نگاه یک‌سویه امید به غرب!

دولت یازدهم به ایستگاه آخر رسید و امروز کمتر کسی حاضر است از عملکرد و دستاورد هشت‌ساله این دولت تعریف و تمجید نماید؛ عملکردی که نشئت‌گرفته از یک نظریه سیاسی بود و حل مشکلات کشور را در تعامل با غرب می‌دید.

گزاره خبری: مقام معظم رهبری در آخرین دیدار با رئیس‌جمهور و هیئت دولت دوازدهم از تجربه مهم دولت هشت‌ساله «تدبیر و امید» سخن گفتند و آن را درس عبرتی برای آیندگان دانستند. معظم له فرمودند: «در این دولت معلوم شد که اعتماد به غرب جواب نمی‌دهد؛ به ما کمک نمی‌کنند و هر جا بتوانند ضربه می‌زنند؛ آنجایی که ضربه نمی‌زنند، آنجایی است که امکانش را ندارند؛ هر جا امکان داشته‌اند ضربه زده‌اند؛ این تجربه بسیار مهمی است. مطلقاً نبایستی برنامه‌های داخلی را به همراهی غرب موکول کرد و منوط کرد،‌ چون قطعاً شکست می‌خورد، قطعاً ضربه می‌خورد. شماها هم هرجایی که کارهایتان را منوط کردید به غرب، ناموفق ماندید؛ هرجایی که بدون اعتماد به غرب، خودتان قد عَلَم کردید و حرکت کردید، موفّق شدید.»

گزاره تحلیلی: فرمایش مقام معظم رهبری یک نکته تحلیلی کلیدی دارد و آن اینکه عدم اعتماد به معنی عدم تعامل نیست؛ اما مهم‌ترین مشکل دولت روحانی، در اعتماد حداکثری به غرب بود؛ در طول دوره دولت آقای روحانی، ضرورت توافق به‌عنوان تنها راه‌حل مشکلات کشور به‌عنوان یک اصل پذیرفته شده بود؛ به‌طوری‌که از گروه مذاکره‌کننده می‌شنیدیم که «هر توافقی بهتر از عدم‌ توافق است». دیشب در آخرین سخنرانی تلویزیونی دکتر روحانی نیز وی بارها بر این اصل تأکید کرد و از مانع تحریم و عدم اجرای برجام به‌عنوان عامل مشکلات کشور یاد کرد. با این نگاه، چاره‌ای برای مدیریت کشور جز راضی کردن حریف به هر طریق ممکن و با دادن هر میزان امتیازی که طلب کند، باقی نمی‌ماند. قرار گرفتن در موضوع انفعال در زمان خروج ترامپ از برجام، خروجی چنین نگاه یک‌سویه ذلت‌آور بود. دولت روحانی در آن زمان سیاست «صبر راهبردی!» را اتخاذ کرد و با گام‌های ضعیف هسته‌‌ای که برداشت، سیگنال‌های اشتباهی به‌طرف مقابل فرستاد و آن این بود که دولت ایران مستأصل شده و با فشار بیشتر می‌توان امتیازهای بیشتری از آن گرفت. ماحصل این نگاه تک‌سویه تکیه بر غرب، برجامی‌کردن سیاست داخلی و خارجی بود؛ یعنی در بیان و عمل همه چیز کشور به برجام گره زده شد. به همین دلیل تصور آمریکا این شد که ایران راه یا برنامه‌ای غیر از برجام ندارد و می‌توان به ایران فشار بیشتری آورد. خروجی و دستاورد دیگر این نگاه تک‌بعدی، بی‌توجهی و یا غافل ماندن از ظرفیت‌های دیگری همچون تعامل با دیگر قدرت‌های بین‌المللی بود؛ جالب است بدانید که دولت روحانی ماه‌های متمادی در دو کشور رقیب آمریکا و غرب در جهان کنونی، یعنی چین (دومین قدرت اقتصادی جهان) و روسیه (بزرگ‌ترین بازار منطقه‌ای ایران برای تأمین نیازهای اساسی و صادرات محصول) سفیر نداشته است. درحالی‌که در شرایط تحریم می‌توانستیم برای پیشبرد منافع ملی، بیشترین تعامل را با رقبای آمریکا داشته باشیم. اخبار موثق وجود دارد که آن‌ها آماده همکاری با ایران بودند ولی دولت در حرف و عمل مخالفت می‌کرد!