مقام معظم رهبری در دیدار اخیر خود با مردم اصفهان به پیشرفتهای علمی اخیر کشور اشاره کرده و فرمودند: "در همین چند هفته‌ای که حالا در بعضی از خیابان‌ها چهار نفر آدم شریر یا فریب‌خورده وارد شدند و اغتشاش درست کردند، در همین اغتشاشات، کارهای بزرگی انجام گرفته که اگر مقایسه کنیم هفته‌های دیگر و ماه‌های دیگر را، یک نتیجه بزرگی به دست می‌آید."
درمان سرطان خون با روش ژن‌درمانی، بومی‌سازی یک دستگاه کلیدی برای چاه‌های نفت و گاز، افتتاح خط آهن بلوچستان، راه‌اندازی پالایشگاه فراسرزمینی در خارج از کشور، بهره‌برداری از 6 نیروگاه برق، نوردهی تلسکوپ ایرانی به عنوان یکی از بزرگترین و بهترین تلسکوپ‌های جهان، رونمایی از ماهواره‌براز جمله پیشرفت‌هایی است که رهبری به آن اشاره کردند که در بازه زمانی اغتشاشات اخیر به ثمر نشسته است.
در این گزارش به بررسی جزئیات این دستاوردهای علمی بزرگ در کشور و مرور آنها پرداخته‌ایم:
موفقیت دانشمندان ایرانی در درمان "سرطان خون" با روش "ژن‌درمانی"
یکی از پیشرفتهای علمی حیرت‌انگیز در هفته‌های اخیر که مورد اشاره مقام معظم رهبری نیز بود، درمان سرطان خونِ "آرمان" کودک 5 ساله ایرانی با روش جدید ژن‌درمانی است که این تکنولوژی درمانی تا پیش از این صرفاً در انحصار 2 کشور بوده است.
"آرمان" بیمار 5 ساله مبتلا به سرطان خون نوع "لوکمی لنفوبلاستیک" حاد که سه بار سابقه برگشت یا عود بیماری داشته و به درمان‌های رایج شیمی‌درمانی پاسخ مناسب نداده بود به دلیل نداشتنِ دهنده مناسب برای پیوند سلول‌های بنیادی و مقاوم به شیمی‌درمانی، بیمار کاندید ژن‌درمانی شد.
نخستین ژن‌درمانی موفق در ایران به روش "کارتی‌سل تراپی" درمانی در شهریور ماه 1401 در بیمارستان مرکز طبی کودکان وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شد. این پیشرفت بزرگ علمی در کشور با همکاری مرکز تحقیقات سلول و ژن‌درمانی کودکان در پژوهشکده ژن، سلول و بافت دانشگاه با یک شرکت دانش‌بنیان مستقر در مرکز جامع سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شد.
دکتر امیرعلی حمیدیه، دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های سلول‌های بنیادی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در رابطه با این دستاورد علمی بزرگ به خبرنگار تسنیم گفت: به‌دلیل اینکه محصولات به‌صورت شرکت‌ها در دنیا معرفی می‌شوند، فقط دو شرکت چندملیتی بزرگ در دنیا هستند که بر روی موضوع ژن‌درمانی کار می‌کنند.
وی گفت: یکی از این شرکت‌ها "نوارتیس" است که یک شرکتی بزرگتر از فایزر است و دیگری شرکت "گرید" است؛ در واقع این دو شرکت، تولیدات "کارتی‌سل" سرطان و لنفوم را انجام می‌دهند.
دکتر حمیدیه تاکید می‌کند ایران سومین کشور دارنده فناوری درمان سرطان خون با "ژن‌درمانی" است؛ وی می‌گوید: 70 سال شیمی‌درمانی و 30 سال پیوند در دنیا رواج یافت ضمن آنکه دانش ژن‌درمانی در بخش پیوند مرکز طبی کودکان با همکاری یک شرکت دانش‌بنیان انجام شده است.
