از مهمترین دستاوردهای انقلاب اسلامی ایران، ایجاد تغییر بنیادین در ساختار سیاسی ایران بود که در قالب 4 شاخصه بدان میپردازیم.
نظام شاهنشاهی پهلوی، حکومتی کودتایی بود که تأسیس، انتقال قدرت و تثبیت آن با کودتا توسط بیگانگان (انگلیس و آمریکا) و اشغال نظامی ایران صورت پذیرفته است .
در سوم اسفند 1299 انگلیس با کودتایی، زمینه سرنگونی قاجاریه و به قدرت رسیدن رضاخان را فراهم ساختند. در 25 شهریور 1320 با به پایان رسیدن تاریخ مصرف رضاخان، دیگر بار متفقین (انگلیس، آمریکا و روسیه) ایران را اشغال کردند و انگلیس بااستعفای اجباری رضاشاه به موریس تبیعد می شود.پسرش محمدرضای 22 ساله را حاکم ساختند و بدینسان در دوران حکومت پهلوی انتقال قدرت نیز با اشغال نظامی ایران توسط بیگانگان صورت پذیرفت. سپس در 28 مرداد 1332 انگلیس با همکاری آمریکا که تازه وارد مسائل ایران شدده بود، با کودتایی نظامی، رژیم پهلوی را تثبیت کرد. محمدرضاشاه پس از کودتای 28 مرداد خطاب به کیم روزولت، مأمور سازمان سیا میگوید: «تاج و تختم را مدیون شما هستم.»
بنابراین ملت ایران در حکومت پهلوی هیچ نقشی در نظام سیاسی و حکومتی خود نداشت و این بیگانگان بودند که با اشغال کشور و کودتای نظامی تأسیس، انتقال قدرت و تثبیت رژیم پهلوی را رقم زدند.
اما انقلاب اسلامی ایران با حضور و نقش آفرینی مردم پدید آمده و ادامه یافته است: با حماسه میلیونی مردم، شاه مجبور به فرار شد و امام خمینی(ره) در 12 بهمن 1357 با استقبال میلیونی مردم وارد ایران شد و در 22 بهمن نظام شاهنشاهی سرنگون و انقلاب اسلامی پیروز گردید. با همهپرسی دهم و یازدهم فروردین 2/98 درصد از واجدان شرایط به «جمهوری اسلامی» رأی دادند شکل گرفت اساسی جمهوری اسلامی ایران مبنای اداره نظام جمهوری اسلامی یا مردم سالاری دینی متشکل است از دو بنیان «جمهوریت» و «اسلامیت» یا «مردم سالاری» و «دین مداری» که بر اساس «مقبولیت مردمی» و «مشروعیت الهی» بنا نهاده شده است.
قانون اساسی بویژه در اصل ششم، اداره کشور را با اتکاء اراده عمومی مردم واگذار نموده و بدین ترتیب مسئولین نظام جمهوری اسلامی از صدر تا ذیل (رهبری، رئیس جمهوری، نمایندگان مجلس و شوراهای شهر و روستا) بصورت مستقیم یا غیر مستقیم توسط مردم انتخاب و تعیین می شوند.
به صورت تقریبی سالی یک انتخابات و این در سطح جهان بی نظیر است. همچنین طبق اصل 64 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اقلیتهای دینی در مجلس شورای اسلامی نماینده دارند و این در حالی است که جمعیت برخی از این اقلیتها از میان جمعیت 76 میلیونی ایران، تنها حدود 20 هزار نفر است.
خاخامهای یهودی وابسته به گروه «تتوریاکارتا» پس از بازدید از ایران، در بازگشت به آمریکا اعلام کردند: «یهودیان ایران نسبت به یهودیان سایر کشورها، از وضع بهتری برخوردارند.»
امروزه در غربِ مدعی آزادی و دموکراسی، مسلمانان از حقوق و آزادی لازم برخوردار نیستند؛ تا بدان پایه که جمعیت 6 میلیونی مسلمانان فرانسه- که خود را مهد دموکراسی میداند- و جمعیت 5 میلیونی مسلمانان آلمان و نیز 10 میلیون مسلمان آمریکا، در مجالس این کشورها حتی یک نماینده به عنوان اقلیت مذهبی ندارد.
