مراقب پاتک تسلیحاتی اروپا باشیم!

برگزاری جلسه اخیر شورای امنیت با هدف بررسی آخرین وضعیت برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد، مولد تحلیل‌ها و گمانه‌زنی‌های متعددی درباره «رفتار فعلی» و «رویکرد آتی» واشنگتن و بازیگران اروپایی در قبال کلیت برجام و نحوه مواجهه با تحریم تسلیحاتی کشورمان بوده است. در اینجا ضمن بررسی آنچه در این نشست گذشته است، نکاتی را درباره آن مطرح خواهیم کرد.

درجلسه شورای امنیت چه گذشت؟

در جلسه اخیر شورای امنیت سازمان ملل متحد، آمریکا پیشنهاد خود مبنی بر «تمدید نامحدود تحریم تسلیحاتی ایران» را خطاب به سایر اعضای دائمی و غیر دائمی شورای امنیت مطرح کرد و از آنها خواست تا در خصوص این تصمیم، با واشنگتن همراهی کنند.

روز سه‌شنبه ۳۰ ژوئن (۱۰ تیرماه) کشورهای عضو شورای امنیت سازمان ملل برای بررسی تحریم تسلیحاتی ایران جلسه تشکیل دادند. این نشست به صورت مجازی برگزار شد. «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه آمریکا، در سخنرانی خود از اعضای شورای امنیت سازمان ملل درخواست کرد تحریم‌های تسلیحاتی ایران را تمدید کنند. پمپئو تأکید کرد اولویت آمریکا در ارتباط با تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران این است که این کشور در همراهی و همکاری با همه کشورهای عضو شورای امنیت، به توافقی در این زمینه دست یابد. او در عین حال گفت: اگر قطعنامه ناظر بر تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران به علت مخالفت دو کشور چین و روسیه به تصویب نرسد، آنگاه آمریکا با ارجاع به نکات مطرح‌شده در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ و نشان دادن موارد نقض الزام‌های این توافق از سوی ایران، خواستار بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه این کشور خواهد شد.

واکنش ایران و اعضای شورا چه بود؟

چنانکه شبکه آلمانی «دویچه وله» گزارش داده است، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در سخنرانی خود به «عهدشکنی آمریکا در دوره زمامداری دونالد ترامپ» اشاره کرده و گفته است: این حکومت حقوق داخلی آمریکا را به جای حقوق بین‌الملل نهاده و از این طریق صلح و امنیت جهانی را به مخاطره افکنده است. محمدجواد ظریف خروج آمریکا از توافق هسته‌ای را نقض آشکار این توافق دانسته و تأکید کرده است رفع تحریم تسلیحاتی یکی از ارکان اصلی توافق هسته‌ای بوده و تمدید این تحریم‌ها به معنای پایان کامل این توافق است.

صریح‌ترین واکنش به درخواست آمریکا مبنی بر تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را «واسیلی نبنزیا» سفیر روسیه در سازمان ملل متحد مطرح کرد. وی در این نشست مجازی تأکید کرد: «روسیه  مخالف فشار حداکثری و تحریم تسلیحاتی ایران است. سیاست آمریکا «خفه‌کردن حداکثری» است؛ دقیقا همان طور که پلیس آمریکا با گذاشتن زانوی خود بر گلوی جرج فلوید او را خفه کرد. ایالات متحده به این ترتیب عملا سیاست تغییر رژیم در ایران را در پیش گرفته است.»

«ژانگ جون» سفیر چین در سازمان ملل متحد نیز با تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران مخالفت کرد. او تأکید کرد آمریکا پس از خروج از توافق هسته‌ای در موقعیتی نیست که خواستار تغییر آن شود.

