«نظام انقلابي» كه رهبر معظم انقلاب در بيانيه گام دوم به آن اشاره داشتند، مفهوم بديعي است كه در ادبيات رايج علوم سياسي كمتر سابقه داشته و حتي به زعم عدهاي، دچار تناقض است؛ از همين رو از دكتر «مصطفي ملكوتيان» استاد دانشگاه و عضو هيئت علمي دانشگاه تهران درخواست كرديم به پرسشهاي ما در اين زمينه پاسخ دهد.
* رهبر فرزانه انقلاب نظريه «نظام انقلابي» را براي جلوگيري از كدام آفت و آسيب در مسير تحقق تمدن نوين اسلامي مطرح كردند؟
نظام سلطه بينالمللي اساساً براي حفظ منافع استعماري خود، مبارزه با انقلابها را در صدر اهداف خود قرار ميدهد و غرب در حال حاضر، با وقوع انقلاب در جوامع گوناگون به اين دليل كه منافع سلطهطلبانه آنها را به چالش ميكشد، مخالف است. تحركات غربيها در كشورهاي رقيب يا دشمن خود، انقلاب خوانده نميشود و عمق ندارد؛ به همين دليل حتي بسياري از عوامل علمي در غرب در زمينه نتايج داخلي و خارجي انقلابها بسيار كم مينويسند و اين نكتهاي است كه برخي نويسندگان و صاحبنظران غربي نيز آن را بيان كردهاند.نظامهاي غربي از بيان اين جمله كه با وقوع انقلاب در يك كشور تلاش ميكنند آن كشور را آرام كنند و به وضعيت سابق برگردانند، ابايي ندارند. آنها در اين مسير، در مقابل ديدگاه نظام انقلابي، بر نظريه روزمرگي و توجه به همهپرسي تأكيد كرده و با بهرهبرداري از انواع روشها و به اصطلاح راهبردها، مانند راهبرد «مهار دوگانه» كلينتون، «حمله پيشدستانه» جرج بوش، «تحريمهاي فلجكننده» اوباما و «فشار حداكثري» ترامپ عليه انقلاب اسلامي ايران، تلاش ميكنند نظام انقلابي را به تسليم وادار كنند.
* آيا موفقيتهايي هم داشتهاند؟
تجربه چهل سال گذشته انقلاب اسلامي به خوبي نشان داده است با توجه به اينكه اين انقلاب از ويژگيهاي منحصر به فردي برخوردار است، نه تنها دشمنان آن به موفقيتي دست نيافتهاند، بلكه انقلاب با شتاب و اعتماد به نفس، به مسير خود براي دستيابي به اهداف ادامه ميدهد. همانطور كه رهبر معظم انقلاب در بيانيه گام دوم فرمودند، انقلاب اسلامي بزرگترين و مردميترين انقلاب عصر جديد و تنها انقلابي است كه 40 سال را بدون خيانت به آرمانهايش پشت سر گذاشته و وارد دومين مرحله خودسازي، جامعهپردازي و تمدنسازي شده است و شعارهاي جهاني اين انقلاب دينيـ آزادي، اخلاق، معنويت، عدالت، استقلال، عزت، عقلانيت و برادريـ به دليل سرشته بودن با فطرت بشر هرگز بيمصرف نخواهند شد. تركيب جمهوريت و اسلاميت و ابزارهاي تشكيل آن جز با هدايت الهي و قلب نوراني امام(ره) و انديشه ايشان امكانپذير نبود، همچنين قدرت عظيم ايمان و رهبري آسماني امام(ره)، سبب تاب آوردن در مقابل آن همه خصومت و خيانت جبهه استكبار شد. همانطور كه در بيانيه گام دوم تأكيد شده است، انقلاب اسلامي به يك دوره انحطاط طولاني، يعني عقبماندگي دورههاي قاجار و پهلوي پايان داد و نتيجه و محصول آن، ايجاد كشوري مستقل، آزاد، مقتدر، با عزت، متدين و پيشرفته در علم و دانش شده است كه به تلاش در مسير خود ادامه ميدهد، هر روز فاصله خود با قلههاي دانش را كمتر ميكند و به آنها دست مييابد و مشكلات اقتصادي را كه نتيجه بيتوجهي به شعارها در برهههايي از تاريخ چهل ساله و برخي ضعفهاي داخلي است، با ايجاد و تقويت اقتصاد مستقل و با نگاه به توانمنديهاي داخلي حل ميكند.
