فرهنگی >>  فرهنگی >> آخرین اخبار
تاریخ انتشار : ۰۴ اسفند ۱۴۰۰ - ۱۰:۲۲  ، 
کد خبر : ۳۳۶۲۷۶

ولایت از منظر قرآن

«جاودانگى» آیین آسمانى اسلام و «ختم نبوت» پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله دو رکن اعتقادى هر مسلمان و دو اصل اساسى و تفکیک‏ناپذیر از یکدیگرند.
اندیشه «ختم نبوت» نشانه توقف بشریت در جهت رسیدن به رشد و تعالى علمى و معنوى نیست، بلکه بیانگر آن است که آیین جاودانه جدید پاسخگوى تمامى نیازمندی‌های فردى و اجتماعى، مادى و معنوى، دنیایى و آخرتى بشر در همه دوران‌ها است. این نیاز در عصر رسالت و بعد آن از طریق «قرآن و عترت» تأمین می‌شود.
رسول گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله در حدیث «ثقلین» ما را به پیروى ‏از قرآن و اهل‏بیت فراخوانده و فرموده‌اند:
من دو چیز گران‌بها و ارزشمند در میان شما به یادگار مى‏گذارم، قرآن و عترتم که اگر به این دو تمسک جویید هرگز گمراه نمى‏شوید و این دو هیچ‌وقت از هم جدا نخواهند شد تا در کنار حوض کوثر بر من وارد شوند. (المراجعات، ص ۷۲؛ الصّحیح، ترمذى، ج ۱۳، ص ۱۹۹)
ازاین‌روایت به‏خوبى استفاده مى‏شود که قرآن و ولایت توأم هدایتگر انسان‌ها و اداره‌کننده امور جامعه هستند؛ و اگر تنها به یکى از آن دو تمسک شود، گمراهى را در پى خواهد داشت. همچنین نقش و جایگاه امامت و رهبرى در اسلام- به‏عنوان یکی از اصول اساسى اعتقادى- مشخص میگردد.
البته بسیار روشن است که اندیشمندان و فرزانگان هرگز در اصل نیاز جامعه به حکومت و رهبرى و اهمیت آن تردید نمى‏کنند؛ هرچند در نحوه حاکمیت ممکن است اختلاف داشته باشند؛ زیرا جامعه بدون، ولی و سرپرستى که کار‌ها را هماهنگ کند و قوانین فردى و اجتماعى را تنظیم و اجرا نماید، قوام‏ و دوام نخواهد یافت. على علیه‌السلام هنگامى‏که با شعار خوارج: «لا حُکْمَ الَّا لِلَّهِ» براى نفى حکومت در جامعه مواجه شد، فرمود: «کَلِمَةُ حَقٍّ یُرادُ بِهَا الْباطِلُ» (نهج‏البلاغه، خطبه ۴۰) یعنى اگر منظور این است که حکومت در اصل از آن خداست در این تردیدى نیست، ولى اگر منظور این است که کسى نمى‏تواند حاکم باشد سخن باطلى است؛ زیرا جامعه بدون حکومت یعنى جامعه هرج‌ومرج: «انَّهُ لابُدَّ لِلنَّاسِ مِنْ أَمیرٍ بَرٍّ َوْ فاجِرٍ» (نهج‏البلاغه، خطبه ۴۰) مردم به‌ناچار باید امیر و حاکمى داشته باشند. خواه آن امیر عادل و نیکوکار باشد و یا فاجر و بدکار.
ازاین‌رو اسلام جامعه بشرى را هرگز از وجود مصلحى الهى بى‏نیاز ندانسته و وجود یک رهبر معصوم را براى همیشه تاریخ، ضرورى مى‏داند، خواه آشکار و در دسترس باشد و خواه غائب و از نظر‌ها پنهان. از نظر اسلام جامعه بشرى در هیچ زمانى نباید از لحاظ سیاسى رها گردد؛ زیرا منجر به تعطیلى بسیارى از قوانین اجتماعى و حتى فردى اسلام مى‏شود. آنان که شعار جدایى دین از سیاست را سر مى‏دهند باید بدانند که در صورت تحقق، نه‏تن‌ها دین از صحنه سیاست خارج مى‏گردد، بلکه سیاست‏هاى غیردینی به‌تدریج بر تمام زوایاى زندگى دینى مردم مسلط خواهد گشت. زیرا در چنان جامعه‏اى هرچند ممکن است عده‏اى به کارهاى عبادى و اخلاقى اکتفا کنند، ولى سیاست آن جامعه آنان را رها نمى‏کند و در تمام شئون ایشان حتى در طرز تفکرشان مرموزانه رخنه خواهد کرد و دین را به خدمت خود خواهد گرفت.

معنا و مفهوم ولایت‏
ولایت، از ماده ولى و از کاربردى‏ترین واژه‏هاى قرآن کریم است. معناى اصلى این کلمه همچنان که راغب در مفردات القرآن گفته است، قرار گرفتن چیزى در کنار چیز دیگر است، به‌نحوی‌که فاصله‏اى در کار نباشد، یعنى اگر دو چیز آن‌چنان به هم متصل باشند که هیچ‌چیز دیگر در میان آن‌ها نباشد ماده «ولى» استعمال مى‏شود. راغب در خصوص این کلمه دو معنی به آن قائل شده است: یکی به معنى نصرت و دیگری به معنی تصدى‏ و صاحب‌اختیاری یک کار است و گفته شده که معنى هر دو یکى است و حقیقت آن همان تصدى و صاحب‌اختیاری است. ولایت در اصطلاح به معنای حاکمیت، سرپرستی و رهبری سیاسی جامعه است و ولایتمداری به مفهوم پایبندی و التزام عملی به ولایت است.

