اقیانوس بی‌کران

شاید برادران لومیر یا ادیسون و همکارش، هرگز فکرش را هم نمی‌کردند که روزی اختراع‌شان اینطور مورد توجه مخاطبان قرار بگیرد و این اختراع که زمانی برای دیدنش کافی بود به اتاق یک سِنتی بروی، روزگاری یکی از بزرگ‌ترین صنعت‌های دنیا به شمار ‌آید؛ صنعتی که گاهی می‌تواند با سرمایه‌های نفتی یک کشور برابری کند. در کشور ما هم 21 شهریور روز ملی سینما نامگذاری شده است. سینمایی که امروز نه فقط یک صنعت، بلکه هنری است که به راحتی برای انتقال و تزریق ایدئولوژی از آن استفاده و سوءاستفاده می‌کنند. چه بسیار فرهنگ‌هایی که رفته رفته با سینما به خورد مخاطب داده‌اند و چه بسیار سبک زندگی‌ها که با همین هنر هفتم به مردم تحمیل شده است؛ پس سینما قطعاً می‌تواند مانند هر پدیده دیگری در این دنیا، دو روی سکه داشته باشد. با سینما می‌توان با مخاطب حرف زد و از چیزهایی گفت که برای او ناشناخته است. این مهم است که تا چه حد بعضی کشورها این صنعت هنری را جدی می‌گیرند. 21 شهریور ماه بهانه‌ای برای بررسی نحوه استفاده از سینما در کشور ماست؛ اینکه تا چه حد توانسته‌ایم از آن در راستای انتقال مفاهیم و عناصر ارزشمند سبک زندگی اسلامی‌ـ ایرانی بهره ببریم. شاید امسال تقارن ایام اربعین حسینی با این روز، فرصت خوبی برای بررسی این موضوع باشد که ببینیم آیا از این هنر برای انتقال مفاهیم ارزشمند عاشورایی استفاده کرده‌ایم یا خیر.

از «سفیر» تا «رستاخیز»
قطعاً اگر کشورهای دیگر، شخصیتی مانند حضرت امام حسین(ع) و یاران‌شان را داشتند، بارها و بارها برای تبیین شخصیت والای او فیلم و سریال و نمایش ساخته بودند و به یک فیلم، مانند «روز واقعه» یا سریالی مانند «مختارنامه» اکتفا نمی‌کردند، اما بد نیست گذری داشته باشیم بر تاریخ سینمای ایران به ویژه پس از انقلاب اسلامی و ببینیم که در این حوزه چه کارهایی ماندگار شده است. «سفیر» نام اثری است که برای اولین بار به موضوع عاشورا توجه کرد؛ فیلمی ساخته مرحوم فریبرز صالح که می‌توان گفت یکی از پرفروش‌ترین‌های آثار عاشورایی پس از انقلاب بوده است. گفته می‌شود، این فیلم در ابتدا قرار بوده یک کار تلویزیونی 70 دقیقه‌ای باشد که سرانجام به اثری سینمایی تبدیل می‌شود؛ اما هنوز که هنوز است در تلویزیون و در ایام محرم و صفر از تلویزیون پخش می‌شود و تازگی دارد.
شاید بتوان گفت، این اثر، پیشتاز آثار عاشورایی است؛ زیرا پس از آن آثار دیگری راهی سینما شدند که برخی مانند «روز واقعه» جزء ماندگارترین‌های این حوزه به شمار آمده‌اند. فیلم سینمایی ماندگاری که نه فقط خود فیلم، بلکه موسیقی‌اش نیز به یادماندنی شد. «روز واقعه» ساخته شهرام اسدی و نوشته بهرام بیضایی نه فقط یکی از بهترین آثار در حوزه تبیین مفاهیم ارزشمند نهضت عاشوراست، بلکه می‌توان آن را یکی از شاهکارهای هنری سینمای ایران دانست.
«رستاخیز» نیز یکی دیگر از آثاری است که اتفاقاً به طور مستقیم و این بار با رفتن به میدانِ کربلا به این واقعه عظیم تاریخ بشریت نگاه کرده است. فیلمی ساخته احمدرضا درویش که برای اولین بار در سی‌ودومین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و هشت سیمرغ را از آن خود کرد و در نهایت پس از گذشت هشت سال از زمان ساخت آن، همزمان با سالروز میلاد حضرت ابوالفضل العباس(ع) در سال ۱۴۰۰ به صورت برخط نمایش داده شد.

راه طی نشده سینمای عاشورایی
قطعاً اینها آثاری هستند که به صورت مستقیم وقایع مربوط به عاشورا را به تصویر کشیده‌اند، وگرنه آثاری که در حوزه دفاع مقدس تولید شده‌اند هم، همگی فرهنگِ عاشورایی را در دل خود جا داده‌اند؛ مانند «پرواز در شبِ» مرحوم رسول ملاقلی‌پور و «افق» که بازهم یادگار رسول ملاقلی‌پور است. هرچند این آثار و بسیاری آثار دفاع مقدسی دیگر به صورت مستقیم به عاشورا اختصاص ندارند، اما مفاهیم عاشورایی در آنها بسیار پررنگ است.
البته تلویزیون نیز در تمام این سال‌ها تلاش کرده است از سینما عقب نماند و اثری ماندگار و جذاب، مانند «مختارنامه» را در کارنامه خود به ثبت رسانده است؛ کاری که توانسته است در کشورهای دیگر نیز خوش بدرخشد.
اما با این حال تمامی این آثار سینمایی و تلویزیونی در مقایسه با عظمت واقعه‌ای، مانند عاشورای سال 61 هجری، قطره‌ای از اقیانوس معرفت این حادثه عظیم است؛ حادثه‌ای که اگر در مکتب یا مذهب دیگری رخ داده بود، به حتم به این تعداد اثر هنری بسنده نکرده و بارها و بارها از آن فیلم و سریال می‌ساختند.
حماسه عاشورای اباعبدالله(ع) کار خودش را می‌کند و در دل تاریخ هر روز بیش از گذشته خود را به مشتاقان راه هدایت نمایان می‌کند، اما این هنر و هنرمندان هستند که باید دِین خود را به این واقعه عظیم تاریخی ادا کنند و از درک و تبیین حقیقت آن محروم نمانند.