* عناصر مقوم نظريه نظام انقلابي چيست و چه تعريفي از آن ميتوان ارائه كرد؟
هر نظريه مبتني بر يك سري بنيانهاي فكريـ فلسفي و نيز يك شبكه مفهومي خاص است و در صورت اجرا، نتايج عيني از خود بروز ميدهد. اگر بنيانهاي فكريـ فلسفي، غني و نتايج نيز قوي، آشكار و مفيد باشد، به منزله تقويتكننده نظريه، عمل و كارآمدي آن را تأييد ميكند. انقلاب اسلامي از بنيانهاي جامع و بسيار غني فكريـ فلسفي در همه حيطههاي انسانشناسي، هستيشناسي، روششناسي و معرفتشناسي برخوردار است، چراكه به يك مجموعه آرماني داراي جامعيت كه دين خاتم پيامبران(ص) بوده پيوند خورده است، همچنين عملكردهاي چهل سال گذشته نظام اسلامي از مهمترين مؤلفههاي تقويتكننده كارآمدي نظام اسلامي در دنياي امروز است. همانگونه كه در بيانيه گام دوم آمده است، تلاشها و جهتگيريهاي انقلابي و جهادي در چهل سال گذشته، كشوري مقتدر، مطمئن و اميدوار، انباشته از تجربههاي گرانبها، داراي منطق قوي در مسائل جهاني، سرآمد در گسترش خدمات اجتماعي و انگيزههاي جهادي ميان جوانان، آفريده است كه همگي نشان از كارآمدي نظام انقلاب اسلامي دارد.
* براي تداوم نظام انقلابي چه مقدماتي لازم است؟
در اين زمينه مهمترين وظيفه برعهده نهادهاي جامعهپذيري است تا وظيفه خود را با اجراي يك جامعهپذيري با كفايت، يعني انتقال كامل ارزشها و هنجارهاي اسلامي به نسلهاي جديد از طريق انواع وسايل در دسترس از قبيل خانواده، مدرسه، كتاب و رسانهها(به ويژه شبكههاي اجتماعي، نظارت و ساماندهي و قانونمند كردن آنها) انجام دهند. وظيفه ديگر برعهده مراكز آموزشي در سطوح گوناگون، مانند دانشگاهها و مراكز علمي كشور است كه با برگزاري كرسيهاي نظريهپردازي در زمينه كاركردهاي داخلي و بينالمللي نظام اسلامي، ذهنهاي نسلهاي جديد را براي همراهي با مديريتهاي جهادي و انقلابي آماده كنند. در نتيجه يكي از پيششرطهاي لازم در اين زمينه قرار دادن مديران متعهد و جهادي در سطوح گوناگون و در نقشهاي سياسي، اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي كشور است.
* پايبندي به نظريه نظام انقلابي، چه تأثيري در تدوين سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران دارد؟
پايبندي به روشهاي انقلاب در سياست خارجي، در عمل بازتابها و تأثيرات متنوع و گوناگوني از خود برجاي ميگذارد كه همگان اكنون اين بازتابها و تأثيرات را در نقاط مختلف جهان مشاهده ميكنند. تداوم پايبندي سبب از دست دادن سنگرهاي استعمار ميشود و براي استعمارگران معضلات مهم سياسي، اقتصادي و در نهايت افول تمدني ايجاد ميكند و راه را براي اقتدار و حضور چالشگران و بازيگران انقلابي در صحنه جهاني باز ميكند.