صداقت و شجاعتِ مسئولیت‌پذیری

صبح روز شنبه در حالی که از شهادت جانسوز سیدالشهدای جبهه مقاومت بیش از هشت روز گذشته و اخبار تشییع این شهید در عراق و ایران و نیز سیلی سخت سپاه به آمریکایی‎ها کام مردم ایران را شیرین کرده بود، ستاد کل نیروهای مسلح اطلاعیه‌ای صادر کرد. در این اطلاعیه آمده بود: «در پی وقوع حادثه دلخراش سقوط یک فروند هواپیمای مسافربری بوئینگ ۷۳۷ خطوط هوایی کشور اوکراین در بحبوحه تهاجم موشکی به پایگاه آمریکای جنایتکار و احتمال تأثیر اقدامات نظامی در این حادثه، ستاد کل نیروهای مسلح بلافاصله به منظور بررسی این احتمال اقدام به تشکیل هیئت بازرسی متشکل از کارشناسان فنی و عملیاتی، مستقل از سازمان هواپیمایی کشوری کرد.»

خطای انسانی در رهگیری

نتایج حاصل شده از این هیئت در بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح چنین آمد: «در شرایط آماده باش صد درصد کلیه نیروهای مسلح و افزایش بی سابقه تحرکات هوایی دشمن در پی اجرای موفقیت‌آمیز عملیات شهید سلیمانی این حادثه از سوی پدافند هوایی کشور، به سبب خطای انسانی رخ داده و ستاد کل نیروهای مسلح ضمن عرض تسلیت و اظهار همدردی با خانواده‌های داغدار هموطن و جان‌باختگان اتباع سایر کشورها و عذرخواهی به خاطر خطای انسانی پیش آمده، اطمینان کامل می‌دهد با پیگیری انجام اصلاحات اساسی در فرآیندهای عملیاتی در سطح نیروهای مسلح امکان تکرار این‌گونه خطاها را غیر ممکن ساخته و بلافاصله مقصر آن را به سازمان قضایی نیروهای مسلح معرفی نماید تا با خطاهای صورت گرفته برخورد قانونی صورت گیرد. حضور و عذرخواهی رسمی مقام مربوط در سیمای ملی نیز دیگر بند این اطلاعیه بود.»

تأکید بر پیگیری تقصیرها

بلافاصله پیام رئيس‌جمهور هم منتشر شد. وی در این پیام ضمن اعلام همدردی و تسلیت به خانواده‌های داغدار این حادثه با بیان اینکه این حادثه دردناک موضوعی نیست که به سادگی بتوان از کنار آن گذشت، بر تحقیقات تکمیلی برای شناسایی کلیه علل و عوامل این فاجعه تأکید کرد.

بلافاصله نیز دستور رئیس قوه قضائیه به دادستان ویژه نیروهای مسلح در زمینه پیگیری ماجرا منتشر شد تا نسبت به شناسایی واقعیت قضایی مقصرین بروز این حادثه ناگوار اقدام  شود.

رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز با ابراز همدردی عمیق و مجدد با خانواده‌های داغدار، ستاد کل نیروهای مسلح را مأمور پیگیری کوتاهی‌ها یا تقصیرهای احتمالی در این حادثه و مراقبت برای عدم امکان تکرار چنین سانحه‌ای کردند.

اما چشم‎‌ها به اخبار دوخته شد تا اینکه حدود ساعت ۱۳ ظهر اعلام شد، فرمانده نیروی هوافضای سپاه بر اساس بند پنجم مصرح در بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح به جلوی دوربین‌ها خواهد آمد و ضمن عذرخواهی جزئیات این حادثه تلخ را بیان می‌کند.

