بررسی عوامل واگرایی در روابط تل آویو-مسکو

روابط روسیه و رژیم صهیونیستی همواره دستخوش فراز و نشیب های گوناگون بوده است. شوروی سابق اولین کشوری بود که حتی زودتر از امریکا، رژیم صهیونیستی را به رسمیت شناخت. شاید بتوان گفت دلیل آن نیز جمعیت پرشمار روس تبارانی بود که به اسرائیل مهاجرت کردند اما در جنگ سرد و دعوای میان ابرقدرتها به تدریج شاهد آن بودیم که رژیم صهیونیستی در سمت امریکا ایستاد و روابطش با شوروی دچار تنش شد اما پس از فروپاشی شوروی و روی کار آمدن  پوتین دوباره شاهد بهبود روابط مسکو-تل آویو بوده ایم. روابطی که بیشتر بر پایه اقتصادی استوار بود.

البته روابط روسیه با اسرائیل به شدت متاثر از عامل دیگری نیز بوده است: ایران؛ هر زمانی که توانست پیوند محکم تری را با روسیه برقرار کند؛ روابط روسیه با رقیبش را نیز متاثر ساخت. به اذعان تحلیل گران غالب روابط تجاری روسیه با رژیم صهیونیستی پیرامون تبادل مواد مورد نیاز اولیه مورد نیاز بوده است و برخی همواره ، تلاش روسیه برای کسب جایگاه ابرقدرتی و تقابل با ازامریکا مهم ترین مانع در بهبود روابط با رژیم صهیونیستی بوده است. چرا که امریکا یکی از مهم ترین شرکاء نظامی رژیم صهیونیستی است و به دلیل الگوی سیاست خارجی خاص رژیم صهیونیستی، روابط استراتژیکی با روسیه برقرار نبوده است. اما می توان گفت که همیشه تل آویو و مسکو کوشیده اند تا روابط خود را بیش از پیش ارتقاء دهند و در راستای بهبود روابط خود تلاش کنند.

اما در تحولات اخیر در نظم بین الملل -که پس از جنگ روسیه علیه اوکراین اتفاق افتاد- شاهد تغییرات اساسی در روابط  روسیه با کشورهای دیگر بوده ایم. روابطی که بر اساس حمایت و یا تضاد منافع کشورهای منطقه با روسیه و اوکراین شکل گرفت. «یائیر لاپید» وزیر امور خارجه رژیم صهیونیستی در بیانیه ای اعلام کرد: «در بحران اوکراین، در کنار متحد سنتی خود یعنی آمریکا خواهیم بود و ممکن نیست که در این شرایط دشوار آن را تنها بگذاریم.» همچنین عنوان شد: «رژیم صهیونیستی از تمامیت ارضی و حاکمیت اوکراین حمایت و نگرانی خود را نسبت به هشت هزار اسرائیلی مقیم اوکراین و سرنوشت اقلیت یهودی در آنجا ابراز می کند.»

جالب آن جا بود که روسیه بلافاصله به این بیانیه عکس العمل نشان داد. هاآرتص نیز به نقل از «دیمیتری پولیانسکی» معاون سفیر روسیه در سازمان ملل، گفت: « ما نگران برنامه های تل آویو برای گسترش شهرک سازی در بلندی های جولان هستیم. این موضوع با احکام کنوانیسیون ژنو ۱۹۴۹ مغایرت دارد و روسیه حاکمیت رژیم صهیونیستی بر بلندی های جولان را که بخشی از سوریه است، به رسمیت نمی شناسد.» برخورد قاطع روسیه برای بسیاری از تحلیل گران دور از انتظار بود. چرا که این مسئله به معنای همراهی روسیه با جبهه مقاومت و در راس آن سوریه تلقی می شد. البته از علل دیگر این واگرایی در روابط نیز نباید غافل شد: رژیم صهیونیستی در همراهی  مجمع عمومی سازمان ملل متحد، حمله روسیه به اوکراین را محکوم کرده بود و به ضرر روسیه رای داد. رأی مثبت رژیم صهیونیستی در شورای حقوق بشر علیه روسیه (که به اخراج روسیه از این شورا منجر شد) نیز روابط تل آویو-مسکو را مجددا به چالش کشید.

