فشار گسترده تحریم‌های امریکا و مشکلات مربوط به کرونا سبب شده تا ایران در حوزه ارزی با فشار فزاینده‌ای روبه‌رو شود و ارزش ریال کاهش پیدا کند. در این میان، یکی از مهم‌ترین عواملی که سبب تشدید این مشکلات برای ایران شد، بلوکه شدن ثروت ملی ایران در بانک‌های خارجی بود.
در این میان، مسدود شدن میلیارد‌ها دلار از مبالغ ناشی از فروش نفت توسط کره جنوبی، آن هم در میانه بحران اقتصادی ناشی از کرونا ـ که موجب کسری ۱۰ میلیارد یورویی برای دولت ایران شده ـ تنش‌ها و اختلافاتی را میان دو کشور به وجود آورده و تاکنون تمام تلاش‌ها برای بازگشت این مبالغ بی‌حاصل بوده است.
طبق داده‌های اتحادیه تجارت بین‌المللی کره‌جنوبی در سال ۲۰۱۷، ۲ هزار و ۶۷۱ شرکت کره‌ای روابط تجاری با ایران داشته‌اند. پس از تحریم‌های امریکا همه این شرکت‌ها ایران را ترک کردند.در سال ۲۰۱۹ میلادی نیز به صورت رسمی بانک مرکزی کره طی بیانیه‌ای اعلام کرد دیگر قادر به واردات نفت و پرداخت پول حاصل از آن نیست.
سئول در سال ۲۰۱۷ و پس از امضای برجام، یکی از خریداران بزرگ نفت ایران بود که پس از انتشار خبر بازگشت تحریم ها و دادن مهلت ۶ ماهه به خریداران نفت ایران برای یافتن فروشندگان نفتی جدید، به تبعیت از سایر کشورهای هم پیمان امریکا، ثبت سفارش نفت از ایران را کاهش داد تا اینکه در مه ۲۰۱۹ و چندی پس از لغو تمام معافیت های نفتی، واردات نفت از ایران را به صفر رساند. اما کره پس از آبان ۹۷ که تحریم های یکجانبه امریکا علیه نظام بانکی و صادرات نفت ما برقرار شد، به بهانه تحریم امریکا از پرداخت پول نفتی که از ایران خریداری کرده، اجتناب نمودده است.
در پی این اقدام کره بود که عبدالرضا همتی، رئیس بانک مرکزی ایران در مصاحبه ای با رسانه امریکایی بلومبرگ، به کره جنوبی هشدار داد، درصورتی که این مساله از سوی سئول حل نشود، ایران از راه های حقوقی به دنبال حل آن خواهد رفت.
پس از آن علی ربیعی، سخنگوی دولت ایران هم میزان بدهی کره جنوبی به ایران را ۸ میلیارد دلار اعلام کرد و خبر داد که کمیته ای در وزارت خارجه و وزارتخانه های ذیربط برای پیگیری بازگرداندن اموال بلوکه شده کشور در کره برای گرفتن بدهی ایران از کره تشکیل شده است.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشور هم ضمن اشاره به اینکه ایران از تمامی روش ها از جمله مکانیزم حقوقی برای استیفای حقوق مردم و بازگرداندن پول هایی که هیچ کس درباره مالکیت ایران بر آن ها تردیدی ندارد، استفاده می کند، گفته بود: «هرچند کره جنوبی تردیدی ندارد که پول های بلوکه شده برای ایران است، ادعا می کند به دلیل تحریم های غیرقانونی امریکا، مشکلاتی در انتقال این پول ها وجود دارد.»
حالا پس از انتشار خبر مذاکره مقام های کره با ایران برای ارسال کالاهای بشردوستانه از سوی رسانه کره ای، سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه آن را وعده ای توخالی خواند و گفت: «به اندازه کافی از کره جنوبی وعده شنیده ایم؛ بنابراین فقط منتظر اقدامات ملموس و برجسته هستیم.»
سخنگوی دستگاه دیپلماسی ایران با تاکید بر اینکه کسی در ایران منتظر محموله نیم میلیون یا دومیلیون دلاری نیست، خاطرنشان کرد: «امیدواریم مقامات کره ای حجم منابع مالی مردم ایران در این کشور و نبود هیچ منع قانونی برای تجارت با ایران را به یاد داشته باشند.»