علاوه براین حضور میلیونی مردم در راهپیمایی هر ساله 22 بهمن و دیگرایام ا... حضورهای میلیونی بهویژه دو حماسه مردمی 23 تیر 1378 (پاسخ به فتنه 18 تیر 1378) و 9 دی 1388 (پاسخ به فتنه پس از انتخابات 1388) همراه با نقش آفرینی مردم، گروهها و احزاب در عرصههای گوناگون، جملگی حاکی از مردمی بودن جمهوری اسلامی است.
بر همین اساس، سیاست آمریکا و انگلیس پس از کودتای 28 مرداد، در سلطه نفتی «کنسرسیوم نفت»، در سلطه نظامی «پیمان سنتو»، در سلطه سیاسی و تحقیر فرهنگی نیز «کاپیتولاسیون» بود. برخی از گفتههای غربی ها در این خصوص گواه این ادعاست. برای مثال، جیمی کارتر، رئیس جمهوری پیشین آمریکا میگوید: «شاه تسلیم پیشنهادهایی بود که از سفارت ما انشا میشد.»
سولیوان و پارسونز، سفرای آمریکا و انگلیس در حکومت پهلوی در خاطراتشان آوردهاند که تقریباً هر 10 تا 15 روز یکبار به دیدار شاه میرفتند و به او دستورهایی میدادند و شاه نیز آنها را دریافت میکرد.
جان.دی. استمپل وابسته ی سیاسی سفارت آمریکا در تهران- مینویسد: «شاه آنقدر به ایالات متحده نزدیک شده بود که بهنظر میآمد بیشتر برای مقاصد آمریکا فعالیت میکند تا هدفهای ایران.»
بررسی وضعیت اقتصادی
1. شاخصه تولید نفت
نفت در حدود یکصد سال پیش در ایران کشف و روزبهروز نقش آن در اقتصاد و سیاست ایران بیشتر شد؛ بهگونهای که در چند دههی گذشته مهمترین عامل درآمد ارزی کشور صادرات نفت خام بوده است. در دوران پهلوی با برداشت بی رویه از چاههای نفت کشور، تولید روزانه حدود 6 میلیون بشکه بود. با پیروزی
2.شاخصه صادرات نفت
میزان صادرات نفت خام از 5/5 میلیون بشکه در روز در رژیم پهلوی، اینک به حدود 2 میلیون بشکه در روز کاهش یافته است.
3 .شاخصه جمعیت
جمعیت کشور ایران در سالهای پایانی رژیم پهلوی با نرخ رشد 2/3 درصدی حدود 35 میلیون نفر بود. این جمعیت در سالهای پس از انقلاب اسلامی در طول 43 سال گذشته به 80 میلیون نفر افزایش یافته است .
4. شاخصه مصرف داخلی نفت
باتوجه به جمعیت کمتر و توسعهنیافتگی در دوران پهلوی، مصرف داخلی نفت خام که پالایشگاهها به فرآوردههای نفتی تبدیل میشد، حدود 5/0 میلیون بشکه در روز بود که امروز با توجه به روند رو به توسعه کشور، افزایش جمعیت و برخورداری مناطق محروم و روستانشینان از انرژی، مصرف داخلی نفت خام در پالایشگاهها به حدود 7/1 میلیون بشکه در روز فزونی یافته است. که از شهریور 1389، به خودکفایی در تولید بنزین رسیدهایم و حتی چند محموله بنزین صادر نمودهایم.
برای انباشته سرمایه بیشتر و سرمایهگذاری مناسب در توسعه اقتصادی باید سطح مصرف و انتظارات مردم در حد مقبولی باشد و اگر میزان مصرف افزایش یابد و پسانداز ملی و سرمایهگذاری کافی صورت نگیرد، اقتصاد با بحران روبهرو میشود.
در سالهای رژیم پهلوی حدود 60 درصد مردم زندگی روستایی داشتند و مصرف بسیار ناچیز بود و در شهرها نیز سطح مصرف و انتظارات و قدرت خرید پایین بود. اما در دوران جمهوری اسلامی با افزایش جمعیت شهری و توسعه مناطق روستایی و بالا رفتن قدرت خرید، الگوی مصرف پیچیده شده و انتظارات نیز بالاتر رفته است که این خود بر انباشت سرمایه تأثیری منفی دارد، که نیازمند «اصلاح الگوی مصرف» میباشیم.
