تغییر موضع در کاخ سفید؛ معافیت از تحریم ها تجدید می شود؟

دیپلماسی ایرانی: دولت ترامپ پس از پیشبرد کمپین اعمال فشار حداکثری خود علیه ایران، اکنون در جهتی گام بر می دارد که به نا امیدی جنگ طلبان علیه ایران خواهد انجامید. به گفته دو منبع آگاه، انتظار می رود مایک پومپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده، این هفته از یک سری معافیت ها از تحریم ها خبر دهد که امکان ادامه فعالیت بین المللی در پروژه های هسته ای در داخل ایران را فراهم می آورند. این در حالی است که برخی از قانونگذاران آمریکایی در واکنش به عقب نشینی ایران از اجرای برخی مفاد مرتبط با سطح غنی سازی و ذخایر اورانیم غنی شده در برجام، دولت ترامپ را برای حذف کلیه معافیت از تحریم ها تحت فشار گذاشته اند. پایان این معافیت ها تهران را که همین حالا هم به دلیل تحریم های اقتصادی ایالات متحده به شدت تحت فشار است، با مشکلات بیشتری مواجه می سازد.
حامیان پایان این معافیت ها این اقدام را سنجشی برای میزان تعهد ترامپ به سیاست اعمال فشار حداکثری می دانند، اما واقعیت این است که حذف این معافیت ها تنش های بین دو کشور و همچنین تنش های میان ایالات متحده و کشورهای اروپایی را تشدید خواهد کرد و احتمال مواجهه نظامی را افزایش خواهد داد. بهنان بن طالب لو، یکی از اعضای موسسه دفاع از دموکراسی ها در این رابطه گفت: «لغو معافیت های مربوط به همکاری در برنامه غیرنظامی هسته ای معیاری مهم برای سنجش سیاست هسته ای دولت ترامپ و همچنین کمپین اعمال فشار حداکثری علیه دولت ایران به شمار می رود. در حالی که ایران از اجرای کامل تعهداتش به برجام عقب نشینی کرده، تصمیم به تجدید این معافیت ها چندان منطقی به نظر نمی رسد.»
سررسید مهلت قبلی این معافیت ها پنجشنبه است و تجدید احتمالی آنها در حالی صورت می گیرد که یک سری مقامات ارشد در دولت و شماری از قانونگذاران حامی سیاست های شدیدالحن دولت از جمله جان بولتون، مشاور امنیت ملی، از لزوم پایان آنها سخن می گویند؛ اما استیون منوچین، وزیر خزانه داری ایالات متحده، معتقد است که این معافیت ها باید دست کم یک دوره دیگر تمدید شوند. کاخ سفید هنوز نظری قطعی در این باره ندارد. به گفته منابع آگاه، ترامپ در جلسات هفته های اخیر در دفتر ریاست جمهوری به مقامات توصیه کرده که به معافیت ها پایان دهند، اما در آخرین جلسه از دیدگاه منوچین درباره تمدید معافیت ها حمایت کرده است.
مباحثات درباره تمدید یا لغو معافیت ها یک نمونه دیگر از آشفتگی سیاست های دولت ترامپ در قبال ایران و بلاتکلیفی بین اظهارات شدیدالحن و اتخاذ رویکردی دیپلماتیک هستند. برای نمونه، ترامپ اخیرا با دیدار سناتور رند پال، متحد خود، با محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، موافقت کرده و پومپئو هم از تمایل خود به سفر به تهران سخن گفته است. در همین حال، ترامپ روز دوشنبه در توئیتی نوشته: «فقط به یاد داشته باشید، ایرانی ها هرگز در جنگ پیروز نشده اند، اما هرگز در مذاکره شکست نخورده اند!»
به نظر می رسد پومپئو شخصا معتقد است که تحریم های نفت علیه ایران برای ایجاد تغییر کافی بوده اند. او هفته گذشته به بن شاپیرو، میزبان یک برنامه محافظه کارانه رادیویی، گفت که دولت امیدوار است کاهش شدید درآمد نفتی ایران را به بازگشت پای میز مذاکره وادار کند: «امید ما این است که ایران متوجه هزینه بالای (اقداماتش) شود و مردم ایران از دولت بخواهند که رفتارش را تغییر دهد و دولت متوجه شود که مخاطره برای ماندنش در قدرت واقعی است و پای میز مذاکره بیاید.»
معافیت های هسته ای یکی از آخرین معافیت های باقی مانده طبق توافق هسته ای سال 2015 است که به همکاری های بین المللی برای پشرفت برنامه هسته ای غیرنظامی ایران ترغیب می کند. طبق این معافیت ها، شماری از کشورها اجازه دارند روی پروژه هایی در تاسیسات هسته ای در سراسر ایران کار کنند. در حالی که طرفداران توافق هسته ای اینگونه استدلال می کنند که پروژه های هسته ای بین المللی به نظارت بیشتر روی فعالیت های هسته ای ایران می انجامد، منتقدان این معافیت ها می گویند که این تدابیر به برخی از فعالیت های غیرقانونی ایران مشروعیت بخشیده اند. آنها در این رابطه به اسناد کشف شده توسط اسرائیل مبنی بر اینکه تاسیسات فردو صرفا برای ساخت تسلیحات هسته ای ایجاد شده، اشاره می کنند.
وزارت امور خارجه در ماه مه با اعلام اینکه این دسته از معافیت از تحریم ها را به جای 180 روز مانند گذشته، 90 روز تمدید می کند، گفت که این پروژه ها به «محدود کردن فعالیت های هسته ای» و «حفظ وضعیت موجود هسته ای در ایران» کمک می کنند. اما اوایل ماه جاری میلادی گروهی سه نفر از سناتورهای جمهوری خواه متشکل از مارکو روبیو از فلوریدا، تام کاتن از آرکانزاس و تد کروز از تگزاس، با ارسال نامه ای رئیس جمهوری را به لغو معافیت ها ترغیب کردند. آنها نوشتند که با توجه به اینکه ایران وضعیت هسته ای خود را با عقب نشینی از تعهداتش به برجام تغییر داده، دیگر تمدید معافیت ها معنایی ندارد. یک گروه 50 نفره از مجلس نمایندگان هم در نامه ای جداگانه، همین مساله را بیان کردند.
با این حال، حتی برخی از حامیان لغو این معافیت ها هم مخاطرات چنین اقدامی را تصدیق می کنند. مایکل دوران که در ماه ژوئن در حمایت از لغو معافیت ها مقاله ای نوشت، گفته: «دولت نگران این مساله است که با لغو معافیت ها، خطر مواجهه نظامی تشدید شود.» او همچنین تصریح کرد: «اکنون سوال این است که آیا برای آمریکا بهتر است که زمانی با ایران مذاکره کند که برنامه هسته ای آن طبق قوانین بین المللی و از دید شرکای بین المللی از جمله اروپا، روسیه و چین مشروع است، یا وقتی که برنامه هسته ای آن غیرقانونی انگاشته می شود و دیگر شریک ندارد؟ به طور قطع شرایط دوم مطلوب تر است.»

منبع: پولیتیکو / مترجم: طلا تسلیمی