پاسخ وزارت خارجه به انتقادات
رسانه‌های کره جنوبی روز سه‌شنبه ۳۱ تیر (۲۱ ژوئیه) گزارش داده بودند که سفیر ایران در سئول توسط وزارت امور خارجه کره جنوبی احضار شده است. بنا بر این خبر، احضار سفیر ایران به منظور ابراز ناخشنودی کره جنوبی از موضع‌گیری مقام‌های جمهوری اسلامی در رابطه با درآمدهای نفتی مسدود شده ایران در این کشور بوده است. رسانه‌های کره جنوبی به نقل از مسئولان ایرانی نوشته بودند اگر پول‌های ایران در سئول آزاد نشود، به مجامع بین‌المللی شکایت خواهند برد.
در مقابل، روابط عمومی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با انتشار اطلاعیه‌ای در پاسخ به مطلب مندرج در یکی از جراید با تیتر «چه کسانی کره‌ای‌ها را گستاخ کردند؟» اعلام کرد: «اساسا هیچ گاه تماس تلفنی از سوی سخنگوی وزارت خارجه کره جنوبی با سفیر جمهوری اسلامی ایران در سئول حاصل نشده و این ادعا از اساس نادرست است.»
در این اطلاعیه آمده است: «ملاقات سفیر جمهوری اسلامی ایران در سئول با مدیرکل مسئول حوزه خاورمیانه بوده و در این ملاقات، کمترین اشاره‌ای به اظهارات رئیس کل بانک مرکزی نشده است.»
روابط عمومی وزارت امور خارجه می‌افزاید: «در پی این ملاقات، خبرگزاری کره‌ای یونهاپ، خبری بی اساس مبنی بر احضار سفیر جمهوری اسلامی ایران منتشر و اظهاراتی را به سفیر منتسب کرد که طی اطلاعیه روابط عمومی وزارت امور خارجه در ۳۱ تیر ماه اعلام شد: متاسفانه خبرگزاری یونهاپ در اقدامی غیرحرفه‌ای، خبری بی اساس را منتشر کرده است. سفیر جمهوری اسلامی ایران در کره جنوبی به وزارت خارجه محل احضار نشده، بلکه دعوت شده است.»
این وزارتخانه عنوان می‌کند: «در دو سال گذشته، تامین دسترسی به منابع مالی بانک مرکزی در کره، دستور کار اصلی و محوری روابط با کره جنوبی بوده و در این راستا، علاوه بر پذیرش فرستاده ویژه این کشور، ده‌ها ملاقات در تهران و سئول با مقامات کره‌ای انجام شده است. بدیهی است که ماهیت وظایف وزارت امور خارجه اقتضا می‌کند که همه اقدامات خود را خبری نکند.»
در این اطلاعیه آمده است: «وزارت امور خارجه طبق وظایف ذاتی خود، عمدتا تسهیل کننده روابط خارجی و از جمله روابط اقتصادی با سایر کشورهاست و در راستای اجرای این ماموریت، در کنار سایر نهادهای کشور قرار دارد. بدیهی است این امر نافی یا جایگزین وظیفه ذاتی سایر نهادها نبوده و وزارت خارجه نمی‌تواند به جای آنها اقدام کند. به همین دلیل طرح دعوی علیه بانک‌های متخلف کره‌ای در محاکم صالحه، توسط نهادهای ذیربط در دست پیگیری است و این موضوع توسط ریاست بانک مرکزی اعلام شده است.»
طرح ممنوعیت واردات کالا از کره جنوبی
محسن علیزاده، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در رابطه با بلوکه شدن دارایی های ایران در کره جنوبی نوشته است: «اگر کره جنوبی باز به تعهداتش در مذاکرات با ایران عمل نکند و بد عهدی کند، مجلس به دنبال این است که یک طرح ۲ فوریتی برای ممنوعیت واردات کلیه کالاهای کره‌ای تدوین کند و مطمئن هستم با توجه به جوی که در مجلس وجود دارد این طرح رأی خواهد آورد.»
