ابعاد و اهداف سفر بشار اسد به امارات متحده عربی

«بشار اسد» رئیس‌جمهور سوریه پس از مدت‌ها قطع روابط با کشور‌های حاشیه خلیج‌فارس، طی یک سفر رسمی وارد امارات متحده عربی شد و با شماری از مقامات این کشور دیدار کرد. یک هیات بلندپایه سوری در این سفر، بشار اسد را همراهی کرد.

 دیدار اسد از امارات پنج ماه پس از سفر عبدالله بن‌زاید وزیر امور خارجه امارات به دمشق صورت گرفت. عبدالله در آن زمان ضمن دیدار با اسد، دعوتنامه «محمد بن زاید» ولیعهد ابوظبی از اسد برای سفر به امارات را تقدیم وی کرد. همچنین اسماء اسد به همراه همسرش بشار اسد رئیس‌جمهوری سوریه به ابوظبی امارات سفر کرد. اسماء اسد از زمان آغاز بحران سوریه در سال ۱۳۸۹ تاکنون هیچ سفر خارجی نداشته است؛ لذا این سفر نشان‌دهنده روند عادی‌سازی شرایط سوریه و گرم‌تر شدن روابط دمشق با کشور‌های عربی به ویژه امارات است.

 سفر بشار اسد به امارات به احتمال زیاد زمینه‌ساز سفر‌های رسمی اسد به سایر کشور‌های منطقه از جمله مصر شود. این در حالی است که هر از گاهی زمزمه بهبود و از سرگیری روابط سوریه و ترکیه نیز شنیده می‌شود.

 با شروع بحران سوریه در اسفند ماه سال ۱۳۸۹، دولت امارات نیز همچون عربستان و شماری دیگر از کشور‌های عربی در صف حامیان اصلی گروه‌های مخالف اسد قرار گرفت، اما با اسارت یکی از مقامات عالی رتبه امنیتی امارات در سوریه در اوایل بحران این کشور و معامله او با دولت امارات، ابوظبی از حمایت علنی و مالی مخالفان دولت دمشق دست برداشت و در ادامه تلاش کرد خود را چندان درگیر بحران سوریه نکند. همچنین ابوظبی در ششم دی ماه ۱۳۹۷ سفارت خود در دمشق را در سطح کاردار بازگشایی کرد. به عقیده کارشناسان، سفر اسد به امارات دو هدف اساسی داشت: سیاسی و اقتصادی.

 ۱) در بعد سیاسی ابوظبی در سطح منطقه بازیگر مهمی به شمار می‌رود و در عین حال در نهاد‌های تصمیم‌ساز بین‌المللی تا حدی نفوذ دارد. برخی کارشناسان معتقدند که امارات می‌تواند نقشی محوری در شکستن یخ روابط کشور‌ها با سوریه و کاهش تحریم‌های غرب علیه آن داشته باشد. از سوی دیگر، امارات از جمله کشور‌های عربی است که در جهت بازگشت سوریه به جهان عرب و نهاد اتحادیه عرب تلاش می‌کند؛ لذا در دیدار اسد با محمد بن‌زاید درباره بازگشت سوریه به اتحادیه عرب گفتگو‌هایی صورت گرفت که البته ثمره نهایی آن منوط به موافق بقیه کشور‌های عربی از جمله عربستان سعودی و مصر می‌باشد.

 واکنش مشاور رئیس امارات در امور دیپلماتیک به سفر رئیس‌جمهوری سوریه به ابوظبی قابل توجه است. انور قرقاش نوشت: سفر بشار اسد از رویکرد امارات برای نهادینه کردن نقش کشور‌های عربی در پرونده سوریه نشأت می‌گیرد و در راستای باور ابوظبی نسبت به لزوم ارتباط سیاسی و گفتگو در سطح منطقه است. این مرحله به منظور تحکیم ثبات و شکوفایی، تضمین آینده منطقه و رفاه ملت‌های آن نیازمند اتخاذ گام‌های شجاعانه است.

