راهبردها و هشدارها

جدی گرفتن غرور و انفعال
از توصیه‌های رهبر حکیم انقلاب اسلامی، تأکید بر مراقبت از افتادن به وادی پرمخاطره غرور، انفعال و خسته شدن از ایستادگی در مسیر حق است. این تذکر رهبر معظم انقلاب گویای یک واقعیت تلخ در کشور و خاصه در بین سیاست‌مداران به شمار می‌آید؛ برای نمونه، یکی از مصادیقی که هم اکنون جلوی چشم جامعه قرار دارد، رفتارهای عجیب و غریب یکی از رؤسای‌جمهور سابق است که برای اولین بار رهبر حکیم انقلاب در سال 1385 درباره آن تذکر جدی دادند. ایشان بیان داشتند، ما خودمان باید مواظب باشیم حرف‌هایی که در تمجید و ستایش ما می‌زنند باور نکنیم، ما نگاه می‌کنیم به درون خودمان، نگاه می‌کنیم می‌بینیم نقص‌های ما، مشکلات ما، کمبودهای ما، فریب نخوریم. این فریب خوردن انسان را در دام، دام غرور و گرداب غرور می‌اندازد، آن‌وقت دیگر انسان نجات پیدا نمی‌کند، اگر خودش را بد برآورد کرد. مجدداً رهبر معظم انقلاب در سال 1388 در دیدار با هیئت دولت، عارضه‌ای را که امروز برای رئیس‌جهمور سابق مشکلات اساسی ایجاد کرده است، هشدار دادند. ایشان فرمودند: مغرور نشوید، که اگر خدای نکرده غرور به سراغ ماها آمد، آن وقت انحراف‌ها و انحطاط‌های گوناگونی را در پیش پای خودمان خواهیم دید. مراقب باشید، این از آن دام‌های بزرگ شیطان است. معمولاً بعد از پیروزی‌های بزرگ، خطرهای بزرگ وجود دارد.
در دیدار اخیر رهبر فرزانه انقلاب با کارگزاران نظام بار دیگر ایشان همان هشدارهای گذشته را به صورتی دیگر مطرح کردند و تأکید داشتند انفعال «مقدمه سقوط درونی و اجتماعی و کاری» انسان خواهد بود و با ایجاد توهم و بزرگ‌بینی، فرد مسئول را از مردم دور می‌کند.
تاب‌آوری اقتصاد ایران
رهبر فرزانه انقلاب اسلامی در دیدار با کارگزاران نظام نکته دیگری را به بحث گذاشتند و آن، موضوع تاب‌آوری اقتصاد کشور در برابر تحریم‌های ظالمانه و بی‌سابقه بود. در این زمینه نکته اساسی آن است که هیچ کارشناسی بر این باور نیست که تحریم‌های ظالمانه آمریکایی‌ها علیه ملت ایران فاقد اثرگذاری بوده است؛ اما خوب است در نظر آورده شود که هدف حداقلی آمریکایی‌ها به ویژه در دوره ترامپ از اعمال فشار اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران، فروپاشی اقتصاد ایران بوده است. جان بولتون در کتاب خاطرات خود با عنوان «اتاقی که در آن اتفاق افتاد»، از گفت‌وگوها و جلسات در کاخ سفید پرده بر می‌دارد و بیان می‌کند، زوال اقتصاد ایران با به حداکثر رساندن تحریم‌ها در دستور کار مقامات آمریکا قرار گرفته است. بولتون در صفحه 453 کتاب خود در این باره می‌نویسد، به این نتیجه رسیدیم، تحریم‌ها باید درست اعمال شود و برای این کار تصمیم گرفتیم فشار علیه ایران باید گسترده، سریع، سخت‌گیرانه و غیر منتظره باشد. بولتون در ادامه برای اینکه نشان دهد تا آنها چه اندازه بر این عقیده خود جدی هستند، از اقدام خصمانه دیگر آمریکایی‌ها پرده‌گشایی می‌کند و ابراز می‌دارد که آمریکا تصمیم گرفت با تجربه اقدامات بوش پدر علیه عراق پس از حمله صدام حسین به کویت، با طراحی و اجرای عملیات‌های نظامی علیه نفتکش‌های ایرانی، مانع از فروش نفت ایران از طریق دور زدن تحریم‌ها شوند؛ کاری که در سال‌های 1397 و 1398 چندین بار علیه نفتکش‌های ایرانی صورت گرفت. نقطه نهایی سیاست فشار فزاینده آمریکایی‌ها علیه ایران نیز فروپاشی نظام جمهوری اسلامی بود. همان گونه که در صحبت‌های رهبر معظم انقلاب به مصداق‌هایی از آن اشاره شد و محاسبات غلط صدام حسین در ماجرای حمله به ایران و نیز آن دلقک آمریکایی اشاره شد.
