تنش در روابط رژیم صهیونیستی با روسیه

یکی از پیامدهای جنگ اوکراین این است که به تدریج شکاف میان روسیه و اسرائیل را آشکار کرده است. بعد از چندین سال رابطه صمیمانه میان مسکو و تل ‌آویو، نخستین نشانه های تنش آن بود که در پی رای مثبت رژیم اسرائیل در مجمع عمومی سازمان ملل متحد برای اخراج روسیه از شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد، وزارت خارجه روسیه در یک بیانیه شدیداللحن کارنامه حقوق بشری اسرائیل را به باد انتقاد گرفت.

وزارت خارجه روسیه در بیانیه خود اسرائیل را متهم کرده است که از جنگ اوکراین برای انحراف افکار عمومی از درگیری ‌ها در فلسطین اشغالی سوء استفاده می‌ کند.

مسکو در این بیانیه به شکل کم سابقه ای اسرائیل را مورد حمله قرار داده و تصریح کرده است: همان ‌گونه که برای همه روشن است، دولت اسرائیل با نقض تعداد زیادی از تصمیم‌ های مجمع عمومی و شورای امنیت سازمان ملل متحد به اشغال غیرقانونی و استمرار ضمیمه ‌سازی سرزمین ‌های فلسطینی ادامه می ‌دهد و در نتیجه این اقدام‌ ها بیش از ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر از فلسطینیان در کرانه باختری رود اردن در باریکه ‌های محصور زندگی می ‌کنند که ارتباطی با جهان بیرون ندارد. در ادامه این بیانیه آمده طولانی ‌ترین اشغالگری تاریخ بعد از جنگ جهانی با حمایت عملی ایالات متحده امریکا و سکوت ضمنی کشورهای غربی همراه بوده است.

به نظر می ‌رسد بیانیه وزارت خارجه روسیه، واکنشی به وقایع سحرگاه جمعه گذشته در صحن مسجد الاقصی باشد. یورش نیروهای امنیتی اسرائیل به نمازگزاران فلسطینی که به مجروح شدن حداقل ۱۵۰ فلسطینی و بازداشت ۴۰۰ نفر دیگر منجر شد، با محکومیت گسترده بین ‌المللی مواجه شده است. این در حالی است که روسیه پیش از این در چنین مواردی، معمولا از محکوم کردن مستقیم اسرائیل خودداری می ‌کرد.

در مقابل، رژیم صهیونیستی انتقاد روسیه را یک «هجمه غیردیپلماتیک» قلمداد کرده و تاکید کرده است که روسیه معمولا در سازمان ملل علیه اسرائیل رای می‌دهد و بنابراین هیچ مانعی وجود ندارد که اسرائیل علیه روسیه در شورای حقوق بشر رای بدهد.

اسرائیل که از ابتدای جنگ اوکراین به ‌شدت تلاش می ‌کرد با موضع ‌گیری‌ های خنثی و مبهم مانع رنجاندن متحدان روس خود شود، طی هفته ‌های گذشته تحت فشار آمریکا مجبور به اتخاذ موضع ‌گیری‌ مستقیم علیه مسکو شد؛ تا جایی که وزیر خارجه رژیم صهیونیستی، روسیه را به جنایات جنگی در «بوچا» در شمال اوکراین متهم کرده است. با این حال، نخست وزیر اسرائیل عمدتا تلاش می ‌کند تا از هرگونه انتقاد مستقیم نسبت به عملکرد روسیه خودداری کند.

اسرائیل از اوایل جنگ سعی کرد برای حل بحران میان اوکراین و روسیه به میانجی گری بپردازد تا همزمان متحدان غربی‌‌ و نیز روسیه را خشنود نگاه دارد. نفتالی بنت، نخست‌ وزیر رژیم اسرائیل با چندین تماس تلفنی و سفرهای متعدد به کی ‌یف و مسکو، این ‌گونه وانمود ‌کرد که در حال میانجی گری برای حل بحران است، اما فریب کاری اسرائیلی ‌ها چندان دوام نیاورد و واشنگتن از اسرائیل مانند دیگر متحدانش در غرب آسیا خواست که موضعی روشن و تند علیه مسکو اتخاذ کند.

در واقع، رای ‌گیری مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مورد عضویت روسیه در شورای حقوق بشر، یک آزمون جدی بود تا امریکایی‌ ها میزان وفاداری متحدان خود را در آن ارزیابی کنند.

