۱۲ اثر تحریم بر اقتصاد ایران

روزنامه «همشهری» در ادامه نوشت: چالش بر سر معیارها و ملاک‌های سنجش و راستی‌آزمایی تحریم‌ها در حالی این روزها شدت گرفته که مشخص نیست آیا طرفین میز مذاکره حاضر به پذیرش این پیش‌شرط‌های ایران خواهند شد و آیا آنها قبول خواهند کرد ۳تا ۶‌ماه به ایران مهلت بدهند تا نتیجه راستی‌آزمایی خود را اعلام کند؟ نکته کلیدی در گزارش جدید پژوهشگران مجلس این است که به‌صورت علنی به برخی از مهم‌ترین اثرات تحریم‌ها اشاره شده هرچند تاکنون نه مرکز یادشده و نه هیچ نهاد رسمی تحقیقاتی، زیان واقعی ناشی از عدم‌النفع ایران به واسطه تحریم‌ها و میزان تخریب وارد شده به اقتصاد کشور را برآورد و یا دست‌کم اعلام نکرده است.

عدم‌النفع تحریم

مرکز پژوهش‌های مجلس ملاک‌های تازه‌ای برای راستی‌آزمایی لغو تحریم‌ها در ۳ بخش انرژی، صنعت و آنچه فناوری هوایی نامیده شده، معرفی می‌کند و درخصوص رفع تحریم‌های نفتی می‌گوید: پس از لغو یکباره تحریم‌های مرتبط با صادرات نفت و فرآورده‌های آن، ضروری است انتفاع اقتصاد ایران از ناحیه رفع آن تحریم، در بازه زمانی مشخص و طی مراحل مختلف مورد راستی‌آزمایی قرار گیرد. این نهاد توضیح می‌دهد که این مراحل شامل اطمینان از انعقاد قرارداد فروش یکساله، حجم قرارداد فروش تا حداقل نیمی از سقف سهمیه ایران از اوپک، اطمینان از حمل‌ونقل نفتکش‌ها در آب‌های بین‌المللی و بنادر، سهولت در سوخت‌گیری، بیمه نفتکش، بیمه محموله و بیمه اتکایی و از همه مهم‌تر راستی‌آزمایی در مورد نقل و انتقال آزادانه و بی‌قید و شرط وجوه مالی سپرده شده حاصل از صادرات نفت است.

بازوی تحقیقاتی مجلس تأکید می‌کند: در سایر موارد، تحریم‌های حاکم بر خرید کالا و تجهیزات نفت و گاز و صنعت برق باید لغو شوند، به‌طوری که شرکت‌ها و فعالان این حوزه در کشور بتوانند سفارش خرید به‌صورت اعتباری را ثبت کنند و بدون حضور واسطه‌ها و از مبادی رسمی محموله‌ها ارسال و در گمرک کشور ثبت شود.

این گزارش می‌افزاید: درخصوص قراردادهای نفتی، گازی و صنعت برق نیز باید شرکت‌های معتبر بین‌المللی بدون هراس با قرار ضمانت بتوانند وارد پروژه‌ها و قراردادهای بخش انرژی کشور شوند و راستی‌آزمایی انتفاع اقتصاد ایران از محل لغو تحریم‌های یادشده، نیازمند طی شدن زمانی بین ۳ تا ۶‌ ماه است.

شرط وداع با تحریم‌های صنعتی

بخش دوم گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس البته به معرفی شاخص‌های راستی‌آزمایی لغو تحریم‌ها در بخش‌های صنعتی به‌ویژه صنایع پتروشیمی، خودروسازی و لوازم خانگی اختصاص دارد که از نظر نویسندگان گزارش، از آنجا که تحریم‌ها در بخش صنعت در ابعاد مختلفی تأثیرگذار است بازه زمانی راستی‌آزمایی لغو تحریم‌ها متفاوت خواهد بود. آنها می‌گویند: راستی‌آزمایی انتفاع اقتصاد ایران از محل رفع تحریم حوزه‌های یادشده بر مبنای شاخص‌هایی نظیر برگشت پایدار سهم ایران در واردات محصولات پتروشیمی بازارهای بین‌المللی به‌ویژه کشورهای اروپایی از طریق تدوین قراردادهای خرید بلندمدت، بهبود شرایط سرمایه‌گذاری خارجی در ایران از طریق ارتقای رتبه‌بندی ایران توسط مؤسسات مالی و اعتباری معتبر خارجی، انعقاد قراردادهای تولید مشترک و امکان واردات مواداولیه، قطعات گلوگاهی و تجهیزات مورد نیاز صنایع و صنایع معدنی داخلی با رعایت قانون حداکثر استفاده از توان تولید و خدماتی و حمایت از کالای ایرانی خواهد بود. این پژوهشگران تأکید می‌کنند باید اطمینان حاصل شود که در مراحل خرید و حذف اخذ مجوزهای تعریف شده در مراحل مختلف خرید، فروش مستقیم محصولات صنعتی و معدنی و نبود نیاز به تعویض بارنامه‌ها، حضور واسطه‌ها، لغو دستورالعمل‌های حقوقی مربوط به قرار گرفتن شرکت‌های فعال در حوزه صنعتی و معدنی ایران در فهرست تحریم‌ها گام‌های فوری برداشته شود.