در ادامه فعالیت های دیپلماتیک خصمانه، وزیر خارجه رژیم صهیونیستی به عنوان یک مقام رسمی رژیم صهیونیستی در روزنامه تایمز اسرائیل، روسیه را به ارتکاب جنایات جنگی متهم ساخت. اما روسیه نیز عکس العمل قابل توجه و معارضانه ای داشت. لاوروف اسرائیل را متهم به حمایت از ″رژیم نئونازی کی‌یف کرد. سخنان وزیر خارجه روسیه در مورد "ریشه یهودی هیتلر"، اعتراضات فراوانی به ویژه در تل آویو به دنبال داشت. همزمان با تنش در روابط با روسیه، صهیونیسیت ها پرچم روسیه را لگد مال کردند. اما همچنان این ماجرا ادامه داشت و در پاسخ به اظهارات لاوروف، رژیم صهیونیستی سفیر این کشور را در تل آویو فراخواند.سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه نیز گلایه کرد و گفت شماری از مزدوران رژیم صهیونیستی در گردان‌ آزوف علیه نیروهای روسیه می‌جنگند. در کنار همه این ها شاید بتوان گفت مهم ترین حرکت در افزایش تنش، این بود که هیاتی از حماس عازم روسیه شد و با لاوروف وزیر خارجه روسیه دیدار و گفت و گو کردند. و معاون وزیر خارجه روسیه نیز از سفر قریب الوقوع فتح و سازمان آزادی بخش فلسطین به روسیه خبر داد.

در مجموع می توان گفت یکی از مهم ترین بازنده های بحران اوکراین، رژیم صهیونیستی بوده است چرا که روابط رو به رشدش با روسیه به چالش کشیده شد و روابطش به شدت با مسکو تیره و تار گردید. هرچند نفتالی بنت اذعان داشت که مسکو از سخنان لاوروف عذر خواهی کرده است اما بالافاصله این مسئله از جانب کرملین تکذیب شد.

در واقع، رژیم صهیونیستی خوب می داند که عالی ترین مقام دستگاه دیپلماسی روسیه هیچ گاه اتفاقی سخنی را به زبان نمی آورد و طرح چنین مسئله ای از سوی روسیه قطعا با تامل و تعمد صورت گرفته است و بیان آن  در آستانه هفتاد و چهارمین سالگرد تاسیس رژیم غاصب صهیونیستی قطعا به معنای زیر سوال بردن کیان اسرائیل است.

به صورت کلی می توان گفت چرخش روابط مسکو-تل آویو به نوعی تغییر استراتژی در مواضع روس ها و فاصله گرفتن بیش از پیش از رژیم صهیونیستی است. از سوی دیگر این مسئله به معنای نزدیک تر شدن روسیه به ایران و جبهه مقاومت است. البته قطعا روسیه در پی کسب منافع بیشتری برای خود در منطقه است و این تغییر استراتژی هم در راستای منافع ملی این کشور محسوب می شود؛ اما باید در نظر داشت در نظم نوین بین المللی روسیه به دنبال دست برتر در سطح منطقه و بلکه جهان است و از این فرصت برای رسیدن به اهداف بلندپروازانه خود قطعا استفاده خواهد کرد. هر چند نباید غافل شد که این روابط به معنای حفظ خصومت دائمی با اسرائیل نیست چرا که بخش زیادی از مهاجران اسرائیلی روسی الاصلند و زبان روسی به عنوان سومین زبان رسمی پس از عبری و عربی در اسرائیل شناخته می شود و حفظ این افراد به عنوان جامعه هدف در دل اسرائیل نیز برای روسیه مهم است. لذا روسیه سعی می کند همواره بخشی از روابط خود را بالاخص در زمینه اقتصادی با رژیم صهیونیستی حفظ کند و تمام تلاش خود را نیز خواهد کرد تا از این افراد برای تحقق اهداف خود بهره گیرد.

البته این فضا برای حضور و استفاده ایران بسیار فرصت مغتنمی خواهد بود که از خلال روابط تیره و تار روسیه با هم پیمان دیرینه خود، این کشور را بیش از پیش به سمت جبهه مقاومت سوق دهد. چنان چه شاهد بودیم که روسیه در پس این مسائل و درگیری در جنگ اوکراین از بخشی از پایگاه های نظامی خود در حمیمیم سوریه و فرودگاه قامشلی ، تی فور و دیرالزور عقب نشینی کرد و ایران توانست به واسطه خلاء ایجاد شده بخشی از شبه نظامیان وابسته به خود را در سوریه جایگزین کند و پس از خروج نیروهای روسی از حلب در این منطقه جایگزین روسیه شود.