دُعای اُمّداوود یا دعای اِستِفتاح از دعاهای مأثور و جزء اعمال امداوود است. اعمال امداوود در پانزدهم ماه رجب بهجاآورده میشود و دعای امداوود جزء پایانی این اعمال است.
بهسبب آنکه ام داوود مادر رضاعی امام صادق(ع) این دعا را از وی نقل کرده، به دعای امداوود شهرت یافته است. برپایه گزارش شیخ صدوق، امام صادق(ع) این دعا را بسیار ارزشمند توصیف کرده است. برخی از علمای شیعه نیز برای برآوردهشدن حاجات و دفع ستم، به خواندن آن توصیه کردهاند.
فضایل الاشهر الثلاثة نوشته شیخ صدوق، مصباح المُتَهَجِّد تألیف شیخ طوسی و اِقبال الاعمال اثر سید بن طاووس، از منابع حدیثی دعای امداوود هستند. این دعا در یکی از منابع حدیثی اهلسنت هم آمده است.
نام امّداوود، فاطمه یا حبیبه است.[۱] بهسبب نام فرزندش، داوود بن حسن، به کنیه امداوود معروف شده است. داوود را از اصحاب امام باقر(ع) یا امام صادق(ع) دانستهاند.[۳] امّداوود، همسر حسن مُثَنّیٰ و مادر رضاعی امام صادق(ع) بوده است.
ماجرای بیان دعا
داستان دعای امداوود در کتابهای فضائل الاشهر الثلاثه (فضایل ماههای سهگانه) نوشته شیخ صدوق و اقبال الاعمال نوشته سیدبن طاووس بهتفصیل آمده که خلاصه آن بهشرح زیر است:
داوود پسر امداوود بهدست منصور دوانیقی خلیفه عباسی اسیر و به عراق برده میشود و تا مدتها خبری از او نمیآید. امداوود برای آزادی فرزندش، بارها دعا میکند و از اهلعبادت هم کمک میگیرد؛ اما این اتفاق نمیافتد. روزی نزد امام صادق(ع) میرود و امام از داوود خبر میگیرد. امداوود ماجرا را نقل میکند. امام صادق از او میخواهد روزهای سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم ماه رجب را روزه بگیرد و ظهر روز پانزدهم اعمالی را انجام دهد که به اعمال امداوود شهرت پیدا میکند. ازجمله آن اعمال، دعای امداوود یا استفتاح است و آن را به او یاد میدهد.
برپایه این دو گزارش، امداوود پس از انجامدادن اعمال امداوود، شب در خواب پیامبر(ص) را میبیند که به او مژده آزادی فرزندش را میدهد و پس از چندی پسرش به خانه برمیگردد و میگوید که در همان نیمه رجب آزاد شده است.
فضیلت دعا
طبق گزارش شیخ صدوق، امام صادق(ع) پیش از آموزش دعای امداوود، فضایل آن را هم برای امداوود بیان کرده است؛ ازجمله دعایی است که خداوند درهای آسمان را برای آن باز میکند، فرشتگان به اجابت آن بشارت میدهند و پاداشی کمتر از بهشت ندارد.
برخی از علمای بنام شیعه چون شیخ طوسی، سید بن طاووس و محمدباقر مجلسی، دعای امداوود را در رفع گرفتاری و برآوردهشدن خواستهها و برداشتن ستم، مؤثر دانستهاند.
نحوه خواندن دعا
دعای امداوود در ضمن اعمال امداوود آمده که در روز پانزدهم ماه رجب انجام میشود. این دعا جزء پایانی اعمال امداوود است و پس از بهجاآوردن سایر اعمال آن خوانده میشود. برای انجامدادن اعمال امداوود، ابتدا باید ایام بیض (روزهای سیزدهم، چهاردهم وپانزدهم رجب) را روزه گرفت و در ظهر روز پانزدهم غسل کرد. سپس بعد از خواندن نمازهای ظهر و عصر و برخی سورههای قرآن، دعای امداوود یا استفتاح را خواند.