شاخصه موانع توسعه اقتصادی
بهجز موارد پیش گفته و تغییرات پدید آمده در آنها که در انباشت سرمایه بسیار مؤثر است، در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران با رخدادهایی روبهرو بودهایم که موانع بسیاری در راه تحول اقتصادی ایران پدید آورد؛ موانعی که بیگمان برای پهلوی وجود نداشت. حال به برخی از این موانع مهم میپردازیم:
با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و قطع سلطه آمریکا و انگلیس از ایران، توطئههای آنان علیهی ملت ایران آغاز شد که در یک مورد با مسدود کردن اموال و داراییهای ایران در اروپا و آمریکا نزدیک به 20 میلیارد دلار به ارزش سال 1357 از ثروت ملت ایران را مسدود کردند. تحریم های همه جانبه حتی دارو خسارات 8سال جنگ تحمیلی
که به ارزش امروز چند صد میلیارد دلار میشود- در اروپا و آمریکا مسدود است که این خود در کاهش انباشت سرمایه در کشور تأثیری بسزا داشته است.
اگر شاخصههایی همانند افزایش جمعیت، کاهش تولید و صادرات نفت خام، کاهش ارزش دلار و افزایش تورم جهانی و همچنین موانع را توأمان مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم، دو نکته را درخواهیم یافت:
1. درآمدهای ارزی کشور دهها برابر کاهش حقیقی داشته است.
2. اگر ایجاد موانع متعدد- که در بالا ذکر شد مورد توجه قرار گیرد، عمق مشکل در کاهش درآمدهای دولت آشکارتر خواهد شد.
از جمله شاخصههای توسعهیافتگی، صنعت، معدن و فناوریهای مورد استفاده در این بخش است. ایران دوران پهلوی از کمترین سطح فناوری و صنعت برخوردار بود و اصولاً صنایع مونتاژ همه ی هؤیت صنعت محدود ایران را شکل میداد؛ آنهم زیر نظر مستشاران خارجی و با نبودِ توان ملی و تکنولوژیک.
اما با انقلاب اسلامی، فصل نوینی در صنایع و معادن ایران آغاز شد که هنوز ادامه دارد. در نانوفناوری، زیستفناوری، فناوری اطلاعات، فناوری هستهای، فناوری هوافضا و لیزر که از علوم استراتژیک بهشمار میروند، جایگاه نسبتاً شایستهای یافتهایم. امروز در فناوری هستهای که از مهمترین بخشهای صنعت دنیای امروز است- و ایران دیروز از آن محروم بود- با همّت و تلاش جوانان، آنهم با متوسط سنی 27 سال، همه مراحل چرخهی سوخت هستهای را به شکل بومی داریم؛ چنانکه 20 فروردین 1385 روز پرافتخار ایرانیان در تکمیل چرخهی سوخت هستهای و روز ورود به باشگاه هستهای جهان بهعنوان هفتمین کشور در دنیاست. در شهریورماه 1385 نیز پروژه عظیم تولید «آب سنگین» در اراک افتتاح گردید تا ما در این خصوص نهمین کشور دنیا هستیم ..
اینک جمهوری اسلامی ایران، رتبهی اول جهان اسلام و نهم جهان در تولید علم نانو و نهم جهان در فناوری لیزر را داراست. ایران همچنین با رونمایی از دو ابررایانه در دانشگاه صنعتی امیرکبیر و صنعتی اصفهان در اسفند 1389 جزء ده کشور اول جهانی در طراحی و ساخت ابررایانه قرار گرفت. طراحی و همچنین ساخت اولین ربات انساننمای ایرانی (سورنا) از جمله موفقیتهای دانشمندان کشورمان در علوم استراتژیک بهشمار میرود که بزرگترین انجمن حرفهای دنیا با تحلیل رباتهای پیشرفته دنیا «سورنا» را در ردیف 5 ربات صاحبنام دنیا قرار داده و بهعنوان «یک توسعه غافلگیرکننده» یاد نموده است.