بازی هنوز تمام نشده است

آنچه مسلم است این است که جنجال‌سازی اخیر مایک پمپئو و برایان هوک علیه ایران در شورای امنیت، فعلا نتوانسته است به نتیجه‌ای ختم شود. گزینه «تمدید نامحدود تحریم تسلیحاتی ایران» و «بازگشت تحریم‌های چندجانبه علیه ایران از طریق ارجاع پرونده برجام به شورای امنیت» هر دو از سوی اعضای دائمی و غیردائمی شورای امنیت رد شد. بر همگان مسجل است که واشنگتن به واسطه خروج از توافق هسته‌ای، به دلیل محوریت این توافق در صدور قطعنامه 2231 شورای امنیت، حق استناد به قطعنامه مذکور را نیز نخواهد داشت. با این حال نباید فراموش کرد که تروئیکای اروپایی(آلمان، انگلیس و فرانسه) در صدد اجرای مرحله دوم بازی مشترک خود و واشنگتن در قبال ایران هستند. طبق نقشه مشترکی که از ابتدا واشنگتن و سه کشور اروپایی آن را طراحی کرده‌اند، اروپاییان قرار است گزینه «تمدید موقت تحریم تسلیحاتی ایران» را به مثابه گزینه‌ای «سخاوتمندانه» و «میانی»، به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارائه کنند و از ایران نیز بخواهند به این خواسته تن دهد!

قطعنامه ضدایرانی اروپا در راه است

منابع خبری و دیپلمات‌های غربی، از ارائه «قطعنامه مشترک کشورهای اروپایی» با هدف «تمدید محدود تحریم تسلیحاتی ایران» خبر داده‌اند. خبرگزاری «آسوشیتدپرس» در این زمینه می‌نویسد: «انتظار می‌رود کشورهای اروپایی پیش‌نویس جدیدی درباره تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران ارائه کنند. احتمال دارد در این پیش‌نویس درخواست تمدید شش‌ماهه تحریم‌ها مطرح شود؛ این در حالی است که معلوم نیست آمریکا، روسیه یا چین چنین پیش‌نویسی را تأیید و تصویب کنند.»

از سوی دیگر، برخی منابع خبری نیز از احتمال توزیع پیش‌نویس قطعنامه‌ای از سوی اروپا خبر داده‌اند که در آن، موضوع «تمدید سه‌ساله تحریم تسلیحاتی ایران» مطرح شود؛ به عبارت بهتر، زمان‌های مطرح‌شده درباره تمدید موقت تحریم تسلیحاتی کشورمان، از شش ماه تا سه سال متغیر است؛ با این حال، اصل ماجرا (تلاش مشترک واشنگتن و بازیگران اروپایی برای جلوگیری از انقضای تحریم تسلیحاتی ایران) به قوت خود باقی است.

روایت ناقص و خطرناک

یکی از تفاسیر نادرستی که در قبال نشست اخیر شورای امنیت مطرح می‌شود، مربوط به «ایستادگی اروپا در مقابل آمریکا» در حمایت از برجام است! این تفسیر نادرست که به صورت عامدانه و در مواردی ناخواسته از سوی افراد و مخاطبان مطرح می‌شود، بیانگر عدم درک مناسبات استراتژیک و تاکتیکی دولت آمریکا و تروئیکای اروپایی در قبال کشورمان است. بخش مهم این معادله، هنوز مبهم و لاینحل باقی مانده است! اینکه چرا مقامات اروپایی در آستانه برگزاری جلسه اخیر شورای امنیت، قطعنامه پیشنهادی خود در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را علیه کشورمان به تصویب رساندند؟ پاسخ این پرسش مشخص است؛ بازیگران اروپایی به نیابت از آمریکا، قصد دارند زمینه‌ها و ابزارهای لازم را برای تمدید موقت تحریم تسلیحاتی کشورمان فراهم کنند؛ بنابراین، اقدام عجولانه مقامات اروپایی در تصویب قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، مقدمه‌ای برای ارائه همین طرح در شورای امنیت بوده است.

