الف) جاده ایران_ارمنستان: در زمانی که آذربایجان با تمرکز بر ارتباط با رژیم صهیونیستی در صدد نا امن کردن مرزهای کشورمان است ، جمهوری اسلامی برای مقابله گسترده با این تحرکات مشکوک مجموعه ای از پاسخ های نرم و دیپلماتیک را در مرحله اول به اجرا گذاشته است:
در همین زمینه هرویک یاریجانیان، عضو هیات نمایندگان اتاق تهران و رئیس اتاق مشترک ایران- ارمنستان جزئیاتی از مسیر جایگزین ایران برای آذربایجان ارائه کرده است.
او گفته: دولت آذربایجان، ۱۳۰ دلار در مسیر رفت و ۱۳۰ دلار در مسیر بازگشت از جاده ای که ایران را به ارمنستان متصل میکرد، عوارض تعیین کرد و گاها کامیونهای ایرانی را نیز جریمه میکرد. در واقع با این اقدام دولت باکو، ۳۰۰ دلار به هزینه های صادراتی ما افزوده شد. این جاده در کل حدود ۲۱ کیلومتر است و ۶ کیلومتر از آن، وارد خاک آذربایجان می شود.
او ادامه داد: با پدید آمدن این مسایل، دولت ایران و دولت ارمنستان توافق کردند که جاده «تاتا» را به عنوان مسیر جایگزین تعیین کرده و نسبت به آمادهسازی آن اقدام کنند. البته جاده تاتا پیش از این نیز مورد استفاده قرار میگرفت و اتوبوس ها و کامیونها برای عزیمت به ارمنستان از این مسیر استفاده میکردند. اما این جاده، دارای شیب و گردنه های تندی است که تریلیها قادر به عبور از آن نیستند و همچنین در مواقع بارندگی، عبور از این جاده دشوار میشود. از این رو، دو دولت وعده داده اند که این جاده تا پایان آبان ماه به عنوان مسیر جایگزین برای همه خودروها قابل بهره برداری باشد. در این صورت، کامیونهای ما بدون دردسر به ارمنستان و اوراسیا راه پیدا میکنند.
او با بیان اینکه «دولت ارمنستان قصد دارد، به میزان یک میلیارد دلار برای حفر تونلهایی در مسیر کاجاران سرمایه گذاری کند» توضیح داد: با حفر این تونلها، زمان پیمودن مسیر ایران تا ایروان از حدود ۷تا ۸ ساعت به حدود ۴ ساعت کاهش پیدا میکند. سرمایه گذاری روی این جاده مستقیم، بسیاری از مشکلات ما در زمینه حمل کالاهای فاسدشدنی نظیر لبنیات و میوه و تره بار را حل میکند. بدین ترتیب علاوه بر سرعت، شاهد حفظ امنیت و افزایش حجم کالاهای صادراتی به این منطقه خواهیم بود. جالب اینکه تعدادی از شرکتهای ایرانی نیز نسبت به سرمایه گذاری در این مسیر، اعلام آمادگی کرده اند. همچنین برای حفر این تونل ها، یک مناقصه بین المللی نیز در حال برگزاریاست که تعدادی از شرکت های معتبر ایرانی نیز در این مناقصه، مشارکت جدی خواهند داشت. او گفت که احتمالا استفاده از این مسیر، حدود دو سال دیگر ممکن باشد.
این عضو هیات نمایندگان اتاق تهران با بیان اینکه ایجاد این مسیرهای جایگزین، راههای دسترسی به بازارهای اوراسیا و اروپا را افزایش میدهد، به سایت اتاق تهران گفت: ایران جزو معدود کشورهایی است که ۱۵ کشور را در همسایگی دارد و چندان در صرافت افزایش کریدورهای جایگزین و مسیرهای دسترسی خود نبوده است. ایران در حال حاضر در صدد آن است که با وارد کردن کشتی رو-رو و افزودن به کانتینرهای یخچال دار و نوسازی ناوگان حمل، مسیر دریای خزر به روسیه را احیا کند. مساله این است که ترافیک های عجیب و غریبی برای رسیدن به روسیه وجود داشت و این ترافیک در سال گذشته، اعتراض رانندگان کامیون را در پی داشت. به طور کلی، احیای این مسیرها نویدبخش تسهیل ورود به کشورهای حوزه اوراسیا و حتی اروپاست.