محسن علیزاده اضافه کرده: «حجم بالایی از کالاهای لوازم خانگی، تلفن همراه و خودرو در بازار ایران اختصاص پیدا کرده به کالاهای کره جنوبی، اگر ما آن را وارد نکنیم بخش عظیمی از کالاهای صادراتی آنها با مشکل مواجه خواهد شد که قطعا اگر مسئولان کره‌ای به تعهدات خود عمل نکنند، مجلس پیگیر این ممنوعیت خواهد بود.»
از سوی دیگر، نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی نیز بلوکه شدن سرمایه های ایران در کره جنوبی را اشتباه حقوقی و بین المللی این کشور نسبت به جمهوری اسلامی دانست و گفت: کمیسیون امنیت ملی روز یکشنبه هفته آینده، این مساله را با حساسیت پیگیری و درباره اقدام متقابل بحث خواهد کرد.
او با بیان اینکه در عرف بین‌الملل، اقدام متقابل وجود دارد، تصریح کرد: اگر کشوری اقدامی علیه دیگری انجام دهد، کشور دوم حق دارد ضمن شکایت به نهاد بین المللی و پیگیری آن، اقدام متقابل انجام دهد.
حیدری یادآور شد: وزارت امور خارجه باید در پاسخ به این اتفاق، با مراجعه به نهادهای حقوقی، موضوع را دنبال کند که البته در حال پیگیری هم هست.
از همراهی با تحریم ها تا بلوکه کردن دارایی ها
بر اساس گزارش شورای روابط خارجی ایران و طبق آمار‌های «اداره اطلاعات انرژی امریکا» واردات نفت کره‌جنوبی از ایران در سال ۲۰۱۹ تقریباً به صفر رسیده است؛ بنابراین، «شیل نفت» تولیدی امریکا از سوی کره‌جنوبی به عنوان جایگزین نفت ایران برگزیده شد و صادرات نفت امریکا از صفر بشکه در سال ۲۰۱۶ به ۶۱۸ هزار بشکه در سال ۲۰۱۸ رسید. این رقم در سال ۲۰۲۰ به دلیل رکود ناشی از کرونا ۵۵۲ هزار بشکه بود. به این ترتیب، روشن است که واردات نفت کره از سوی کره‌جنوبی بلافاصله به سمت صفر میل کرد.
این اتفاق در حوزه صنعت و مبادلات پولی نیز روی داد. کره‌جنوبی پیش از این علاوه بر حوزه صادرات کالاهای ساخته شده در حوزه توسعه بخش‌های زیرساختی ایران نیز حضور جدی داشت. طبق داده‌های اتحادیه تجارت بین‌المللی کره‌جنوبی در سال ۲۰۱۷، ۲ هزار و ۶۷۱ شرکت کره‌ای روابط تجاری با ایران داشته‌اند. پس از تحریم‌های امریکا همه این شرکت‌ها ایران را ترک کردند. در حوزه بانکی ۱۲ بانک ایرانی از جمله بانک ملت و پارسیان در قالب قرارداد بانک مرکزی وارد همکاری با اگزیم بانک کره‌جنوبی شدند. پس از تحریم ایران توسط امریکا، بانک‌های کره‌ای همچون ووی بانک، بانک صنعتی کره و اگزیم بانک همکاری خود را با ایران قطع کردند. در سال ۲۰۱۹ میلادی نیز رسما بانک مرکزی کره طی بیانیه‌ای اعلام کرد دیگر قادر به واردات نفت و پرداخت پول حاصل از آن نیست.
این تحریم به قدری سفت و سخت در حوزه پولی و بانکی توسط کره‌ای‌ها رعایت شد که با وجود بحران سنگین کرونا این کشور تنها اجازه صادرات نزدیک یک‌میلیون دلار دارو را به ایران صادر کرد و حتی اجازه صادرات پلاستیک مورد نیاز صنایع‌سازی دارو‌سازی ایران توسط شرکت ال. جی نیز توسط امریکایی‌ها داده نشد.
: «ملاقات سفیر جمهوری اسلامی ایران در سئول با مدیرکل مسئول حوزه خاورمیانه بوده و در این ملاقات، کمترین اشاره‌ای به اظهارات رئیس کل بانک مرکزی نشده است.» 
