آیا قیمت نفت همچنان افزایشی است؟

پایگاه بصیرت / گروه اقتصادی
در هفته‌های اخیر با تشدید درگیری‌ها در اوکراین، قیمت نفت روند صعودی به خود گرفت و حتی قیمت آتی نفت برند به نزدیک ۱۴۰ دلار در هر بشکه نیز رسید. اما در آخرین روز معاملات، قیمت نفت خام وست تگزاس اینترمدیت - تحویل آوریل - با ۳.۱ درصد افزایش به ۱۰۹.۹۹ دلار در هر بشکه رسید. همچنین قیمت قراردادهای آتی نفت خام برنت - برای تحویل در ماه می ۲۰۲۲ - با ۳ درصد افزایش به ۱۱۲.۶۷ دلار در هر بشکه رسید. هفته گذشته شاهد نوسانات زیادی در بازار بودیک که بیشتر ناشی از تحریم نفتی روسیه از سوی ایالات متحده، احتمال افزایش عرضه از سوی ایران، ونزوئلا و امارات متحده عربی و درگیری در اوکراین بود.
نفت روسیه
عدم قطعیت در مورد امکان عرضه نفت برای جایگزینی تولید روسیه بعنوان دومین صادرکننده بزرگ جهان بازار، منجر به پیش‌بینی گسترده قیمت نفت بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ دلار در هر بشکه شده است.
 در میان گمانه زنی‌ها در مورد افزایش تولید کشورهای عربی، سهیل المزروعی، وزیر انرژی امارات متحده عربی، روز چهارشنبه در توییتر خود نوشت که کشورش به توافق فعلی منعقد شده توسط سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و متحدانش از جمله روسیه در ائتلاف اوپک پلاس متعهد است تا عرضه نفت ماهانه ۴۰۰ هزار بشکه افزایش یابد. 
البته پس از اظهارات سفیر امارات در واشنگتن مبنی بر اینکه کشورش اوپک را تشویق می‌کند تا  شکاف عرضه به دلیل تحریم‌های اعمال شده علیه روسیه را پر کنند، قیمت‌ها روند کاهش به خود گرفت.
ایران و ونزوئلا
اظهارات مقامات اماراتی در حالی مطرح شد که بازار همچنین اقدامات ایالات متحده برای کاهش تحریم‌ها علیه نفت ونزوئلا و تلاش‌ها برای انعقاد توافق هسته‌ای با تهران را زیر ذره‌بین دارد. چون می‌تواند منجر به عرضه بیشتر نفت ایران در اواخر سال جاری شود.
در حالی که امارات و عربستان سعودی ظرفیت اضافی دارند، برخی دیگر از تولیدکنندگان اوپک پلاس به دلیل کمبود سرمایه‌گذاری زیرساختی در چند سال گذشته در تلاش برای رسیدن به اهداف تولید خود هستند، از همین روی آنها را برای افزایش بیشتر تولید محدود می‌کند. بطوریکه ویوک دار، تحلیلگر کالا در بانک مشترک المنافع اظهار داشت: ما فکر می‌کنیم افزایش تولید در این شرایط برای اوپک پلاس دشوار خواهد بود.
ذخایر نفت آمریکا
در همین حال، موجودی نفت خام و سوخت در ایالات متحده در هفته گذشته کاهش یافت تا نگرانی‌ها در مورد عرضه‌ محدود جهانی افزایش یابد. ذخایر نفت خام ایالات متحده در هفته منتهی به چهارم مارس، با ۱.۹ میلیون بشکه کاهش به ۴۱۱.۶ میلیون بشکه رسید که در مقایسه با انتظارات تحلیلگران، ۶۵۷۰۰۰ بشکه کاهش یافته است.
 ذخایر استراتژیک نفت امریکا نیز به ۵۷۷.۵ میلیون بشکه کاهش یافت که پایین‌ترین سطح از جولای ۲۰۰۲ است.
چشم انداز بازار نفت
با تشدید مناقشه اوکراین، نگرانی‌ها در مورد قیمت نفت و گاز نیز افزایش یافته است حتی پیش از حمله روسیه، قیمت بنزین در ایالات متحده از فوریه گذشته به شدت صعودی بود تا تورم را به بالاترین حد در ۴۰ سال اخیر برساند. به باور برخی از کارشناسان تاثیرات شرایط کنونی به احتمال زیاد کوتاه مدت و یا منطقه‌ای خواهند بود و بازار اروپا بیشترین تأثیر را خواهد گرفت.
تقریبا هیچ کس تردید ندارد که اگر وابستگی به صادرات گاز طبیعی روسیه نباشد، واکنش اتحادیه اروپا به روسیه حتی تهاجمی‌تر می‌شد. یا برای کشورهای کوچکتر، مانند کویت، صادرات نفت آنها به کشورهای واردکننده، سهم بیشتری در تامین امنیت آنها دارد و در واقع تضمین‌های امنیتی ضمنی اعطا می‌کند. البته گاهی اوقات این ضمانت‌ها صریح هستند، همانطور که دکترین آیزنهاور در دوران جنگ سرد ایالات متحده را قادر ساخت تا به کمک کشورهایی که در برابر حملات درخواست کمک می‌کنند، بیاید.