انواع ولایت
ولایت دارای دو قسم است:
۱-ولایت تکوینی
۲-ولایت تشریعی
بالاترین مرحله ولایت، ولایت تکوینی است که مخصوص خدا و در شعاع محدودترى مخصوص اولیاى خاص او، از انبیا و اوصیاى آنان و برخى انسان‌های معصوم و متکامل ‏است. این ولایت برخلاف ولایت تشریعى، کمالى است اکتسابى، که انسان با عبادت و پاک‌دامنی آن‌چنان قدرت روحى و کمال معنوى پیدا مى‏کند که مى‏تواند به اذن و عنایت خاصه پروردگار در جهان و انسان تصرف کرده و تأثیر بگذارد و همه یا برخى از موجودات جهان آفرینش مسخّر او و مجرى فرامینش شوند.
حداقل مقام معنوى که انسان مؤمن موظف است آن را تحصیل کند تا بتواند به این موهبت خاص الهى دست یابد، این است که مولاى چشم، گوش و بقیه اعضا و جوارح ظاهرى و باطنى خویش باشد، هر چه را چشم خواست نبیند، بلکه هر چه را او خواست چشم آن را ببیند و همین‌طور سایر اعضا و جوارح، یعنى با تزکیه و تهذیب، عنان نفس خویش را به دست گیرد و بر آن مسلط شود.
این ولایت که در حوزه خلقت و طبیعت است و امکان تخلف در آن وجود ندارد.
اما ولایت تشریعی در حوزه قانون‌گذاری است که برخلاف ولایت تکوینی، سرپرستی اعتباری و قراردادی است؛ همچنین در برابر ولایت تشریعی امکان تخلف وجود دارد و هیچ رابطه علی و معلولی بین دو طرف ولایت وجود ندارد.
ولایت شامل مراتبی است:
 ۱-ولایت مطلق خدا
 «اللَّهُ وَلِىُّ الَّذینَ ءَامَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ الَى‏النُّورِ.» (بقره. آیه ۲۵۷)
 خدا یار (و سرپرست) اهل ایمان است آنان را از تاریکی‌ها بیرون مى‏آورد و به عالم نور مى‏برد.
 ۲-ولایت پیامبر (ص)
 «وَ ما ارْسَلْنا مِنْ رَسُولٍ الَّا لِیُطاعَ بِاذْنِ اللَّهِ.» (نساء. آیه ۶۴، همچنین نساء آیات ۱۰۵، ۸۰ و انبیاء، ۷۳ وسباء، ۲۸)
 هیچ پیامبرى نفرستادیم مگر اینکه به اذن خدا (از سوى مردم) اطاعت شود.
 ۳-ولایت ائمه معصومین (ع)
«انَّمَا وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَالَّذینَ امَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکِعُونَ.» (مائده. آیه ۵۵، همچنین نساء، ۵۹. احزاب، ۳۳. شورا، ۲۳. آل‌عمران، ۱۰۳. مائده، ۶۵)
همانا ولى امر شما تنها خدا و رسول او و مؤمنانى هستند که نماز به پا مى‏دارند و در حال رکوع، زکات مى‏دهند. (در شأن نزول آیه چنین آمده است: رسول خدا صلی‌الله علیه و آله بعد از نزول این آیه از حاضران پرسید: کدام‌یک از شما در حال رکوع صدقه داده است؟ شخصى که انگشترى به او رسیده بود، درحالی‌که به امیرالمؤمنین على علیه‌السلام، اشاره مى‏کرد، پاسخ داد: آن‌کس که نماز مى‏خواند، این انگشتر را به من داد)
 ۴- ولایت‌فقیه
امام زمان (عج) در پاسخ اسحاق بن یعقوب که حکم برخى از مسائل را پرسیده بود، چنین فرموده‌اند:
«وَ، امّا الْحَوادِثُ الْواقِعَةُ فَارْجِعُوا فی‌ها الى رُواةِ حَدیثِنا فَانّهُمْ حُجَّتى عَلَیْکُمْ وَ انَا حُجَّةُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ.» (کفایة الخصام، ص ۳۴۳ به نقل على کیست؟ ص ۳۲۷)
و در مورد رویدادهاى پدید آمده، باید به راویان حدیث ما رجوع کنید، آنان حجت من بر شما هستند و من حجت خدا بر آن‌ها هستم.
ولایت، اتمام نعمت
«الْیَوْمَ اکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ اتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتى‏» (مائده. آیه ۳)
آخرین آیه‌ای که خداوند فرو فرستاد طبق آیه ۳ سوره مائده، ولایت بود که یکی از بزرگ‌ترین نعمات الهی است و پس از آن فریضه‌ای نازل نشد. ولایت باارزش‌ترین و کامل‌ترین نعمت برای بشریت است.
نظرات بینندگان
آخرین مطلب
ارسال خبرنامه
برای عضویت در خبرنامه سایت ایمیل خود را وارد نمایید.
نشریات