منابع دعا
دعای ام داوود در منابع روایی مختلف شیعه و یکی از منابع روایی اهلسنت آمده است. قدیمیترین منبع، فضائل الاَشهُر الثَّلاثه اثر شیخ صدوق (درگذشت ۳۸۱ق) است. البته در این کتاب تنها سند دعا و ماجرای بیان آن آمده است. شیخ صدوق برای دیدن متن دعا به کتاب دیگر خود، عملالسُّنه ارجاع داده که میگویند اثری از آن بهجا نمانده است. منبع دیگر، مصباح المتهجد اثر شیخ طوسی (درگذشت ۴۶۰ق) است که بهعکسِ کتاب پیش، در آن ماجرای بیان دعا نیامده؛ اما متن دعا بهعنوان یکی از اعمال نیمه رجب نقل شده است.در اِقبال الاعمال اثر سیدبن طاووس، هم ماجرای بیان دعا و هم متن آن آمده است.حاکم حَسکانی (درگذشت ۴۹۰ق)، از عالمان اهلسنت هم در کتاب فضائلُ شهرِ رجب دعا را آورده است.
بَلَدالامین و مصباح اثر کَفعَمی، بِحارالانوار اثر علامه مجلسی و مفاتیح الجِنان اثر شیخ عباس قمی نیز ازجمله منابعی هستند که بهنقل از کتابهای پیشین متن دعا را آوردهاند.
متن دعا
صَدَقَ اللهُ الْعَظِیمُ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَی الْقَیومُ ذُو الْجَلالِ وَ الْإِكرامِ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ الْحَلِیمُ الْكرِیمُ الَّذِی لَیسَ كمِثْلِهِ شَیءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ الْبَصِیرُ الْخَبِیرُ شَهِدَ اللهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ وَ الْمَلائِكةُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ قائِماً بِالْقِسْطِ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِیزُ الْحَكیمُ وَ بَلَّغَتْ رُسُلُهُ الْكرَامُ وَ أَنَا عَلَی ذَلِك مِنَ الشَّاهِدِینَ اللهُمَّ لَك الْحَمْدُ وَ لَك الْمَجْدُ وَ لَك الْعِزُّ وَ لَك الْفَخْرُ وَ لَك الْقَهْرُ وَ لَك النِّعْمَةُ وَ لَك الْعَظَمَةُ وَ لَك الرَّحْمَةُ وَ لَك الْمَهَابَةُ وَ لَك السُّلْطَانُ وَ لَك الْبَهَاءُ وَ لَك الِامْتِنَانُ وَ لَك التَّسْبِیحُ وَ لَك التَّقْدِیسُ وَ لَك التَّهْلِیلُ وَ لَك التَّكبِیرُ وَ لَك مَا یرَی وَ لَك مَا لَا یرَی وَ لَك مَا فَوْقَ السَّمَاوَاتِ الْعُلَی وَ لَك ما تَحْتَ الثَّری وَ لَك الْأَرَضُونَ السُّفْلَی وَ لَك الْآخِرَةُ وَ الْأُولَی وَ لَك مَا تَرْضَی بِهِ مِنَ الثَّنَاءِ وَ الْحَمْدِ وَ الشُّكرِ وَ النَّعْمَاءِ اللهُمَّ صَلِّ عَلَی جَبْرَئِیلَ أَمِینِك عَلَی وَحْیك وَ الْقَوِی عَلَی أَمْرِك وَ الْمُطَاعِ فِی سَمَاوَاتِك وَ مَحَالِّ كرَامَاتِك الْمُتَحَمِّلِ لِكلِمَاتِك النَّاصِرِ لِأَنْبِیائِك الْمُدَمِّرِ لِأَعْدَائِك اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مِیكائِیلَ مَلَك رَحْمَتِك وَ الْمَخْلُوقِ لِرَأْفَتِك وَ الْمُسْتَغْفِرِ الْمُعِینِ لِأَهْلِ طَاعَتِك اللهُمَّ صَلِّ عَلَی إِسْرَافِیلَ حَامِلِ عَرْشِك وَ صَاحِبِ الصُّورِ الْمُنْتَظِرِ لِأَمْرِك الْوَجِلِ الْمُشْفِقِ مِنْ خِیفَتِك اللهُمَّ صَلِّ عَلَی حَمَلَةِ الْعَرْشِ الطَّاهِرِینَ وَ عَلَی السَّفَرَةِ الْكرَامِ الْبَرَرَةِ الطَّیبِینَ وَ عَلَی مَلَائِكتِك الْكرَامِ الْكاتِبِینَ وَ عَلَی مَلَائِكةِ الْجِنَانِ وَ خَزَنَةِ النِّیرَانِ وَ مَلَك الْمَوْتِ وَ الْأَعْوَانِ یا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكرامِ* اللهُمَّ صَلِّ عَلَی أَبِینَا آدَمَ بَدِیعِ فِطْرَتِك الَّذِی كرَّمْتَهُ بِسُجُودِ مَلَائِكتِك وَ أَبَحْتَهُ جَنَّتَك اللهُمَّ صَلِّ عَلَی أُمِّنَا حَوَّاءَ الْمُطَهَّرَةِ مِنَ الرِّجْسِ الْمُصَفَّاةِ مِنَ الدَّنَسِ الْمُفَضَّلَةِ مِنَ الْإِنْسِ الْمُتَرَدِّدَةِ بَینَ مَحَالِّ الْقُدْسِ اللهُمَّ صَلِّ عَلَی هَابِیلَ وَ شَیثٍ وَ إِدْرِیسَ وَ نُوحٍ وَ هُودٍ وَ صَالِحٍ وَ إِبْرَاهِیمَ وَ إِسْمَاعِیلَ وَ إِسْحَاقَ وَ یعْقُوبَ وَ یوسُفَ وَ الْأَسْبَاطِ وَ لُوطٍ وَ شُعَیبٍ وَ أَیوبَ وَ مُوسَی وَ هَارُونَ وَ یوشَعَ وَ مِیشَا وَ الْخِضْرِ وَ ذِی الْقَرْنَینِ وَ یونُسَ وَ إِلْیاسَ وَ الْیسَعِ وَ ذِی الْكفْلِ وَ طَالُوتَ وَ دَاوُدَ وَ سُلَیمَانَ وَ زَكرِیا وَ شَعْیا وَ یحْیی وَ تُورَخَ وَ مَتَّی وَ إِرْمِیا وَ حَیقُوقَ وَ دَانِیالَ وَ عُزَیرٍ وَ عِیسَی وَ شَمْعُونَ وَ جِرْجِیسَ وَ الْحَوَارِیینَ وَ الْأَتْبَاعِ وَ خَالِدٍ وَ حَنْظَلَةَ وَ لُقْمَانَ اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ بَارِك عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ كمَا صَلَّیتَ وَ رَحِمْتَ [وَ تَرَحَّمْتَ] وَ بَارَكتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّك حَمِیدٌ مَجِیدٌ اللهُمَّ صَلِّ عَلَی الْأَوْصِیاءِ وَ السُّعَدَاءِ وَ الشُّهَدَاءِ وَ أَئِمَّةِ الْهُدَی اللهُمَّ صَلِّ عَلَی الْأَبْدَالِ وَ الْأَوْتَادِ وَ السُّیاحِ وَ الْعُبَّادِ وَ الْمُخْلِصِینَ وَ الزُّهَّادِ وَ أَهْلِ الْجِدِّ وَ الِاجْتِهَادِ وَ اخْصُصْ مُحَمَّداً وَ أَهْلَ بَیتِهِ بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِك وَ أَجْزَلِ كرَامَاتِك وَ بَلِّغْ رُوحَهُ وَ جَسَدَهُ مِنِّی تَحِیةً وَ سَلاماً وَ زِدْهُ فَضْلًا وَ شَرَفاً وَ كرَماً حَتَّی تُبَلِّغَهُ أَعْلَی دَرَجَاتِ أَهْلِ الشَّرَفِ مِنَ النَّبِیینَ وَ الْمُرْسَلِینَ وَ الْأَفَاضِلِ الْمُقَرَّبِینَ اللهُمَّ وَ صَلِّ عَلَی مَنْ سَمَّیتُ وَ مَنْ لَمْ أُسَمِّ مِنْ مَلَائِكتِك وَ أَنْبِیائِك وَ رُسُلِك وَ أَهْلِ طَاعَتِك وَ أَوْصِلْ صَلَوَاتِی إِلَیهِمْ وَ إِلَی أَرْوَاحِهِمْ وَ اجْعَلْهُمْ إِخْوَانِی فِیك وَ أَعْوَانِی عَلَی دُعَائِك اللهُمَّ إِنِّی أَسْتَشْفِعُ بِك إِلَیك وَ بِكرَمِك إِلَی كرَمِك وَ بِجُودِك إِلَی جُودِك وَ بِرَحْمَتِك إِلَی رَحْمَتِك وَ بِأَهْلِ طَاعَتِك إِلَیك وَ أَسْأَلُك اللهُمَّ بِكلِّ مَا سَأَلَك بِهِ أَحَدٌ مِنْهُمْ مِنْ مَسْأَلَةٍ شَرِیفَةٍ غَیرِ مَرْدُودَةٍ وَ بِمَا دَعَوْك بِهِ مِنْ دَعْوَةٍ مُجَابَةٍ غَیرِ مُخَیبَةٍ یا اللهُ یا رَحْمَانُ یا رَحِیمُ یا حَلِیمُ یا كرِیمُ یا عَظِیمُ یا جَلِیلُ یا مُنِیلُ یا جَمِیلُ یا كفِیلُ یا وَكیلُ یا مُقِیلُ یا مُجِیرُ یا خَبِیرُ یا مُنِیرُ یا مُبِیرُ یا مَنِیعُ یا مُدِیلُ یا مُحِیلُ یا كبِیرُ یا قَدِیرُ یا بَصِیرُ یا شَكورُ یا بَرُّ یا طُهْرُ یا طَاهِرُ یا قَاهِرُ یا ظَاهِرُ یا بَاطِنُ یا سَاتِرُ یا مُحِیطُ یا مُقْتَدِرُ یا حَفِیظُ یا مُتَجَبِّرُ یا قَرِیبُ یا وَدُودُ یا حَمِیدُ یا مَجِیدُ یا مُبْدِئُ یا مُعِیدُ یا شَهِیدُ یا مُحْسِنُ یا مُجْمِلُ یا مُنْعِمُ یا مُفْضِلُ یا قَابِضُ یا بَاسِطُ یا هَادِی یا مُرْسِلُ یا مُرْشِدُ یا مُسَدِّدُ یا مُعْطِی یا مَانِعُ یا دَافِعُ یا رَافِعُ یا بَاقِی یا وَاقِی یا خَلَّاقُ یا وَهَّابُ یا تَوَّابُ یا فَتَّاحُ یا نَفَّاحُ یا مُرْتَاحُ یا مَنْ بِیدِهِ كلُّ مِفْتَاحٍ یا نَفَّاعُ یا رَءُوفُ یا عَطُوفُ یا كافِی یا شَافِی یا مُعَافِی یا مُكافِی یا وَفِی یا مُهَیمِنُ یا عَزِیزُ یا جَبَّارُ یا مُتَكبِّرُ یا سَلَامُ یا مُؤْمِنُ یا أَحَدُ یا صَمَدُ یا نُورُ یا مُدَبِّرُ یا فَرْدُ یا وِتْرُ یا قُدُّوسُ یا نَاصِرُ یا مُونِسُ یا بَاعِثُ یا وَارِثُ یا عَالِمُ یا حَاكمُ یا بَادِی یا مُتَعَالِی یا مُصَوِّرُ یا مُسَلِّمُ یا مُتَحَبِّبُ یا قَائِمُ یا دَائِمُ یا عَلِیمُ یا حَكیمُ یا جَوَادُ یا بَارِئُ یا بَارُّ یا سَارُّ یا عَدْلُ یا فَاصِلُ یا دَیانُ یا حَنَّانُ یا مَنَّانُ یا سَمِیعُ یا بَدِیعُ یا خَفِیرُ یا مُعِینُ [مُغَیرُ] یا نَاشِرُ یا غَافِرُ یا قَدِیمُ یا مُسَهِّلُ یا مُیسِّرُ یا مُمِیتُ یا مُحْیی یا نَافِعُ یا رَازِقُ یا مُقْتَدِرُ [مُقَدِّرُ] یا مُسَبِّبُ یا مُغِیثُ یا مُغْنِی یا مُقْنِی یا خَالِقُ یا رَاصِدُ یا وَاحِدُ یا حَاضِرُ یا جَابِرُ یا حَافِظُ یا شَدِیدُ یا غِیاثُ یا عَائِدُ یا قَابِضُ یا مَنْ عَلَا فَاسْتَعْلَی فَكانَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلَی یا مَنْ قَرُبَ فَدَنَا وَ بَعُدَ فَنَأَی وَ عَلِمَ السِّرَّ وَ أَخْفَی یا مَنْ إِلَیهِ التَّدْبِیرُ وَ لَهُ الْمَقَادِیرُ وَ یا مَنِ الْعَسِیرُ عَلَیهِ سَهْلٌ یسِیرٌ یا مَنْ هُوَ عَلَی مَا یشَاءُ قَدِیرٌ یا مُرْسِلَ الرِّیاحِ یا فَالِقَ الْإِصْبَاحِ یا بَاعِثَ الْأَرْوَاحِ یا ذَا الْجُودِ وَ السَّمَاحِ یا رَادَّ مَا قَدْ فَاتَ یا نَاشِرَ الْأَمْوَاتِ یا جَامِعَ الشَّتَاتِ یا رَازِقَ مَنْ یشَاءُ بِغَیرِ حِسَابٍ وَ یا فَاعِلَ مَا یشَاءُ كیفَ یشَاءُ وَ یا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِكرَامِ یا حَی یا قَیومُ یا حَیاً حِینَ لَا حَی یا حَی یا مُحْیی الْمَوْتَی یا حَی لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ بَدِیعُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یا إِلَهِی وَ سَیدِی صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ بَارِك عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ كمَا صَلَّیتَ وَ بَارَكتَ وَ رَحِمْتَ [تَرَحَّمْتَ] عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّك حَمِیدٌ مَجِیدٌ وَ ارْحَمْ ذُلِّی وَ فَاقَتِی وَ فَقْرِی وَ انْفِرَادِی وَ وَحْدَتِی وَ خُضُوعِی بَینَ یدَیك وَ اعْتِمَادِی عَلَیك وَ تَضَرُّعِی إِلَیك أَدْعُوك دُعَاءَ الْخَاضِعِ الذَّلِیلِ الْخَاشِعِ الْخَائِفِ الْمُشْفِقِ الْبَائِسِ الْمَهِینِ الْحَقِیرِ الْجَائِعِ الْفَقِیرِ الْعَائِذِ الْمُسْتَجِیرِ الْمُقِرِّ بِذَنْبِهِ الْمُسْتَغْفِرِ مِنْهُ الْمُسْتَكینِ لِرَبِّهِ دُعَاءَ مَنْ أَسْلَمَتْهُ ثِقَتُهُ [نَفْسُهُ] وَ رَفَضَتْهُ أَحِبَّتُهُ وَ عَظُمَتْ فَجِیعَتُهُ دُعَاءَ حَرِقٍ حَزِینٍ ضَعِیفٍ مَهِینٍ بَائِسٍ مُسْتَكینٍ بِك مُسْتَجِیرٍ اللهُمَّ وَ أَسْأَلُك بِأَنَّك مَلِیك وَ أَنَّك مَا تَشَاءُ مِنْ أَمْرٍ یكونُ وَ أَنَّك عَلَی مَا تَشَاءُ قَدِیرٌ وَ أَسْأَلُك بِحُرْمَةِ هَذَا الشَّهْرِ الْحَرَامِ وَ الْبَیتِ الْحَرَامِ وَ الْبَلَدِ الْحَرَامِ وَ الرُّكنِ وَ الْمَقَامِ وَ الْمَشَاعِرِ الْعِظَامِ وَ بِحَقِّ نَبِیك مُحَمَّدٍ عَلَیهِ وَ آلِهِ السَّلَامُ یا مَنْ وَهَبَ لِآدَمَ شَیثاً وَ لِإِبْرَاهِیمَ إِسْمَاعِیلَ وَ إِسْحَاقَ وَ یا مَنْ رَدَّ یوسُفَ عَلَی یعْقُوبَ وَ یا مَنْ كشَفَ بَعْدَ الْبَلَاءِ ضُرَّ أَیوبَ یا رَادَّ مُوسَی عَلَی أُمِّهِ وَ زَائِدَ الْخِضْرِ فِی عِلْمِهِ وَ یا مَنْ وَهَبَ لِدَاوُدَ سُلَیمَانَ وَ لِزَكرِیا یحْیی وَ لِمَرْیمَ عِیسَی یا حَافِظَ بِنْتِ شُعَیبٍ وَ یا كافِلَ وَلَدِ أُمِّ مُوسَی [عَنْ وَالِدَتِهِ] أَسْأَلُك أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی ذُنُوبِی كلَّهَا وَ تُجِیرَنِی مِنْ عَذَابِك وَ تُوجِبَ لِی رِضْوَانَك وَ أَمَانَك وَ إِحْسَانَك وَ غُفْرَانَك وَ جِنَانَك وَ أَسْأَلُك أَنْ تَفُك عَنِّی كلَّ حَلْقَةٍ بَینِی وَ بَینَ مَنْ یؤْذِینِی وَ تَفْتَحَ لِی كلَّ بَابٍ وَ تُلَینَ لِی كلَّ صَعْبٍ وَ تُسَهِّلَ لِی كلَّ عَسِیرٍ وَ تُخْرِسَ عَنِّی كلَّ نَاطِقٍ بِشَرٍّ وَ تَكفَّ عَنِّی كلَّ بَاغٍ وَ تَكبِتَ [عَنِّی] كلَّ عَدُوٍّ لِی وَ حَاسِدٍ وَ تَمْنَعَ مِنِّی كلَّ ظَالِمٍ وَ تَكفِینِی كلَّ عَائِقٍ یحُولُ بَینِی وَ بَینَ حَاجَتِی وَ یحَاوِلُ أَنْ یفَرِّقَ بَینِی وَ بَینَ طَاعَتِك وَ یثَبِّطَنِی عَنْ عِبَادَتِك یا مَنْ أَلْجَمَ الْجِنَّ الْمُتَمَرِّدِینَ وَ قَهَرَ عُتَاةَ الشَّیاطِینِ وَ أَذَلَّ رِقَابَ الْمُتَجَبِّرِینَ وَ رَدَّ كیدَ الْمُتَسَلِّطِینَ عَنِ الْمُسْتَضْعَفِینَ أَسْأَلُك بِقُدْرَتِك عَلَی مَا تَشَاءُ وَ تَسْهِیلِك لِمَا تَشَاءُ كیفَ تَشَاءُ أَنْ تَجْعَلَ قَضَاءَ حَاجَتِی فِیمَا تَشَاء. پس سجده کن بر زمین و بر خاک بگذار دو طرف روی خود را و بگو: اللهُمَّ لَک سَجَدْتُ وَ بِک آمَنْتُ فَارْحَمْ ذُلِّی وَ فَاقَتِی وَ اجْتِهَادِی وَ تَضَرُّعِی وَ مَسْکنَتِی وَ فَقْرِی إِلَیک یا رَب.