در همین زمینه «جان بولتون»، نماینده اسبق آمریکا در سازمان ملل متحد در نشست گروهک تروریستی منافقین در پاریس از لفاظی‌های خصمانه دولت «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا علیه ایران استقبال کرد و گفت، انقلاب اسلامی ایران نباید به جشن چهل سالگی‌اش برسد. وی همچنین گفت، نتیجه تصمیم فعلی دولت ترامپ برای بازبینی سیاست‌هایش در قبال ایران باید این باشد که این کشور نتواند پیروزی چهل سالگی انقلابش را جشن بگیرد. بولتون گفت: «نتیجه این بازبینی در سیاست و آنچه بسیاری از ما در ایالات متحده به سمت آن حرکت می‌کنیم باید تشخیص این باشد که انقلاب سال 1979 آیت‌الله خمینی تا جشن چهل سالگی‌اش داوم نخواهد آورد.» پیش از این، «رکس تیلرسون» وزیر خارجه آمریکا در یک نشست استماع مقابل کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان در پاسخ به سؤال یک نماینده گفته بود که دولت ترامپ سیاستش را کار با مخالفان داخلی در ایران برای تغییر نظام این کشور قرار داده است.
عمق راهبردی جمهوری اسلامی ایران
گسترش عمق راهبردی و نفوذ معنوی ایران در منطقه از دیگر موضوعاتی بود که رهبر فرزانه انقلاب در دیدار اخیر با مسئولان نظام ذهن‌ها را متوجه آن کردند. معظم‌له ابراز داشتند که توان الهام‌بخش ایران در منطقه جمهوری اسلامی را به یک نمونه جذاب در میان ملل منطقه تبدیل کرده است.
«مایکل ایزنشتات» تحلیلگر شناخته شده امور نظامی و امنیتی آمریکا در مقاله‌ای با عنوان «استراتژی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در خاورمیانه» با بررسی اثرگذاری آینده ایران در منطقه، معتقد است، فرهنگ راهبردی جمهوری اسلامی در منطقه نه بی‌تحرک و ثابت و نه انعطاف‌ناپذیر است. او ادامه می‌دهد، از سال 2011 شرایط ایران تغییر یافته است. ایالات متحده آمریکا در آینده با یک ایران جسور و با اعتماد به نفس روبه‌روست که سرشار از حس بی‌سابقه تأثیرگذاری و قدرت به علت موفقیتش در توسعه نفوذ منطقه‌ای خود و همچنین نقش مهم در کمک کردن به متحدان خود است. فقط طی چند سال ایران این چنین تغییر یافته است:
1ـ از یک کشور نگران از محاصره استراتژیک از سوی آمریکا در بعد از حمله به افغانستان (2001) و عراق (2003 ) به کشور محاصره‌کننده عملی دولت‌های متخاصم تبدیل شده است.
2ـ از کشوری که به صورت راهبردی تنها بود، به رهبر منسجم‌ترین بلوک منطقه‌ای معروف به «محور مقاومت» تبدیل شده است.
3ـ از یک دولت مورد اتهام در بخش هسته‌ای به یک دولت در آستانه هسته‌ای شدن تبدیل شده است که وضعیت وی مورد تأیید اعضای اصلی مجتمع بین‌المللی قرار گرفته است.
اقتصاد بدون نفت
در نشست اخیر رهبر معظم انقلاب اسلامی با مدیران کشور، ایشان با اشاره به کشورهایی که بدون نفت از رشد اقتصادی برخوردارند، افزودند، نفت حدود صد سال است که همچون ماده‌ای مخدر، اعتیاد سختی در کشور ایجاد کرده که باید حتماً علاج شود. البته اگر همان روزی که اقتصاد بدون نفت را مطرح کردیم، اجرا می‌شد امروز کشور وضع متفاوتی داشت.