یاریجانیان با اشاره به اینکه حجم تجارت ایران و ارمنستان در چهار ماه نخست سال جاری حدود ۲۰۰ میلیون دلار برآورد شده است، ادامه داد: اگر مسیرهای جایگزین به سرعت ایجاد شود و امنیت ازدست رفته ارمنستان به واسطه جنگ بازگردد و همچنین با وجود الحاق ایران به کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا و سازمان همکاریهای شانگهای، می توان انتظار داشت که حجم مراودات ایران و ارمنستان به عنوان کشوری از اوراسیا که دارای مرز خاکی با ایران است، به زودی به یک میلیارد و ۲۰۰ هزار دلار بدون احتساب تبادل انرژی برسد. باید به این نکته توجه داشت که ممنوعیت واردات کالاهای ترکیهای به ارمنستان نیز برای ایران یک فرصت است و فعالان اقتصادی نیز می توانند از این فرصت بهره برداری کنند.
ب) جاده ایران_هند_اروپا: نشریه «گریک سیتی تایمز» در گزارشی از حذف آذربایجان در مسیر ترانزیتی بین ایران و کشورهای حوزه اوراسیا از جمله هند و جایگزینی آن با ارمنستان خبر داد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از نشریه «گریک سیتی تایمز»، یک روزنامه نگار شبکه خبری بیبی سی روز دوشنبه به نقل از علیرضا پیمان پاک، رئیس سازمان توسعه تجارت ایران، گفت: دو مسیر ترانزیتی بین ایران و کشورهای حوزه اوراسیا جایگزین مسیر آذربایجان خواهند شد.
وی افزود: اولین مسیر در مدت یک ماه پس از پایان کار تعمیرات افتتاح میشود که از ارمنستان عبور میکند و دومین مسیر با خرید و اجاره کشتی از طریق دریا خواهد بود.
پیمان پاک در این اظهارات به کریدور حمل و نقل بینالمللی شمال – جنوب (INSTC) اشاره میکرد. این پروژه بزرگ اقتصادی به طول 7200 کیلومتر و شامل مسیرهای ریلی، جادهای و آبی میشود و با هدف کاهش زمان و هزینههای سفر در نظر گرفته شده است.
بر اساس این گزارش، کریدور حمل و نقل بینالمللی شمال – جنوب همچنین تجارت بین روسیه، ایران، آسیای مرکزی، قفقاز، هند و اروپا را افزایش میدهد. این کریدور نه تنها 30 درصد ارزانتر و 40 درصد کوتاهتر از مسیر فعلی است، بلکه به عنوان یک ابزار ژئوپلیتیک برای منزوی کردن بیشتر آذربایجان در پی بدتر شدن روابط این کشور با ایران و هند عمل میکند.
مسیر اصلی حمل و نقل بینالمللی شمال – جنوب از هند، ایران، آذربایجان و روسیه میگذرد.
این در حالی است که باکو سرمایهگذاریهای عظیمی برای بهبود زیرساختهای محلی خود برای تأمین نیازهای این کریدور، تکمیل جاده ها، راه آهن، پلها و تونلها انجام داده است. علی رغم تعهد اقتصادی برای نقش کلیدی آذربایجان در این مسیر، سیاستهای این کشور منجر به سرد شدن روابط با ایران و هند شده است.
آذربایجان در روزهای اخیر به طور فزایندهای سیاستهای هند در قبال کشمیر را محکوم کرده و در حمایت از پاکستان علناً مواضع خود را اعلام کرده است.