 نکته دیگر آن است که سفر بشار اسد به امارات بلافاصله پس از سفر وی به روسیه انجام شد. اسد پس از سفر به مسکو و ملاقات با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه و برخی دیگر از مقامات این کشور سفر دوم منطقه‌ای خود را آغاز کرد و این نشان می‌دهد نابسامانی سیاسی و امنیتی در سوریه پایان یافته و رئیس‌جمهوری سوریه تلاش دارد با تحکیم روابط سیاسی و دیپلماتیک مشروعیت خود را بیش از پیش تقویت کند. به همین دلیل است که ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در سخنانی در واکنش به سفر بشار اسد به امارات اظهار کرد که واشنگتن از این تلاش آشکار برای مشروعیت بخشیدن به نظام بشار اسد عمیقا ناامید و ناراحت است.

 پیشتر نیز بشار اسد سفری به عمان داشت. عمان کشوری است که معمولا در بین کشور‌های عربی نقش بی‌طرف و میانجی دارد؛ لذا بعید نیست که مسقط به رهبری «هیثم بن طارق» پادشاه این کشور، برای سفر‌های دیگر بشار اسد به کشور‌های عربی و نیز بازگشت دمشق به اتحادیه عربی رایزنی‌هایی گسترده‌ای انجام داده باشد.

 ۲) در جنبه اقتصادی، اما دمشق درصدد است ابوظبی را به مثابه دروازه اقتصادی خود به سوی جهان خارج و احیای وضعیت اقتصادی خود قرار دهد که سال‌هاست تحت تاثیر تحریم آمریکا موسوم به «قانون قیصر» و همچنین زلزله اخیر، با مشکلات زیادی مواجه شده است. در هر حال سوریه پس از جنگ و بحران ده ساله نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی و بازسازی این کشور است و با توجه به تداوم قانون قیصر حداقل تا سال ۲۰۲۴ در بحث روابط اقتصادی با جهان خارج با مشکل و محدودیت مواجه است.

 قانون سزار در واقع توطئه‌ای آمریکایی علیه سوریه به منظور تقویت تروریست‌ها بود که هدف آن افزایش انزوای مالی، اقتصادی و سیاسی دولت سوریه و همچنین اعمال تحریم علیه متحدانش است تا اینکه دمشق از محور مقاومت عقب‌نشینی کرده و حل و فصل سیاسی بر اساس قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیتی را بپذیرد.

 در این حال، تعداد زیادی از تجار و شرکت‌های اماراتی برای سرمایه‌گذاری در سوریه ابراز تمایل کرده و اخیرا سوری‌ها در دبی چندین یادداشت تفاهم در زمینه‌های مختلف اقتصادی از جمله ساخت نیروگاه خورشیدی با شرکت‌های اماراتی امضا کرده‌اند. همچنین سوریه تعداد زیادی شرکت برای دور زدن تحریم‌های آمریکا در دبی دارد؛ لذا به روابط با ابوظبی نیاز دارد؛ به ویژه آن که امارات یک کشور اقتصادی - تجاری است. یعنی سود و زیان اقتصادی و تجاری در جهت‌گیری‌های سیاسی این کشور نقش مهمی دارد.

 نکته پایانی که درباره سفر بشار اسد به امارات قابل ذکر است روند بهبود مناسبات جمهوری اسلامی ایران با عربستان سعودی با میانجی‌گری چین است که به نوبه خود به بازسازی روابط سوریه با کشور‌های عربی و به ویژه عربستان کمک خواهد کرد. به باور اغلب ناظران، تداوم این روند حاکی از ناکامی سیاست‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی در غرب آسیا علیه محور مقاومت و ایجاد فتنه در این منطقه بوده و در مجموع نشانگر دور جدیدی از ثبات و امنیت پس از سال‌ها جنگ‌افروزی و پیروزی و ارتقای نقش کشور‌هایی است که محور مقاومت را تشکیل داده‌اند.

۱۴۰۲/۰۱/۰۴