آیا «‌فردو» غربی‌ها را به برجام باز می‌گرداند؟

به گزارش الف چندسال بعد از آنکه خبر طراحی و ایجاد یک مرکز هسته ای غنی سازی اورانیوم زیر کویر قم، در یکصد کیلومتری پایتخت، علنی شد و مشخص شد که ایران، برای تکمیل فعالیت های غنی سازی خود در نطنز به طراحی، ساخت و توسعه یک سایت زیرزمینی روی آورده است. این موضوع به یکی از مناقشه انگیزترین محورهای مذاکرات هسته ای تبدیل شد.
تاسیسات هسته‌ای «فردو» با نام رسمی «مرکز هسته‌ای شهید علی‌محمدی» با هدف یک مرکز پشتیبان و مکمل سایت هسته ای نطنز طراحی شد که قادر بود با چرخش هزاران سانتریفیوژ تا سطح ۲۰ درصد اورانیوم غنی سازی کند.
اما در خلال مذاکرات هسته ای برای اعتمادسازی متقابل میان طرفین، ایران به باقی ماندن ۱۰۴۴ سانتریفیوژ اکتفا کرد و پذیرفت که فردو تنها محلی برای تحقیق و توسعه فعالیت های هسته ای باشد.
قابل انتظار بود که ایران در امتداد اقدامات مقابله ای خود بر این موضوع حساسیت برانگیز دست بگذارد، چرا که این حساسیت فارغ از ظرفیت های دور از انتظار در زمینه توسعه و پیشرفت برنامه هسته ای ایران در فردو، به مختصات فوق امنیتی و پدافندی این سایت بر میگردد، اساسا به دنبال همین ویژگی های امنیتی و پوشیده فردو بود که آمریکایی ها با هدف حمله قرار دادن این سایت هسته ای به طراحی اختصاصی بمبی پرداختند که برای نخستین بار در دوره ریاست جمهوری ترامپ در افغانستان مورد آزمایش قرار گرفت. هدف مشخص بود؛ حمله نظامی به تاسیسات فردو در صورت ضرورت، آن هم در شرایطی که این سایت با پیشرفته ترین سامانه موشکی ایران از جمله موشک های اس ۳۰۰ حمایت می شود.
طبیعی است که برداشتن گام چهارم از سوی ایران و چرخش دوباره سانتریفیوژها که دستکم تا دو ماه آینده سطح غنی سازی کمتر از ۵ درصد را هدف قرار داده است، پاسخ جدی و متقابل ایران در روند عملیات نجات برجام تلقی میگردد و تا این اندازه مورد توجه محافل سیاسی داخلی و بین المللی واقع می شود.
در چنین فضایی است که سازمان انرژی اتمی در یک ابتکار عمل و برای نخستین بار در روز شنبه درهای سایت فردو را برای شماری از خبرنگاران حوزه هسته ای گشود تا واقعیت آنچه در زیرزمین های کویر قم پیرامون برنامه های پیشرفته هسته ای ایران می گذرد، از نزدیک پدیدار شود.
برقراری بالاترین سطوح امنیتی در اطراف سایت که با تشریفات و تدابیر ویژه ای بازدید کنندگان را به دهها متر در اعماق زمین، همراهی می کرد نشان از اهمیت استراتژیک و مختصات متفاوت این مرکز هسته ای از سایر مراکز مشابه از جمله نطنز و اراک داشت.
گام چهارم ایران به گازدهی ۱۰۴۴ سانتریفیوژ مستقر انجامیده شد و صدای سوت چرخش سانتریفیوژهای نشان از آن داشت که ایران به وعده خود مبنی بر آمادگی برای اقدام تلافی جویانه یعنی آغاز غنی سازی در کمتر از چهار روز جامعه عمل پوشانده است. علی اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی نیز بارها به کشورهای منظومه غرب هشدار داده بود که صبر ایران را در بوته آزمون نگذارند چراکه ایران آماده بازگشت به فعالیت های هسته ای و غنی سازی خود در کمتر از چهار روز خواهد بود.
حالا این پرسش مطرح می شود که چرا آغاز غنی سازی در فردو خواب آمریکا و اسراییل را آشفته کرده است؟ آنها ادعا می کنند فارغ از اینکه ایران سطح غنی سازی خود را به بیست درصد برساند یا نه، حجم انباشت اورانیوم غنی شده آن که از سقف مجاز در برجام فراتر رفته است می تواند زمان گریز هسته ای را برای ایران کوتاه کند.
بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی در توضیح این ادعا، تنها به تشریح ابعاد پیدا و پنهان قدرت هسته ای کشورمان اکتفا کرد و گفت که آنچه آمریکا و اسراییل را نگران کرده است، عزم ایران برای محقق کردن منافع اقتصادی اش در چارچوب اقتصادی مورد وفاق در برجام است و این همان چیزی است که جمهوری اسلامی تاکنون با برداشت چهار گام مصمم، آن را نشان داده است. سرعت بخشیدن به عملیات تحقیق و توسعه و چرخش دوباره سانتریفیوژها در فردو که خبرنگاران در روز گذشته در جریان جزییات ان قرار گرفتند، عرصه ای برای این تصمیم راهبردی ایران گشوده است.