جالب است بدانیم که اولین بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در خصوص اهمیت اقتصاد و جنگ اقتصادی دشمن، بر خلاف تصور اولیه مربوط به سال‌های اخیر و افزایش خصومت‌های آمریکا در مقطع اخیر نمی‌شود و رهبر حکیم انقلاب در اولین روزهای آغاز رهبری خود(24/3/1368) بر این موضوع مهم تأکید کردند. صراحت بیانات رهبر انقلاب به نحوی است که مخاطب در نگاه نخست تصور می‌کند که این اظهارات مربوط به همین ماه‌ها و سال‌های اخیر است.
سومین نقطه‌ امید آنها واقعیت‌های دشوار اقتصادی و مشکلات مردم است، که آنها سعی می‌کنند این نکته را به اثبات رسانند که بالاخره مشکلات اقتصادی گریبان دستگاه را خواهد گرفت و نظام جمهوری اسلامی را به بن‌بست خواهد رساند و مردم را دچار سردی و خمودی خواهد کرد!... من برخلاف بعضی از تحلیل‌ها، احتمال می‌دهم که دشمن برای اینکه مردم را از ادامه این راه و این حضور مأیوس و پشیمان کند، حتّی مشکلات جدید اقتصادی را بر ما تحمیل کند. هیچ بعید نیست مشکلاتی را برای فروش نفت، تهیه‌ مواد اولیه و کالاهای ضروری به وجود آورد، تا فشار را بر مردم زیاد کند. دولت و مجلس و مسئولان باید دست به دست هم دهند و بهترین راه‌ها و موفق‌ترین شیوه‌ها را جست‌وجو کنند، تا مشکلات اقتصادی مردم کم شود؛ نمی‌گویم به کلی از بین برود؛ چون در کوتاه‌مدت، چنین چیزی میسور نیست.
جهت‌گیری خوب دیپلماسی کشور
رهبر معظم انقلاب با اشاره به جهت‌گیری خوب دیپلماسی کشور تأکید کردند که وزیر امور خارجه و مسئولان مذاکره‌کننده گزارش‌های دقیقی را به مراکز داخلی می‌دهند. نقد و اظهار نظر درباره عملکرد آنها هم ایرادی ندارد، به شرط اینکه از سوءظن و بدبینی به دور باشد و همچنان که بارها گفته‌ام موجب تضعیف عناصر میدان و ناامیدی مردم نشود.
با در نظر گرفتن اقتضائات و تحولات روز، یکی از مهم‌ترین بخش‌های بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی تأیید حرکت دیپلماسی کشور و نیز تمجید از تیم مذاکره‌کننده و اقدامات صورت گرفته از سوی آنها بود. در مقطع کنونی، ملت ایران در جنگ پیچیده ترکیبی دشمن قرار گرفته است. جنگی که دقیقاً ذهنیت‌ها و محاسبات را نشانه رفته است؛ جنگی که امید و اعتماد مردم را هدف قرار داده است. هر چند هنوز خبر قطعی از اعلام احیای توافق هسته‌ای در دست نیست، با این حال باید دقت کرد که ناخواسته در مسیر کمک به طراحی دشمن عمل نکرد. اینجا دقیقا همان نقطه‌ای است که رهبر معظم انقلاب افراد را از ایجاد فضای بدبینی و ناامید کردن مردم بر حذر داشتند.
در اینجا تأکید آن است که نباید مردم را دچار نگرانی و اضطراب کرد و البته از طرف دیگر هیجان و خوشحالی کاذب نیز نباید به جامعه تزریق کرد. در این باره در 25 خرداد 95 رهبر معظم انقلاب فرمودند: برجام موافقانی دارد و مخالفانی؛ به نظر من، هم موافقان و هم مخالفان، هر دو در بیان نظرات خودشان مبالغه می‌کنند؛ اغراق‌گویی می‌کنند؛ هم موافقانی که از برجام تمجید می‌کنند سخنان‌شان اغراق‌گونه است، هم مخالفانی که انتقاد می‌کنند مبالغه می‌کنند و گاهی اغراق می‌کنند. به نظر من هیچ‌کدام جا ندارد. بله، برجام یک نقاط مثبتی دارد، یک نقاط منفی‌ای دارد؛ یک محسّناتی دارد، یک معایبی دارد.
موضوع مذاکرات هسته‌ای حقیقتاً دارای پیچیدگی‌های خاص خود است و امکانات تیم جدید مذاکره‌کننده نیز محدود و مشخص. بایستی در نظر داشته باشیم که تیم مذاکره‌کننده از طرف نظام مأموریت پیدا کرده که برجام را احیا کند، نه اینکه توافق جدیدی خلق شود. برجامی که به فرمایش رهبر فرزانه انقلاب ضعف‌ها و قوت‌هایی دارد و حتی اشکالات آن اساسی به ذهن می‌رسد؛ با این حال هیچ گاه نظام به فکر خروج از آن نیفتاد و حتی رهبر معظم انقلاب در 19 دی ماه سال 1399 بیان داشتند که اگر طرف مقابل به تعهدات برجامی‌اش برگردد، ما نیز به تکالیفی که برجام برای‌مان معین کرده، پایبند خواهیم بود.