اگر در رویکردی واقع‌بینانه و به دور از هیاهوی رسانه‌های غربی و رسانه‌های طرف‌دار فرضیه «تفکیک بازی اروپا از آمریکا»، هم‌افزایی مشترک راهبردی، استراتژیک و تاکتیکی تروئیکای اروپایی و واشنگتن در قبال کشورمان را به عنوان «گزاره‌ای قطعی» مدنظر قرار دهیم، به درستی درمی‌یابیم که مخالفت اعضای اروپایی شورای امنیت با تمدید نامحدود تحریم تسلیحاتی ایران، تاکتیکی محاسبه‌شده برای افزایش ریسک و هزینه رد طرح پیشنهادی «تمدید موقت تحریم‌های ایران» در شورای امنیت بوده است؛ بنابراین باید در میان هیاهو و بزرگ‌نمایی اخیر دیپلمات‌ها و منابع رسانه‌ای اروپا، مراقب پاتک آنها طی روزهای آتی بود.

چه باید کرد؟

مسلم است رویکرد دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی کشورمان در قبال بازی وقیحانه و مشترک آمریکا‌ـ اروپا در قبال تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، باید به گونه‌ای تعریف شود که «هزینه تمدید موقت تحریم تسلیحاتی» کشورمان را برای طرف اروپایی به شدت بالا ببرد. نخستین گامی که وزارت امور خارجه باید در این زمینه بردارد، پرده‌برداری از بازی مشترک واشنگتن و تروئیکای اروپایی در قبال «تمدید تحریم تسلیحاتی» کشورمان است. این بازی مشترک، باید به گونه‌ای شفاف و کامل از سوی دستگاه دیپلماسی کشورمان (خطاب به ملت ایران و سایر ملت‌های دنیا) تشریح شود. تا زمانی که کلیت این بازی و ابعاد و جزئیات آن از دید افکار عمومی پنهان بماند، قدرت مانور رسمی و غیر رسمی ما در قبال این ماجرا محدود خواهد ماند.

مسئله بعدی، به اعلام موضع صریح و رسمی کشورمان در این خصوص باز می‌گردد. بر اساس این موضع رسمی، هرگونه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، (اعم از نامحدود یا موقت) در تعارض کامل با سند برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار دارد؛ به عبارت بهتر، پس از تاریخ 18 اکتبر امسال (27 مهر ماه)، جمهوری اسلامی ایران، ماه، هفته، روز، ساعت حتی ثانیه‌ای تأخیر در برداشته شدن این تحریم را نخواهد پذیرفت. بدیهی است که در صورت اصرار طرف اروپایی و آمریکا روی موضع خود مبنی بر تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، طرف اروپایی نیز به مثابه «طرف متخاصم» تلقی می‌شود و اقدام آنها دقیقا مترادف با «خروج رسمی از برجام» خواهد بود. در این صورت، هرگونه هزینه و تبعات ماجرا، بر عهده تروئیکای اروپایی و دیگر متحدان آمریکا خواهد بود.

بنابراین، موضع‌گیری دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی کشورمان در قبال عهدشکنی آشکار آمریکا و اروپا، دارای دو مؤلفه «تبیین مسئله برای افکار عمومی»، «هشدار صریح به طرف اروپایی» و در مرحله نهایی (در صورت تصویب قطعنامه پیشنهادی طرف اروپایی) «واکنش عملی نسبت به عهدشکنی مشترک واشنگتن و تروئیکای اروپایی» خواهد بود. در این معادله، «اتحادیه اروپا» فعلا سعی دارد خود را به جای «طرف متعهد در برجام» به عنوان «طرف واسطه‌گر» قلمداد کند و میان گزینه «تمدید نامحدود تحریم تسلیحاتی ایران» و «انقضای تحریم تسلیحاتی کشورمان در 27 مهرماه»، گزینه سومی به نام «تمدید موقت تحریم تسلیحاتی ایران» را پیشنهاد کند! بدیهی است که «واسطه‌گری اروپا» در این معادله معنایی ندارد! تروئیکای اروپایی باید میان «نابودی مطلق برجام از طریق تمدید تحریم تسلیحاتی ایران» یا «عمل حداقلی به تعهدات برجامی خود و پذیرش انقضای رسمی تحریم‌های تسلیحاتی» کشورمان، یک گزینه را انتخاب کند. انتخاب گزینه نخست از سوی بازیگران اروپایی، قطعا هزینه‌های بسیار سختی را برای آنها به همراه خواهد داشت.