تعلیق روسیه از شورای حقوق بشر با ۹۳ رای مثبت در مقابل ۸۲ رای منفی و ممتنع در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصویب رسید. اسرائیل که خود یکی از اصلی‌ ترین دستورکارهای شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد و یکی از پرونده‌ های باز این نهاد بین ‌المللی با گزارشگر دایمی حقوق بشر است؛ تا پیش از این همواره نسبت به مشروعیت این شورا اظهار تردید می ‌کرد و در دوران ریاست ‌جمهوری دونالد ترامپ، آمریکا را وادار به خروج از این نهاد بین ‌المللی در حمایت از خود کرده بود.

اما رای اسرائیل به تعلیق روسیه از شورای حقوق بشر، می ‌توانست متضمن به رسمیت شناختن این نهاد بین ‌المللی از سوی تل ‌آویو محسوب شود، لذا یاییر لاپید، وزیر خارجه رژیم غاصب، همزمان با رای اسرائیل در مجمع عمومی سازمان ملل متحد تاکید کرد که به‌ رغم این رای، موضع اسرائیل نسبت به شورای حقوق بشر تغییر نکرده و همچنان این نهاد را به تعصب ضداسرائیلی متهم می ‌کند. اسرائیل به ویژه در سال ‌های اخیر به دلیل تسلط روسیه بر حریم هوایی سوریه، به روابط نزدیک و دوستانه با مسکو علاقه‌ مند است تا بتواند بدون اعتراض مسکو، به حملات گاه و بی ‌گاه خود علیه خاک سوریه ادامه دهد. روسیه و اسرائیل دلایل و انگیزه‌ های زیادی برای همکاری مشترک دارند و هر دو طرف نسبت به گسترش روابط و همکاری فیمابین احساس نیاز می ‌کنند.

تحولات فزاینده و مستمر در موازنه‌ قدرت در سطح جهانی با محوریت تنزل جایگاه ابرقدرتی بلا منازع آمریکا، تشتت در بلوک اروپا، برآمدن چین و تا حدودی هند و گسترش نفوذ روسیه در خاورمیانه، موجب شده که تصمیم ‌سازان اسرائیل که همواره متکی به حمایت ‌های غربی بوده اند، به فکر تقویت روابط با قدرت‌ های نوظهور شرق برآیند و به همین دلیل طی دو دهه اخیر روابط تل آویو با مسکو، پکن و دهلی نو توسعه قابل توجهی یافته است.

از دیگر سو، لابی یهودی در نظام حکومتی روسیه نفوذ قابل توجهی دارد و حدود 150 هزار یهودی در این کشور بعد از یهودیان آمریکا، ثروتمندترین یهودیان جهان محسوب می ‌شوند و در ساختارهای سیاسی، اقتصادی، رسانه ‌ای و شرکت های نفت و گاز حضور فعالی دارند. همچنین حضور نزدیک به دو میلیون یهودی روس تبار در اسرائیل، موجب تقویت بیشتر روابط دو طرف به ویژه در بعد فرهنگی شده است. این در حالی است که روسیه نیز به اسرائیل ـ با توجه به تعارضات و تنش ‌های منطقه ای که می آفریند ـ  به عنوان یک فرصت جهت گسترش نفوذ سیاسی امنیتی خود در مقابله با بلوک غرب می ‌نگرد. به همین دلیل میان دو طرف نوعی اتحاد راهبردی غیررسمی شکل گرفته، تا حدی که روسیه خود را متعهد به تضمین امنیت اسرائیل می ‌داند.

سوال این است که تنش فعلی بین مسکو و تل آویو در اثر جنگ اوکراین تا چه حد می تواند بر مناسبات راهبردی دوطرف تاثیرات منفی برجای بگذارد؟ ارزیابی دقیق این گزاره نیاز به زمان دارد. با توجه عمق روابط اسرائیل و مسکو بعید است تنش فعلی موجب اختلافات راهبردی بین دو طرف شود. با این حال تداوم جنگ اوکراین و فشار آمریکا بر اسرائیل جهت مخالفت علنی با مسکو، ممکن است روابط آن دو را حداقل تا زمانی که جنگ اوکراین فروکش نکرده، دچار سردی و رکود نماید.

به نظر می آید چنین وضعیتی برای محور مقاومت یک فرصت مناسب جهت به انزوا کشیدن هر چه بیشتر رژیم اشغالگر و حمایت از آرمان مقدس فلسطین محسوب می شود؛ به ویژه آن که در آستانه روز جهانی قدس، شعله های درگیری و انتفاضه در اراضی اشغالی بپا خاسته است.