تلسکوپ رصدخانه ملی ایران، تلسکوپی در کلاس جهانی
طرح رصدخانه ملی ایران نخستین طرح کلان علمی کشور در حوزه علوم پایه است که پژوهشگاه دانش‌های بنیادی با تکیه بر دانش و فناوری بومی شده و با حمایت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و سازمان برنامه و بودجه به اجرا در آورده است. این طرح، گام مهمی در توسعه نجوم و کیهان‌شناسی رصدی و ایجاد و توسعه فناوری‌های مرتبط به آن در بخش اپتیک، مکانیک و کنترل محسوب می‌شود.
داده‌های تصاویر نخستین نور که در ماه‌های گذشته دریافت شد، نشان می‌دهد که تلسکوپ در ابتدای فرآیند، کیفیت تصویر 0.8 ثانیه قوسی منطبق بر دید نجومیِ متوسط سایت رصدی گرگش را در کانون اصلی و در گستره میدان دید 2 دقیقه قوسی فراهم می‌کند. تصویر سیستم جفت‌کهکشان برخوردی Arp 282 در فاصله 320 میلیون سال نوری برای ثبت نخستین نور جسم فراکهکشانی نشان‌دهنده قابلیت‌های فنی این تلسکوپ در نخستین شب رصد فنی است.
نخستین تصویر ثبت‌شده سیاه و سفید توسط تلسکوپ ایرانی رصدخانه ملی ایران (تصویر سیستم جفت‌کهکشان برخوردی Arp 282)
تلسکوپ رصدخانه ملی ایران بعد از عکس سیاه و سفید دریافتی، نخستین تصویر رنگی را از کهکشان آرپ 382 ثبت کرده است که در فاصله 320 میلیون سال نوری قرار دارد!
تلسکوپ رصدخانه ملی ایران نخستین تصویر رنگی از یک کهکشان ثبت کرده است که نام این کهکشان NGC23 است که در فاصله 200 میلیون سال نوری ثبت شده است.
لحظه رونمایی از نخستین تصویر رنگی تلسکوپ ایرانی توسط حبیب خسروشاهی مجری طرح رصدخانه ملی ایران
طرح رصدخانه ملی ایران از سال 1381 با آغاز مطالعات مکان‌یابی آغاز شد و از سال 1388 در مسیر طراحی قرار گرفت. این طرح با پشت سر گذاشتن موفق طراحی تفصیلی در سال 1396 وارد مرحله ساخت شد و با وجود دشواری‌های اقتصادی، مسیر اجرای آن ادامه یافت و با وجود همه‌گیری ویروس کووید 19 ساخت و نصب محفظه تلسکوپ در سال 1399 و نصب و راه‌اندازی سازۀ تلسکوپ در خرداد ماه سال 1400 به انجام رسید.
ساخت و راه‌اندازی سامانۀ پیچیده لایه‌نشانی در سال 1401 به اتمام رسید تا شیشه‌های صیقل داده شده به آینه تبدیل شوند. این سامانه بزرگترین سامانه لایه‌نشانی در شرایط خلا بالاست. با انتقال و نصب آینه اولیه و ثانویۀ تلسکوپ، مهمترین و حساس‌ترین مرحلۀ اجراییِ این طرح به انجام رسید تا در مهرماه 1401 بر اساس برنامه تعیین شده قبلی نورگیری این تلسکوپ محقق شود.
"ساینس" یکی از معتبرترین مجلات علمی دنیا در یک مقاله با تعبیر «تلسکوپی در کلاس جهانی» به رصدخانه ملی ایران پرداخت و نوشت: در این پروژه، اخترشناسان در ایران باید بر موانعی غلبه می‌کردند که تعداد کمی از منجمان و دانشمندان در کشورهای دیگر با آن مواجه هستند: تحریم‌هایی که واردات فناوری پیشرفته را محدود می‌کند و نیز محدودیت‌های ویزا که سفر دانشمندان به خارج از کشور را محدود می‌کند.
پروژه راه‌آهن زاهدان خاش به طول 150 کیلومتر
ماه گذشته بود که محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور پروژه راه‌آهن زاهدان خاش به طول 150 کیلومتر را به عنوان یکی از قطعات خط ریلی استراتژیک چابهار- میلک- سرخس افتتاح کرد. مسیر اصلی این خط ریلی از چابهار به زاهدان به طول 610 کیلومتر سال 1389 کلنگ زنی شد.
