آنچه تحریم به ما آموخت

به دلیل وجود سوء مدیریت‌ها و البته شکل‌گیری اقتصاد ایران بر اساس وابستگی به درآمدهای نفتی، اعمال تحریم‌ها بر اقتصاد ایران طی سال‌های گذشته، توانسته است نقاط ضعف اقتصاد ما را هدف قرار دهد. در این میان، ممکن است در صورت لغو یا کاهش تحریم‌ها، برخی از مشکلات و ضعف‌های ناشی از این مسئله نیز برطرف شود؛ اما مسئله اصلی، همان اقتصاد بیمار و ضربه‌پذیر ایران است که حتی در صورت لغو تحریم‌ها نیز پابرجا خواهد ماند. به همین دلیل باید از تحریم‌ها درس گرفته و با انجام آسیب‌شناسی به طور ریشه‌ای مشکلات و چالش‌های اقتصادی را حل کرد. همانطور که می‌دانیم، درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت خام، ضعف‌ها و ایرادات اقتصادی ما را پوشش داده و تا حدودی سوءمدیریت‌های موجود را نیز پنهان کرده است؛ اما به نظر می‌رسد با افزایش شدت تحریم‌ها طی سال‌های اخیر، مدیران اقتصادی به این باور رسیده‌اند که باید اصلاحات اقتصادی در کشور سرعت داده شود؛ چرا که تحریم‌ها مشکلات اقتصادی را ایجاد نکرده، بلکه این چالش‌ها و مشکلات وجود داشته و تحریم‌ها صرفاً ضعف‌های اقتصادی کشور را نمایان کرده است.
در این میان، عدم توسعه متوازن و رشد اقتصادی مناسب در اقتصاد ایران طی دهه‌های گذشته، دلایل متعددی داشته است. شاید بتوان مهم‌ترین دلیل آن را نبود زیرساخت‌های اقتصادی و نیروی انسانی غیرمتخصص دانست؛ اما در حال حاضر رفته رفته هم نیروی انسانی متخصص و هم زیرساخت‌سازی قابل توجهی شکل ‌گرفته و موقعیت ایران برای جهش اقتصادی کاملاً مهیا شده است. تمام کشورهایی که به توسعه متوازن و رشدهای اقتصادی بالا رسیده‌اند در ابتدا بر روی زیر ساختارها، فرهنگ صنعتی توسعه بنگاه‌ها و اصلاحات اقتصادی خود کار کرده‌اند و بعد رشد اقتصادی آنها آغاز شده است؛ لذا نمی‌توان انتظار داشت راه چند ده ساله‌ای را که کشورهایی مانند نروژ یا ژاپن برای رسیدن به وضعیت امروز خود پیموده‌اند، بتوان بدون آماده‌سازی جامعه و اقتصاد به سرعت طی کرد. اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی همان مسیری است که در صورت طی شدن می‌تواند مسیر ما را کوتاه‌تر کند؛ به گونه‌ای که می‌توانیم اقتصاد خود را در مقابل بحران‌ها بیمه کرده و پایه‌های قوی برای جهانی کردن اقتصاد داشته باشیم. البته سیاست‌های اقتصاد مقاومتی کوتاه‌مدت یا حتی میان‌مدت نبوده و طبیعتاً تحقق آن نیازمند زمان است تا بتوان به اهداف مدنظر دست یافت.
یکی از الزامات تحقق این موضوع این است که بدانیم مالیات باید از سود و درآمد بنگاه‌ها و افراد تأمین شود، موضوعی که به وظیفه ذاتی دولت در مورد توسعه بنگاه‌ها و افزایش درآمد افراد جامعه مربوط می‌شود. در واقع، تا زمانی که درآمد سرانه افراد افزایش نداشته یا بنگاه‌های اقتصادی ما توسعه پیدا نکنند، افزایش درآمدهای مالیاتی نیز سرابی بیش نیست. بنابراین، در این شرایط تنها راه افزایش درآمدهای مالیاتی افزایش بهره‌وری بنگاه‌های اقتصادی و افزایش درآمد مردم است تا بتوان از این مسیر درآمدهای مالیاتی را افزایش داد.