اوایل هفته قبل، محمد قاسمی سرپرست مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در صحن علنی مجلس گزارشی درباره وضعیت اقتصادی کشور و راهکارهای اصلاح آن به نمایندگان مجلس یازدهم ارائه داد.
بخشی از این گزارش، به بررسی آمارهای مرتبط با تجارت خارجی در سال های اخیر و تحلیل آن اختصاص داشت. براساس بررسی های مرکز پژوهش های مجلس، حدود 42 درصد واردات طی سالهای 1390 - 1397 از سه کشور (چین، امارات و کره جنوبی) و بالغ بر 70 درصد آن از
ده کشور انجام شده است. همچنین سهم واردات کالاهای اساسی از سال 1395 تا 1397 صعودی بوده و در سال 1397 سهم کالاهای اساسی از واردات به بالاترین رقم خود طی 8 سال گذشته رسیده که علت مهم آن، اجرای سیاست ارز 4200 تومانی بوده است.
نکات بازوی کارشناسی مجلس درباره آمارهای مرتبط با تجارت خارجی در سال های اخیر عبارتست از:
1- تعداد کشورهایی که 80 درصد درآمد صادراتی ایران را تامین میکرده‌اند از 23 کشور در سال 1380 به 9 کشور در سال 1397 تقلیل یافته است.
2- تمرکز نسبتا شدید در بازارهای هدف صادراتی به گونه ای که سهم سه کشور امارات متحده عربی، چین و عراق از میان 147 کشور (مقصد صادراتی) در سال 1397 مجموعا حدود 54 درصد از ارزش صادرات کالاهای غیرنفتی را به خود اختصاص داده است.
3- سبد صادرات غیرنفتی ایران به شدت به صادرات کالاهای با ارزش افزوده کمتر (عمدتا مواد خام) وابسته است.
4- محصولات معدنی و محصولات صنایع شیمیایی و صنایع وابسته به آن از سال 1386 جزو دو قسمت نخست ارزآورترین کالاهای صادراتی غیرنفتی بوده و تا پایان سال 1397 در همین موقعیت باقی مانده است، گروه مواد پلاستیکی و اشیاء ساخته شده از این مواد؛ کائوچو و اشیاء ... نیز از سال 1390 به دو گروه نخست ارزآور پیوسته است به طوری که در پایان سال 1397 نزدیک به دو سوم درآمد ارزی از محل صادرات این سه گروه تامین می شود.
بخش دیگری از گزارش این مرکز پژوهشی با تاکید بر اینکه وابستگی بالای تولید به واردات کالاهای واسطه‌ای یک تهدید بالقوه است، اعلام کرد: 1- سهم بالای کالاهای واسطه ای از واردات بیانگر وابستگی بالای تولید کشور به واردات نهاده های واسطه ای است؛ 2- واردات بخش زیادی از کالاها به صورت نیمه آماده و مونتاژ در داخل که ارزش افزوده زیادی از این کانال ایجاد نمی شود.