در عرصه فناوری هوا- فضا نیز که در دوران پهلوی از هیچ توانمندی برخوردار نبودیم، در سالهای پس از انقلاب اسلامی سازمان صنایع هوا- فضا تأسیس و سپس در آبان 1384 اولین ماهواره کشورمان بهنام «سینا 1» به فضا فرستاده شد و در مدار 700 کیلومتری زمین قرار گرفت. نخستین ماهواره بومی کشور بهنام «امید» نیز در 14/11/1387 در مدار زمین قرار گرفت و دومین ماهواره بهنام «رصد» در 25/3/1390 با سرعت 4/7 کیلومتر در ثانیه در ارتفاع 260 کیلومتری زمین جای گرفت و سومین ماهواره بومی ایرانی بهنام «نوید علم و صنعت» نیز در 15/11/1390 به فضا پرتاب شد و ماهوارههای دیگری در نوبت پرتاب قرار دارند.
در حال حاضر تنها 42 کشور در فضا ماهواره دارند که همهی آنها فناوری ساخت ماهواره را ندارند. ایران هشتمین کشور دنیاست که دارای فناوری ساخت چهار سامانه ماهواره، سکوی پرتاب، موشک ماهواره بر و دریافت تصاویر ماهوارهای است.
بدین ترتیب، ایران یکی از پنج کشور دارای فناوری ساخت موتور جت است و به پنج کشور نیز فناوری هوایی صادر میکند.
دربعد نظامی
ایران امروز باداشتن نیروهای مسلح مقتدر وتوانمند، تجهیزات فوق پیشرفته بومی در زمین ودریا وهوا وبویژه موشک های هوشمند ونقطه زن وانواع پهبادهای مدرن با مدیریت رهبری بصیر ودشمن شناس به قدرت بازدارندگی رسیده وهیچ قدرتی توان حمله به کشور را ندارد.
در دوران قبل از انقلاب شاهداز دست دادن سرزمین ایران بودیم
. اگر به جغرافیای ایران در طول حدود 200 سال عصر قاجاریه و پهلوی بنگریم، درخواهیم یافت که در اثر بیلیاقتی پادشاهان قاجار و پهلوی با تهاجم نظامی روسیه و یا انگلیس و یا با قراردادهای ننگین، حدود 70 درصد وسعت سرزمین ایران را از دست دادهایم و تحقیر شدهایم. کافی است تهاجمات و قراردادهای عصر قاجاریه همانند تهاجم نظامی روسیه و قراردادهای «گلستان»، «ترکمنچای»، «آخال»، «پاریس» و «گلداسمیت» را به یاد آوریم تا عمق این ذلت را دریابیم. سپس دولت و پادشاهیِ دستنشاندهی پهلوی را شاهدیم که با مساعی انگلیسها و امضای رضاشاه، مناطقی همانند «ارتفاعات آرارات شرقی» در دیماه 1310 به ترکیه، «اروندرود» در تیرماه 1316 به عراق و بخشی از «بلوچستان» در اسفند 1320 به افغانستان واگذار میشود و بستری فراهم میگردد تا با انعقاد پیمان منطقهای تحت سلطه انگلیس بهنام « پیمان سعدآباد» بین وزرای خارجه ایران، افغانستان، ترکیه و عراق در 17 تیر 1316، منافع انگلیس در مقابل روسیه تأمین گردد.
سر انجام کار به جایی میرسد که در سال 1350 با دستور انگلستان و با امضای محمدرضا پهلوی و تأیید نمایندگان خائن مجلس شورای ملی، استان چهاردهم ایران بهنام «بحرین» از کشور ما جدا شد و پایگاه انگلیس (امروز نیز پایگاه نظامی آمریکا) در منطقه گردید.
تاجالملوک، همسر اول رضاخان و مادر محمدرضاشاه میگوید:
یک روز محمدرضا که خیلی ناراحت بود، به من گفت: مادرجان! مردشور این سلطنت را ببرد که من، شاه و فرمانده کل قوا هستم و بدون اطلاع من هواپیماهای ما را بردهاند ویتنام! آن موقع جنگ ویتنام بوده و آمریکاییها که از قدیم در ایران [نیروی] نظامی داشتند، هر وقت احتیاج پیدا میکردند، از پایگاههای ایران و امکانات ایران با صلاحدید خود استفاده میکردند برای پشتیبانی نیروهای خودشان در ویتنام. بماند که چقدر سوخت مجانی میزدند و اصلاً کل بنزین هواپیماها و سوخت کشتیهایشان را از ایران میبردند.
