پس از کودتای 28 مرداد، بسیاری از احزاب تعطیل و رهبران ملی شدن صنعت نفت هم منزوی شدند. از این رو با محدود شدن فعالیت نهادهای مدنی و احزاب، جنبش دانشجویی تلاش کرد جای خالی حضور آنها در عرصههای سیاسی و اجتماعی کشور را پر کند؛ به همین دلیل، افزون بر فعالیت در عرصه علم و دانشگاه، اتفاقات و حوادث سیاسی و اجتماعی کشور را زیر نظر میگرفت و پیگیری میکرد. با پیروزی انقلاب اسلامی، جنبش دانشجویی در بسیاری از حوادث سرنوشتساز کشور پیشگام شد و جریان انقلاب را همراهی کرد؛ از این رو میتوان گفت، همواره بسیاری از نقاط عطف تاریخ به دانشگاه و دانشجو بازمیگردد. تسخیر لانه جاسوسی، انقلاب فرهنگی در دانشگاهها، حضور در جبهههای جنگ تحمیلی و... از اقدامات درخشان جنبش دانشجویی در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی است که «آرمانخواهی» و «عدالتطلبی» دو ویژگی اصلی آن است.
صف اول مطالبهگری
در دهههای متمادی، جنبشهای دانشجویی نوک پیکان مطالبهگری به شمار رفتهاند؛ اما در فراز و فرودهای سیاسی کشور، ورود احزاب سیاسی و برخی صاحبان قدرت به عرصه جنبشهای دانشجویی، سبب شده است برخی دانشجویان آشوب را جایگزین مطالبهگری کنند و خود را در برابر واکنشها و برخوردها مصون بدانند. به بیان واضحتر، از دهه 90 محیط دانشگاه، مانند دیگر نقاط کشور درگیر فضای مجازی، ماهواره و جنگ ترکیبی دشمن علیه ایران شد و برخی دانشجویان در قامت یک اغتشاشگر علیه نظام، الگو گرفته و متأثر از جریان بیرونی دانشگاه، به آشوب دست زدند. نمونه بارز آن اتفاقات و حوادث اخیری است که میتوان از آن به «فتنه 1401» یاد کرد. دشمن به یک جنگ ترکیبی تمامعیار علیه ملت ایران دست زد و در همین راستا جمعیت اندکی در جو دانشگاهی با ایجاد اغتشاش به بهانه کسب آزادیهای غیرمتعارف فضا را ملتهب کردند و حتی شعارهای ساختارشکنانه سر دادند.
پای اغتشاش به دانشگاه باز شد
برای نمونه، میتوان به یکی از وقایع اخیر در دانشگاه صنعتی شریف اشاره کرد که در روز نخست آبان ماه امسال اتفاق افتاد. ماجرا از این قرار بود که تعدادی از دانشجویان تحت تأثیر رسانههای ضدانقلاب، با حمله به سلفسرویس دانشگاه، درها و پنجرههای سالن غذاخوری البرز این دانشگاه را شکستند و با مسئولان حراست دانشگاه و برخی دانشجویان درگیر شدند و به آنها صدمه زدند. مطالبه این دانشجویان که بیشتر آنها پسر بودند، حضور مختلط در سلف سرویس دانشگاه بود. روز بعد جمعی از دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف در اعتراض به هتاکیها و حرمتشکنیهای رخداده در سطح این دانشگاه مقابل دانشکده کامپیوتر ـ که در ضلع جنوبی سلف مرکزی دانشگاه شریف قرار دارد ـ تجمع کردند. این دانشجویان که نسبت به رفتارهای خارج از عرف و ناهنجار روز گذشته عدهای از دانشجویان در سلف برادران و تبدیل آن به سلف مختلط و نیز سکوت و تسامح حراست و مسئولان دانشگاه با این عده اعتراض داشتند، در شعارهای خود خواستار استعفای مسئولان مربوطه و برخورد انضباطی با دانشجویان خاطی شدند.
فاصلهای از زمین تا آسمان
حوادث اخیر در فضای دانشگاهی کشور گویای این است که میان جنبش دانشجوییِ استکبارستیز که پس از انقلاب در فضای سیاسی کشور جریان ساز و اثرگذار بود، با آنچه امروز از رفتار دانشجوها شاهد هستیم، زمین تا آسمان تفاوت وجود دارد. این قبیل رفتارها به هیچ عنوان در چارچوب تفکر و اعتقاد جنبش دانشجویی نیست و متأثر از فضای بیرون دانشگاه، نهتنها استکبارستیز نیست؛ بلکه به مجری نقشههای دشمن و جریان نفوذ در دانشگاه تبدیل شده است. وقایع اخیر میتواند ارتباط مستقیمی با این سؤال داشته باشد که «چرا دانشجویان پس از ورود به دانشگاه برخی رفتارهای خاص سیاسی را از خود بروز میدهند؟» به نظر میرسد، بخش قابل ملاحظهای از این رفتارها به گروههای خارج از دانشگاه و اهداف آنان بازمیگردد. فعالیت سیاسی و اجتماعی دانشجو باید در وهله نخست درونزا باشد و در این راستا نباید تحت تأثیر اغراض و امیال سیاستمداران بیرون از دانشگاه قرار گیرد. اگر گروههای معاند در جایگاه سکانداری فکر و عمل مجامع دانشجویی قرار گیرند، سعی خواهند کرد فضای دانشگاه را در قالب خواستههای خود شکل دهند؛ کما اینکه در وقایع اخیر هم چنین امری اتفاق افتاد. بنابراین، میتوان گفت دانشگاه و جنبش دانشجویی در ایران همواره از این موضوع رنج برده است؛ چراکه برای احزاب و تشکلهای بیرونی استفاده از این منبع پرنشاط و کانون متراکم انرژی رویایی است که همواره اندیشه آن را در سر پروراندهاند و در صورت تحقق خواستههایشان، متأسفانه تنها برنده این ماجرا احزاب و گروههای بیرون از دانشگاه و جریانهای معاند و تجزیه طلب خواهند بود.