 وقتی قیمت نفت در رکود است، رهبران ممکن است محتاط باشند زیرا نگران وضعیت اقتصاد خود هستند. وقتی قیمت‌ها بالاست، ممکن است احساس تهاجمی‌تر و اعتماد به نفس بیشتری نسبت به چشم‌انداز خود در میدان نبرد داشته باشند. اما پرسش اصلی این است که آیا رفتار تهاجمی کشورهای نفت‌خیز قیمت‌های جهانی را افزایش می‌دهد؟ که پاسخ بازار کنونی به آن مثبت می‌دهد.
در حال حاضر قراردادهای آتی نفت خام برنت، پرمعامله ترین معیار نفت، از ۹۶ تا ۹۷ دلار در هر بشکه در ۲۳ فوریه یعنی یک روز قبل از حمله روسیه به اوکراین، به بیش از ۱۳۰ دلار هم افزایش یافت. با معیارهای تاریخی، افزایش قیمت نفت آنقدرها هم قابل توجه نیست. تا کنون، بالاترین نقطه نفت خام برنت تقریباً ۲۵ درصد بالاتر از قیمت‌های قبل از حمله بوده، در حالیکه قیمت نفت در ماه پس از حمله عراق به کویت در سال ۱۹۹۰، ۶۰ درصد افزایش یافت.
 اما این افزایش قیمت‌ها می‌تواند کوتاه مدت باشد. بازارها اغلب بلافاصله پس از وقوع یک درگیری نظامی که صادرکنندگان عمده نفت در آن حضور دارند، واکنش‌های ناخوشایندی نشان می‌دهند، اما این اثرات معمولاً بادوام نیستند. ماسیمو گیدولین و الیانا لا فرارا تأثیرات شروع درگیری را بر قیمت نفت نقدی و آتی تحلیل کردند و با استفاده از تجزیه و تحلیل تاریخچه رویدادها، نشان دادند که مانند حمله ائتلاف به عراق در سال۱۹۹۱ و یا حمله عراق به کویت در سال ۱۹۹۰، در هر دو مورد، تاثیرات تخمینی تنها چند هفته ادامه داشته است.
 در حالی که درگیری‌های مسلحانه ممکن است باعث تغییرات قیمت در طی روزها یا هفته‌ها شود؛ اهمیت استراتژیک قیمت نفت و کشورهای صادرکننده نفت، قدرت‌های بزرگ را تشویق می‌کند تا بازار انرژی و همچنین بازار دارایی‌ها را تثبیت کنند.  از همین روی، جو بایدن عرضه هماهنگ ۳۰ کشور از ذخایر نفت استراتژیک مربوطه را اعلام کرد اما عربستان سعودی اخیراً از افزایش تولید نفت برای کاهش قیمت‌های جهانی نفت و گاز خودداری کرد. البته باید توجه داشت که اگر بازارهای سهام جهانی به سمت سقوط حرکت کنند، لحن عربستان احتمالا تغییر کند. عربستان سعودی در کنار سایر کشورهای صادرکننده بزرگ مانند کویت و امارات متحده عربی به بازارهای اوراق بهادار که در آن سرمایه گذاری کرده‌اند، حساس هستند.
در حالی که بازارهای نفت به طور موثر جهانی هستند، بازارهای گاز طبیعی بیشتر منطقه‌ای و  وابسته به خطوط لوله و محموله‌های گاز طبیعی مایع (LNG) هستند که تنوع عرضه را دشوارتر می‌کند. قراردادهای آتی گاز هلند و هزینه‌های انرژی آلمان در پی حمله روسیه به شدت افزایش یافت که نشانه‌ای از وابستگی آنها به صادرات روسیه و اهرم استراتژیک این صادرات است. قراردادهای آتی گاز هلندی TTF، معیاری برای قیمت گاز اروپا، بسیار بالاتر از سطوح قبل از تهاجم دادوستد رسیده است.
هنوز مشخص نیست که آیا تحریم‌های اعمال شده توسط ایالات متحده و اتحادیه اروپا علیه روسیه موفق خواهد بود یا خیر. در صورت موفقیت‌آمیز بودن؛ محدود کردن سایر منابع درآمد صادراتی روسیه، دسترسی به سرمایه خارجی و واردات فناوری پیشرفته ممکن است روسیه را تشویق کند تا کنترل خود را بر عرضه گاز طبیعی اروپا کاهش دهد. اما در کوتاه مدت، اروپا به گاز روسیه نیاز خواهد داشت هرچند با نزدیکی به بهار و کاهش تقاضای سوخت، به زودی این نیاز را کاهش خواهد داد.
در مجموع شاید در حال حاضر نتیجه مناقشه روسیه و اوکراین  نامشخص باشد اما دلایل خوبی وجود دارد که تاثیر آن بر بازارهای انرژی جهانی کوتاه مدت باشد.