استعمارگران به کمک ایادی داخلی و وابستگان خود جریان انحرافی «باستانگرایی» و «ناسیونالیسم افراطی» را شکل بخشیدند که با آغاز سلسلهی پهلوی شدت و ژرفایی بیشتر یافت. واقعا با تصویب کاپیتولاسیون و گذشت از خاک کشور(بحرین)آنها بفکر ایران وایرانی بودند؟. عزت ایرانی کجا رفت کسانیکه مدعی تمدن ایرانی هستند. در رژیم پهلوی هدف نیروهای مسلح، «دفاع و حفاظت از منافع غرب» بود.
آمریکا و انگلیس برای اینکه بتوانند کمربندی امنیتی در مقابل بلوک شرق ایجاد کنند، پیمانهای نظامی متعددی منعقد نمودند که مهمترین آنها بدین قرار است:
1. پیمان «ناتو»، سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (1949م /1328) که از اروپای غربی شروع میشد و تا ترکیه ادامه داشت.
2. پیمان «سیتو»، سازمان پیمان جنوب شرقی آسیا (1954م / 1333) که از پاکستان آغاز میگشت و به اندونزی ختم میشد.
3. «پیمان بعداد» که فاصلهی بین ناتو تا سیتو را تکمیل میکرد (1955م / 1334) و بین ترکیه، عراق، ایران، پاکستان و انگلیس منعقد شد. در تیر 1337 (1958م) پس از وقوع کودتا در عراق، این کشور از این پیمان خارج شد و با انتقال مقر پیمان از بغداد به آنکارا، نام این پیمان به پیمان مرکزی «سنتو» تغییر یافت.
حضور ایران در این پیمانهای نظامی در راستای حفاظت از منافع غرب صورت میگرفت که پس از انقلاب اسلامی با خروج ایران از پیمان سنتو، این پیمان منحل شد.
نتیجه
دریک نگاه کلی ، نظام برآمده از انقلاب اسلامی کارآمدی و توانایی حل همه مسائل خود را دارد . همانطور که ذکر شد اندک کشوری می توان مثل ایران مستقل ومقتدر باثبات وامنیت یافت وبا این همه موانع در برخی صنایع از جمله :دومین کشور در دنیا در زمینه تولید نانو دارو است، چهارمین کشور صاحب فناوری ساخت نیروگاه خورشیدی در جهان، دومین کشور دارای توانایی ساخت دریچه قلب در دنیا، رتبه دهم جهانی در فناوری لیزر، دومین کشور در درمان تالاسمی با شیوه پیوند مغز استخوان، سومین تولیدکننده دکلهای انتقال برق، رتبه سوم جهان در صنعت سدسازی؛ نهمین کشور دارای چرخه کامل فناوری فضایی؛ دومین کشور دارای فناوری تولید پهپاد رادارگریز.
اولین کشور تولیدکننده صنعتی بیوایمپلنت؛ چهارمین قدرت موشکی جهان؛ جزو ۱۰ کشور سازنده زیردریایی در جهان؛ تولیدکننده سریعترین اژدر رادارگریز در جهان؛ دارای مولفه استراتژیک خودکفایی در بنزین؛ پنجمین کشور برتر سازنده ربات انسان نما، اولین سازنده استارتر هواپیما در غرب آسیا؛ چهارمین قدرت دریایی جهان و… اینها تنها بخشی از توانمندیهای غرورآفرین و افتخارآمیز جمهوری اسلامی ایران است.
اینکه در ظرف چهل سال ، ایران در حوزه ها و شاخص های متعددی مانند علوم راهبردی ، فناوری ، هوا فضا ، هسته ای ، بخش پزشکی ، زیرساخت های صنعتی و ارتباطی ، سد سازی ، پالایشگاه سازی، توانمندی ها و تجهیزات نظامی ، امنیت ،بهداشتی،آموزشی و ... توانسته است در جمع کشور های قوی و صنعتی دنیا خود را جای دهد و کسب رتبه جهانی شود، یک معنایش این است که این نظام کارآمدی خود را در عمل نشان داده است ،معنای دیگر آن نیز این است که جمهوری اسلامی ظرفیت و توانمندی لازم برای حل مسائل و مشکلات دیگری که با آنها مواجه است را نیز دارد.
*اقتباس از کتاب تحلیلی برانقلاب اسلامی ایران اثر محسن نصری