در ماه ژانویه، وزیران خارجه آذربایجان، ترکیه و پاکستان بیانیه مشترکی را برای حمایت از بلندپروازیهای یکدیگر در قره باغ، قبرس و مدیترانه شرقی، و کشمیر صادر کردند.
با توجه به افزایش خصومتها از سوی محور ترکیه، آذربایجان و پاکستان، هند و ایران اعلام کردند که کریدور حمل و نقل بینالمللی شمال – جنوب از ماه آینده به جای آذربایجان برای رسیدن به روسیه از طریق ارمنستان کار خود را آغاز میکند.
به هر حال، با توجه به افزایش بیثباتی ایجاد شده توسط آذربایجان در منطقه، این کشور در حال تبدیل شدن به یک شریک غیرقابل اعتماد برای اعتماد کشورها به عنوان یک قطب تجاری و حمل و نقل است.
به این ترتیب، ایران و هند در حال حاضر برای ارتباط منطقهای به ارمنستان وابسته هستند زیرا قصد دارند آذربایجان را از چنین کریدورهایی دور کنند.
ج) ایران _پاکستان_ترکیه: رسانههای ترکیه گزارش دادهاند که کریدور حمل و نقل جادهای اسلام آباد-تهران- استانبول طی مراسمی افتتاح شده است.
به گزارش خبرگزاری دولتی آناتولی ترکیه، پس از ورود موفقیتآمیز کامیونهای تجاری به ترکیه وزارت بازرگانی آن کشور روز جمعه مراسمی را برای استقبال از آنها برپا کرد.
آناتولی گزارش داده است که این کامیونها روز ۵ مهر شهر کراچی در پاکستان را ترک کردند و پس از طی مسیری در حدود ۵۳۰۰ کیلومتر روز پنجشنبه گذشته به استانبول رسیدند.
بنا بر گزارشها، در این مراسم فرستاده پاکستان در ترکیه، مقامات ارشد ایران، نمایندگان سازمان اکو، اتحادیه بینالمللی حمل و نقل جادهای، و شمار دیگری از نمایندگان بخشهای مختلف دولتی و خصوصی حضور داشتند.
مقامات ترکیه این کریدور را برای توسعه تجارت جادهای با کشورهای خاورمیانه و منطقه بسیار مهم دانسته و گفتهاند که از این جاده و از طریق پاکستان میتوانند صادرات به چین را نیز گسترش دهند.
به نوشته آناتولی، جواد هدایتی، مدیرکل دفتر ترانزیت حمل و نقل بینالمللی سازمان راهداری و حمل و نقل جادهای ایران نیز گفته است که ایران از این پروژه حمایت میکند.
به نوشته رسانههای ترک، تصمیم ایجاد این کریدور جادهای در هشتمین اجلاس وزیران حمل و نقل و ارتباطات اکو در سال ۲۰۱۱ در ترکمنستان گرفته شد.
خبر این مراسم در شرایطی منتشر میشود که روزنامه صباح روز پنجشنبه ۱۵ مهر در گزارشی نوشت ترکیه عملیات ساخت دیوار ۲۰ کیلومتری در شرق استان وان را به پایان رسانده است.
در همین حال مشاور نخستوزیر پاکستان در امور بازرگانی و تجاری اعلام کرد اولین کامیون حامل کالاهای پاکستانی از طریق ایران به ترکیه رسیده است.«رزاق داوود» مشاور نخستوزیر پاکستان در امور بازرگانی و تجاری اعلام کرد اولین کامیون حامل کالاهای پاکستانی از طریق ایران به ترکیه رسیده است.
داوود در توییتی نوشت: این کامیون 28 سپتامبر کراچی را ترک و 7 اکتبر به استانبول رسیده و مسافت 5300 کیلومتر را طی کرده است.
وی گفت: این موضوع آغاز دوران جدیدی از ارتباطات تحت سیاست اتصال منطقه ای وزارت بازرگانی است.
به گفته وی، من از صادرکنندگان می خواهم که از این تسهیلات برای کاهش هزینه و زمان استفاده و صرفه جویی کنند.