در پشت پرده رزمایش نظامی روسیه و مصر چه می گذرد؟

رزمایش‌های نظامی مشترک، یکی از پدیده‌های مهم در روابط بین‌المللی کشورهاست که نشان می‌دهد کشورهای مشارکت‌کننده در رزمایش به سطوح مهمی از همکاری‌های راهبردی دست یافته‌اند که می‌توانند در عرصه‌های نظامی که یکی از ابعاد مهم همکاری‌های استراتژیکی میان کشورهاست، باهم اتحاد و ائتلاف کنند.
در روزهای گذشته شاهد بودیم که روسیه و مصر برای نخستین بار در مناسبات دو جانبه به سطحی از همکاری دست یافته‌اند که طی اقدام بی‌سابقه، مبادرت به برگزاری رزمایش مشترک در دریای سیاه کردند. ارتقاء روابط مسکو – قاهره به سال 1952 برمی‌گردد که در آن دوره روس‌ها با ارسال محموله‌های سلاح، به مصر کمک کردند تا از طریق تقویت نیروهای نظامی خود، خسارات وارده در مقابل دشمن صهیونیستی را جبران نماید. روابط مصر و روسیه در دهه 1950 و 1960 به اوج خود می‌رسد، طوری که در این سال‌ها شاهد افزایش سطح همکاری و افزایش سرمایه‌گذاری روسیه در زمینه ایجاد زیرساخت‌های مهم از جمله سدسازی، کارخانه‌های آهن، فولاد و آلومنیوم در مصر هستیم.
اوج روابط روسیه و مصر به دوره ریاست جمهوری جمال عبدالناصر برمی‌گردد که روسیه به یکی از متحدان راهبردی مصر در مقابل با غرب محسوب می‌شود. اما این روابط در دوره انور سادات و به خاطر قطع ارسال سلاح به مصر به سردی گرایید و متقابلاً سادات نیز در سال 1972 دستور اخراج تمام کارشناسان روسی از مصر را صادر کرد. از این تاریخ به بعد آمریکا به متحد اصلی مصر تبدیل شد تا اینکه حسنی مبارک بر سر کار آمد. در دوره مبارک روابط مسکو با قاهره به حالت قبلی بازگشت، ولی با این وجود همچنان آمریکا متحد و شریک اصلی مصر به شمار می‌رفت. پس از انقلاب مصر و روی کار آمدن محمد مرسی، مسکو نسبت به دولت مرسی بی‌اعتنا بود و از چندان استقبال نمی‌کرد. حضور عبدالفتاح‌السیسی در ریاست جمهوری که از دوره‌ای که وزیر دفاع بود با روسیه ارتباط داشت، مجدداً باعث تقویت روابط دوجانبه مسکو – قاهره شد. در واقع از زمان به قدرت رسیدن السیسی در مصر روابط مسکو و قاهره روز به روز در حال افزایش بوده و گسترش روابط از حوزه سیاسی به حوزه‌های اقتصادی، دفاعی و هسته‌ای در سال‌های اخیر برجسته‌تر شده است.
روسیه در سال‌های گذشته و در سایه تحولات منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا، همچنان تلاش داشته است تا با مشارکت بازیگران متعدد منطقه‌ای دست به ائتلاف‌سازی در منطقه بزند. در حقیقت «ائتلاف‌سازی» در جهت نیل به اهداف راهبردی یکی از رئوس مهم سیاست خارجی روسیه در منطقه بوده است که این موضوع هم‌اکنون نیز دنبال می‌شود.
مصر از جمله کشورهای عربی است که با توجه به پیشینه و جایگاهی که در جهان عرب دارد، توجه روس‌ها را به خود جلب نموده است و روسیه در صدد است تا از طرق مختلف این کشور را در کنار خود تعریف کند. کما‌اینکه مصر نیز که جایگاه و مرجعیت قبلی خود در جهان عرب را از دست داده است، می‌کوشد تا از طریق همکاری و ائتلاف با قدرت‌های بزرگ منطقه و بین‌الملل و تنوع‌بخشی در سیاست خارجی، مسیر نیل به مجد و عظمت پیشین خود را هموار ساخته و جایگاه سابق خود را احیا کند. هم اکنون مصر بزرگ‌ترین شریک تجاری روسیه در بین کشورهای آفریقایی به شمار می‌رود.
سیاست خارجی مصر فعلاً به دنبال متوازن‌سازی روابط خارجی با تأکید بر دفع تهدیدات خارجی و حفظ ثبات و امنیت داخلی در اوضاع ملتهب منطقه‌ای است. مصر همزمان دنبال تقویت روابط با آمریکا و روسیه است تا از قابلیت‌های دو کشور در راستای منافع خود استفاده کند. این در حالی است که تمرکز اصلی مناسبات دوجانبه مصر و روسیه بر روی همکاری‌های دوجانبه نظامی است، به طوری که در تمام رفت و آمدها، دولت قاهره که فعلاً در حوزه همکاری‌های نظامی با آمریکا به مشکل برخورده، کوشیده است تا همکاری‌های نظامی و تسلیحاتی با روسیه را ارتقاء بخشد. در عین حال باید توجه داشت نقطه مشترک دو کشور در این زمینه، اتفاق نظر در خصوص لزوم جلوگیری از قدرت یافتن اخوان‌المسلمین و همچنین موضوع سوریه است. مصر مخالف تجزیه سوریه است. از نظر مصر تمام مخالفان مسلحی که در سوریه می‌جنگند تروریست‌های خارجی هستند.
با وجود متوازن‌سازی روابط خارجی، اما مصر چندان اعتمادی به آمریکا ندارد، اگرچه در زمره دوستان منطقه‌ای آمریکا محسوب می‌شود. مصری‌ها دلایل متعددی برای گسترش روابط با روسیه دارند که به رئوس بعضی اشاره شد و شرح بقیه دلایل و عوامل در این اجمال نمی‌گنجد.
همین که مصر با روسیه وارد رزمایش دریایی مشترک می‌شود، نشان می‌دهد که مصر که از دست آمریکایی‌ها به‌خاطر قطع مبادلات نظامی شاکی است، در صدد تحکیم و تعمیق روابط خارجی با روسیه است. از این منظرگاه محتوا و پیام این رزمایش‌ روشن است: امکانات همکاری نظامی بین مصر و روسیه فراوان است و در صورتی که مصر احساس کند به همکاری نظامی نیاز دارد، روابط مصر و روسیه، اجازه چنین همکاری را در هر شرایطی می‌دهد و تاریخ روابط حسنه بین دو کشور، گواه خوبی برای این مهم است.