت ژورنال» نوشته است که ایران یکی از موضوعات مورد بحث در آن نشست خواهد بود و حاضرین تلاش خواهند کرد در مورد «گام بعدی» درباره ایران بحث کنند.
در حالی که بیش از یک سال از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و اعمال تحریم‌های متعدد اقتصادی و نفتی علیه ایران می‌گذرد، اتحادیه اروپا همچنان تأکید دارد که ایران به صورت یکجانبه به این توافق چندجانبه پایبند بماند.