در این میان، نکته با اهمیت آن است که در این مقطع با الهام از تجربه تلخ گذشته، تلاش تیم مذاکره‌کننده دولت جدید بر اجرای قاعده راستی‌آزمایی و اخذ تضامین قابل اتکا و در نهایت انتفاع اقتصادی ایران استوار شده است. بنابراین در این مرحله نباید با اطلاعات ناقص مردم را دچار بی‌اعتمادی و القای این نکته کردکه خیانتی جدید در حال شکل گرفتن است و در نهایت القای این گزاره که ما شکست خورده‌ایم. در اینجا تأکید آن است که توأم با واقع‌بینی و عقلانیت و با محاسبه همه ابعاد موضوع، در این زمینه سخن گفت. اینکه تاکنون جمهوری اسلامی با وجود فشارهای سنگین تبلیغاتی دشمن حاضر به پذیرش توافق نشده نیز به دلیل اصرار مقامات مسئول و تیم مذاکره‌کننده بر رعایت خطوط قرمز بوده است.
اعتراف آمریکایی‌ها به شکست
رهبر معظم انقلاب با ابراز خرسندی از مقاومت هیئت مذاکره‌کننده در مقابل زورگویی‌ها و زیاده‌خواهی‌ها گفتند، طرف مقابل که بدعهدی کرد و از برجام خارج شد، الان احساس درماندگی و بن‌بست می‌کند؛ اما نظام اسلامی که با اتکای به مردم از مشکلات زیادی عبور کرده، از این مرحله هم عبور خواهد کرد. همچنین ایشان تأکید کردند، اینکه آمریکایی‌های مغرور به حتصر اعتراف می‌کنند که فشار حداکثری علیه ایران شکست خفت بار خورده، موضوع بسیار مهمی است که نباید فراموش شود.
در این باره باید به تحلیلی اشاره کرد که «کنث کاتزمن» از چهره‌های شناخته شده و مطرح در محافل تصمیم‌سازی در این رابطه منتشر کرده است. کاتزمن در گزارشی که ابعاد سیاست دفاعی و راهبردی آینده ایران را بررسی می‌کند، به صراحت اذعان می‌کند آمریکا در مقابل ایران شکست خورده است. اعتراف وی به عنوان یک صاحب نظر سطح اول آمریکایی در این زمینه می‌تواند واقعیت های خارجی فراوانی را نشان می‌دهد، از نگاه بسیاری مغفول مانده است. کاتزمن به صراحت ادعا می‌کند، تاکنون هیچ یک از راهبردهای ایالات متحده نتوانسته نفوذ منطقه‌ای ایران را کاهش دهد. این موضوع به خوبی نشان می‌دهد، جایگاه منطقه‌ای ایران تا چه اندازه در دوره اخیر رشد و نمو داشته است. کاتزمن این نکته را نیز بیان می‌دارد، گزارش‌های مقامات آمریکا نشان می‌دهد، فشار حداکثری آمریکا از نظر راهبردی موجب تضعیف ایران و موجب کاهش نفوذ منطقه‌ای این کشور نشده است.
امنیت داخلی ایران قطعاً هم ماحصل امنیت منطقه‌ای ایران در محیط پرتنش و پرآشوب غرب آسیاست و هم بر فراز و فرود آن مؤثر است. جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر یک تدبیر عقلایی و کارشناسانه توانسته است خاکریز دفاعی خود در برابر دشمنان ایران به فرسنگ‌ها بیرون از مرزهای کشور منتقل و با ائتلاف‌سازی و صورت‌بندی جبهه مقاومت الگوهای جدید از امنیت و ترتیبات امنتی منطقه‌ای را به نمایش بگذارد و در این حوزه به اذعان دوست و دشمن در بهترین شکل ممکن قرار دارد. بنابراین، کارنامه نظام اسلامی در زمینه سیاست خارجی و امنیت و اقتدار منطقه‌ای در آینده نیز با ثبات و اطمینان بیشتر از پیش، و در خدمت منافع ملی کشور حرکت خواهد کرد.