جریمه صنایع لوازم خانگی خارجی

پیشنهاد مشخص مرکز پژوهش‌های مجلس در ارتباط با رفع تحریم صنعت لوازم خانگی این است که این کار در ۳گام تأمین مواداولیه و قطعات، تأمین مالی و سرمایه‌گذاری و انتقال دانش فنی باید صورت گیرد اما از آنجا که تأثیر تحریم‌ها بر این صنعت در سطوح مختلفی اثرگذار بوده، بازه زمانی راستی‌آزمایی لغو آنها متفاوت خواهد بود. افزون بر این پیش از شروع تحریم‌ها شرکت‌های خارجی نظیر ال‌جی، سامسونگ، سونی، پاناسونیک و بوش با شرکت‌های داخلی قرارداد همکاری و تأمین قطعات را در حوزه لوازم خانگی امضا کرده بودند و بعد از خروج آمریکا از برجام این شرکت‌ها با شرکت‌های ایرانی قطع همکاری کردند. نویسندگان گزارش می‌گویند: باید از این شرکت‌ها بابت اجرا نکردن قراردادهای قبلی‌شان خسارت گرفته شود و در آینده هم تضمین لازم برای اجرای قراردادها و تامین قطعات گرفته شود.

گلوگاه‌های بانکی باز شود

مرکز پژوهش‌های مجلس به‌صورت علنی فاش کرده؛ مهم‌ترین صدمه‌ای که تحریم‌ها به اقتصاد ایران وارد کرده ناشی از ایجاد مشکل در گلوگاه مبادلات بانکی است به‌گونه‌ای که سایر گشایش‌های ناشی از رفع تحریم‌ها بدون رفع گره‌های مبادلات بانکی بی‌اثر یا کم‌اثر خواهد بود و به همین دلیل برای اطمینان از عدم‌بازگشت آمریکا به رویه قبلی، باید این مشکل رفع و تضمین‌های علنی جهت رفع نگرانی شرکت‌های خارجی برای سرمایه‌گذاری در ایران گرفته شود و راستی‌آزمایی در زمینه تسهیل نقل‌وانتقال بدون واسطه پول و انجام مراودات مالی و تجاری با شرکت‌های ایرانی در بازه کمتر از یک ‌ماه ممکن نیست.

خرید از آمریکا بدون قید زمانی

بازوی تحقیقاتی مجلس درخصوص رفع تحریم‌های صنعت هواپیمایی هم به صراحت می‌گوید: مهم‌ترین اقدام راستی‌آزمایی عبارت است از اینکه ایران بتواند مطابق روش تجارت جهانی به تعداد دلخواه هواپیمای خارجی شامل مسافری، باری و بالگرد را به‌صورت مستقیم و بدون قید زمانی و اخذ مجوز از آمریکا بخرد و از خدمات آموزشی و پشتیبانی آن هم بهره‌مند شود. به‌طور مشخص اوفک باید مجوزهای شرکت‌های ایران ایر، آسمان و زاگرس را ظرف مدت حداکثر یک هفته کاری بدون اعمال قید محدودیت تمدید و راه نقل و انتقال پول آن را هم هموار سازد. لغو تحریم‌ها در موضوع تعمیر، نگهداری و پشتیبانی به هر شکل، شامل تأمین قطعات، تعمیر هواپیما و تعمیرات اساسی هواپیما در خارج از کشور و همچنین تأمین تجهیزات مربوط به عملیات فرودگاهی و چک‌های پروازی فرودگاهی هم بخشی از ملاک‌های سنجش رفع تحریم‌های آمریکا علیه صنعت هوایی ایران است.

افشای رسمی اثر تحریم‌ها بر اقتصاد

نکته مهم در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس پرده‌برداری و افشای رسمی تحریم‌ها بر اقتصاد ایران است، درحالی‌که منتقدان برجام پیش از این مدعی بودند که تحریم‌ها مانع جدی بر سر راه اقتصاد و احیای صنایع ایران نیست. چک‌لیست اثرگذاری تحریم‌ها در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس را نگاه کنید:

- نبود امکان صدور تضامین بانکی و انتقال پول به خارج کشور

- رد پذیرش گشایش اعتبار اسنادی شرکت‌ها و اشخاص ایرانی

- نبود امکان صدور ویزا برای فعالان اقتصادی در بسیاری از کشورها

- توقف قراردادهای انتقال تکنولوژی با شرکت‌های مطرح اروپایی و آسیایی

- وصول‌نشدن درآمدهای حاصل از صادرات برق ایران

- غیر اقتصادی شدن صنعت بانکرینگ به‌دلیل فقدان پوشش بیمه‌ای

- بلاتکلیف ماندن قراردادهای مهم نظیر قرارداد با توتال فرانسه

- محدودیت صادرات نفت و حتی فرآورده‌های نفتی مثل بنزین

- تضعیف رتبه اعتباری ایران توسط مؤسسات بین‌المللی

- توقف بهره‌مندی ایران از خطوط اعتباری و سرمایه‌های خارجی

- خروج شرکت‌های بین‌المللی از بازار ایران و قطع همکاری با شرکای داخلی

- توقف خرید هواپیماهای برجامی با بازگشت تحریم‌های آمریکا