یک عمر خودمان را پیش‌مرگ مردم کردیم

ساعت‌ها حدود ۱۳ و ۳۰ دقیقه را نشان می‎داد که سردار حاجی‌زاده پشت تریبون حاضر شد. چهره‎ سردار غمگین بود. با این صحبت که «بعد از شنیدن صحت خبر سقوط هواپیمای اوکراینی آرزوی مرگ کردم»، سخنان خود را شروع کرد و گفت: «ای کاش می‌مردم و چنین سانحه‌ای را شاهد نبودم؛ ما یک عمر خودمان را پیش‌مرگ مردم کردیم.»

سردار حاجی‌زاده با بیان اینکه «ما آبروی‌مان را با خداوند متعال معامله می‌کنیم و در این شرایط سخت در مقابل دوربین‌ها حاضر شدیم»، گفت: «ما گردن‌مان از مو باریک‌تر است؛ همه مسئولیت کار را می‌پذیریم و هرگونه تصمیمی مسئولان بگیرند مطیع هستیم.»

آماده‌باش جنگی در دو طرف

اما وی در توضیح اتفاق ادامه داد: «بیش از یک هفته شرایط و التهابات منطقه و احتمال درگیری باعث شده بود که سطح اقدامات دفاعی را بالا ببریم. احتمال درگیری در این برهه در بالاترین سطح در تاریخ انقلاب بود. به صورتی که نیروهای هر دو طرف در آماده‌باش صددرصد بودند از یک طرف ما تأکید می‎کردیم که انتقام می‎گیریم و از طرف دیگر آمریکایی‌ها اعلام کرده بودند که در پاسخ ۵۲ نقطه در ایران را می‌زنند. برای همین همه‌ یگان‌های آفندی و پدافندی در آماده باش صد درصد بودند.» سردار حاجی‌زاده با اعلام اینکه در شب حادثه وضعیت جنگی، یعنی بالاترین وضعیت آمادگی اعلام شد و آماده‌باش کامل از سوی شبکه یکپارچه پدافند هوایی به همه سامانه‎ها ابلاغ شد، اضافه کرد: «در این شرایط با توجه به نیاز بیشتر پدافندی تعدادی از سامانه‌های پدافندی به رینگ پدافند تهران اضافه شد و این اتفاق نیز از سوی همین سامانه‌های اضافه شده در محدوده‌ غرب تهران رقم خورده است.»

خطر موشک‌های کروز

وی ادامه داد: «با توجه با اطلاعاتی که به اپراتور داده شده بود مبنی بر اینکه شرایط کاملاً جنگی است و موشک‏های کروز به سمت کشور شلیک شده، او بر روی سامانه خود این هواپیما را کروز تشخیص داده و موظف بوده تماس گرفته و تأیید بگیرد؛ با توجه به اینکه شبکه ارتباطی او دچار اختلال شده در ارتباط موفق نبوده و چون تنها ۱۰ ثانیه فرصت تصمیم داشته آن تصمیم بد را گرفته و بعد از قفل روی هدف شلیک می‎کند.» سردار حاجی‌زاده با اشاره به ارتفاع پایین هواپیما، گفت: «در این ارتفاع اپراتور از سامانه برد کوتاه استفاده کرد که منجر به هدف قرار گرفتن هواپیما شد و هواپیما بعد از اصابت موشک سامانه به سمت راست مایل شده و پس از چند دقیقه در محل سقوط با زمین برخورد کرد و منفجر شد.»

همه مسئولیت بر عهده نیروهای مسلح

وی با اشاره به اینکه «در این حادثه همه مسئولیت بر عهده نیروهای مسلح است»، تأکید کرد: «برای این عملیات از سوی اپراتورهای ما به مقامات بالا درخواست خلوت کردن آسمان از پروازهای عبوری شد؛ اما به دلایلی با این درخواست موافقت نشد.»

سردار حاجی‌زاده افزود: «من به عنوان فرمانده نیروی هوافضا صبح چهارشنبه از ماجرا اطلاع پیدا کردم و بلافاصله مسئولان بالاتر را در جریان قرار دادم که ستاد کل نیروهای مسلح تیم بازرسی تشکیل داد و از طرف دیگر مسئله و افراد مطلع را در قرنطینه قرار داد تا تحقیقات به نتیجه برسد، از این جهت به غیر از نیروهای مسلح کسی مسئول عدم اطلاع‌رسانی درست و به موقع این حادثه نیست و رسانه‌ها و سازمان هواپیمایی و سایر سازمان‎ها وظیفه خود را دقیق عمل کردند.»