این خط ریلی از دروازه شرقی اسکله شهید بهشتی چابهار آغاز و با عبور از شهرستان‌های کنارک، نیکشهر، ایرانشهر و خاش در نهایت به زاهدان متصل می‌شود و پس از آن برای ارتباط با کشورهای آسیای میانه به سرخس متصل می‌شود.
از اهداف اصلی این خط ایجاد کریدور ریلی شرق کشور، اتصال بندر تجاری، ترانزیتی، اقتصادی و گردشگری چابهار به شبکه ریلی کشور و کشورهای آسیای میانه، کمک به توسعه سواحل مکران، ایجاد بستر مناسب برای توسعه و رشد اقتصادی سیستان و بلوچستان و اتصال کشورهای آسیای میانه و افغانستان به آبهای آزاد است.
راه‌اندازی نخستین پالایشگاه فراسرزمینی ایران در کشور ونزوئلا
جواد اوجی وزیر نفت ایران اخیراً از راه‌اندازی نخستین پالایشگاه فراسرزمینی به نام "ال‌پالیتو" در ونزوئلا و پالایش روزانه 100 هزار بشکه نفت خام میدان‌های کشور در این پالایشگاه خبر داد و اعلام کرد: این آرزوی دیرینه و 43 ساله‌ای بود که به همت همکاران من در شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی و پیگیری آقای سالاری، مدیرعامل این شرکت در بخش فراسرزمینی تحقق یافت، نقطه آغاز این اقدام در ونزوئلا بود و با برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده در دیگر نقاط نیز ادامه خواهد یافت.
پرتاب موفقیت‌آمیز زیرمداری ماهواره‌بر قائم 100
پرتاب زیرمداری ماهواره‌بر قائم 100 نیروی هوافضای سپاه از دیگر دستاوردهای بزرگ علمی کشورمان است که اخیراً با موفقیت انجام شد. آزمایش پروازی این ماهواره‌بر با موتور سوخت جامد مرحله اول رافع با موفقیت انجام شد و قائم 100 نخستین ماهواره‌بر سه مرحلهای سوخت جامد ساخت کشور است که توسط دانشمندان نیروی هوافضای سپاه ساخته شده است.
ماهواره‌بر سوخت جامد قائم 100، ماهواره‌ای است که با سه مرحله سوخت جامد، قادر خواهد بود ماهواره‌های با وزن 80 کیلوگرم را در مدار 500 کیلومتری از سطح زمین قرار دهد؛ با عبور از این مرحله در آینده‌ای نزدیک ماهواره ناهید سازمان هوافضای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با بهره‌برداری از ماهواره‌بر سه مرحلهای قائم 100 در مدار قرار می‌گیرد.
بهره‌برداری از 6 واحد نیروگاهی و اضافه شدن 1026 مگاوات به ظرفیت تولید برق
اما مراسم بهره‌برداری از 6 واحد نیروگاهی شامل دو واحد گازی نیروگاه آریان در زنجان هم از دیگر دستاوردهای بزرگ کشورمان طی یک ماه اخیر بود؛ واحد بخار نیروگاه‌های فردوسی مشهد، هریس آذربایجان‌شرقی، جهرم فارس و ارومیه در آذربایجان‌غربی به صورت ویدئو کنفرانس افتتاح شدند.
برای ساخت واحدهای نیروگاهی جدید 651 میلیون یورو سرمایه‌گذاری صورت گرفته است و در مدت زمان ساخت آنها برای 2800 نفر به طور مستقیم و 6800 نفر به طور غیرمستقیم اشتغال ایجاد شده است؛ با بهره‌برداری از این نیروگاه‌ها در مجموع 1026 مگاوات به ظرفیت نیروگاهی کشور افزوده خواهد شد. این برای نخستین بار است که بطور همزمان بیش از 1000 مگاوات نیروگاه حرارتی در کشور افتتاح می‌شود.