صریح و صادقانه با مردم

اما اصل ماجرا آنجا بود که رهبر معظم انقلاب به محض اطلاع از خطای فاجعه‌بار صورت گرفته در سامانه پدافند کشور، ظهر جمعه دستور تشکیل فوری جلسه شورای عالی امنیت ملی و بررسی موضوع را صادر کرده‌ و تأکید می‎کنند به محض اتمام بررسی در جلسه شورای عالی امنیت، اصل حادثه و نتایج بررسی‌ها، صریح و صادقانه از سوی نهادهای ذی‌ربط به اطلاع مردم رسانده شود. در پی دستور رهبر فرزانه انقلاب جلسه شورای عالی امنیت ملی جمعه ۲۰ دی ماه با حضور اعضا تشکیل شده و بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح و سایر مباحثی که در این گزارش به آن اشاره شد، ماحصل همان جلسه است.

چند نکته صادقانه

نکته اول اینکه باید صداقت و شجاعت فرماندهان نیروهای مسلح به ویژه سردار حاجی‌زاده را تحسین کرد که پس از حتمی و رسانه‏ ای شدن این موضوع با شجاعت تمام همه مسئولیت ماجرا را متوجه خود دانسته و صریح و بی پرده از همه ملت ایران و خانواده‎های داغدار این حادثه عذرخواهی می‎کند؛ کاری که به سبب سنگینی و وسعت ماجرا از عهده هر مسئولی بر نمی‎آید و شاید در نمونه‎های مشابه مثل ماجرای انفجار ایستگاه قطار نیشابور و ماجرای برخورد دو قطار در سمنان کسی چنین شجاعتی نداشت که بی‎پرده این‌چنین مسئولیت‌پذیر باشد.نکته دوم مقایسه نوع مواجهه مسئولان نظام اسلامی با پدیده‌ها با دولتمردان آمریکایی است؛ چرا که با گذشت شش روز از حمله موشکی ایران به عین‌الاسد هنوز هم دولت آمریکا نمی‌خواهد از میزان کشته‌ها و تلفات این حمله سخنی به میان بیاورد؛ اما مسئولان نظام اسلامی با شجاعت و صداقت جزئيات حادثه را با مردم در میان گذاشتند.

گذری بر سوانح مشابه

اما حادثه سرنگونی سهوی یا عمدی هواپیماهای مسافربری در جهان بارها اتفاق افتاده که در این میان می‎توان به انهدام هواپیمای بوئینگ ۷۲۷ هواپیمایی ملی لیبی در ۲۱ فوریه ۱۹۷۳ با ۱۰۸ سرنشین به وسیله هواپیماهای رژیم صهیونیستی اشاره کرد. همچنین هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ هواپیمایی ملی کره جنوبی(KAL)  با ۲۶۹ مسافر و خدمه اول سپتامبر ۱۹۸۳ میلادی از طریق دو فروند جنگنده سوخو-۱۵ نیروی هوایی شوروی مورد اصابت قرار گرفت. هواپیمای توپولوف-۱۵۴ هواپیمایی سیبریا چهارم اکتبر سال ۲۰۰۱ میلادی با ۶۶ مسافر و ۱۲ خدمه به وسیله سامانه پدافندی S-200   اوکراین بر فراز دریای سیاه مورد اصابت قرار گرفت و ساقط شد. پرواز MH17 هواپیمایی ملی مالزی ۱۷ ژوئیه ۲۰۱۴ با ۲۹۵ سرنشین در بین مرز روسیه و اوکراین با آتش موشک پدافندی بوک شورشیان اوکراین سرنگون شد و... .