تلاش برای تکمیل حلقه مفقوده کریدور شمال‌ـ جنوب

سرانجام پس از یک انتظار 23 ساله عملیات احداث راه‌آهن رشت‌ـ آستارا به منزله حلقه مفقوده کریدور شمال‌‌ـ جنوب با حضور ویدئو کنفرانسی رؤسای‌جمهور ایران و روسیه آغاز شد.
طول مسیر این قطعه 162 کیلومتر است و مدت زمان احداث آن سه سال است؛ البته یک مسیر فرعی هم وجود دارد که حد فاصل شهر رشت تا بندر انزلی است و طول آن 35 کیلومتر است و امسال به بهره‌برداری می‌رسد.
راه آهن رشت‌ـ آستارا قرار است با سرمایه‌گذاری مشترک ایران و روسیه اجرا شود. در پیوست زیست محیطی این طرح آمده است: «برای حفظ جنگل، مراتع و زمین‌های کشاورزی 40 کیلومتر از مسیر به صورت پل و تونل احداث می‌گردد.»
کریدور شمال‌ـ جنوب در واقع یک مسیر ترانزیتی است که شامل راه آهن و مسیرهای جاده‌ای است و ارتباط آسیای میانه، شمال روسیه و بنادر روسیه در دریای آدریاتیک و همچنین بندر بمبئی در هندوستان را با شمال اروپا کوتاه‌تر می‌کند. طول این مسیر 7200 کیلومتر است که با تکمیل آن، مسافت و زمان را 40 درصد و هزینه حمل بار را 30 درصد کاهش می‌دهد. همچنین، دسترسی ریلی ایران را به 10 شهر روسیه تسهیل می‌کند. ظرفیت حمل بار در سال نخست 10 میلیون تن و حمل مسافر در سال بیستم 990 هزار نفر است. کریدور شمال‌ـ جنوب از سه بخش شرقی، میانی و غربی تشکیل شده است. بخش شرقی یک مسیر جاده‌ای و یک مسیر ریلی دارد که کشورهای قزاقستان، ترکمنستان، ازبکستان و شرق روسیه را شامل می‌شود و از مسیر راه آهن سرخس به بندر شهید رجایی متصل می‌شود. بخش میانی که در واقع بخش دریایی ریلی است؛ یعنی بار از طریق دریا از بندر آستارا خان به بندر انزلی منتقل می‌شود و از طریق راه آهن بندر انزلی به رشت‌ـ که امسال تکمیل می‌شودـ به مسیر کریدور وصل می‌شود. در بخش غربی هم با تکمیل راه آهن رشت‌ـ آستارا ارتباط روسیه، آسیای میانه، ترکیه و در نهایت اروپا با بنادر شهید رجایی، امام خمینی و چابهار برقرار می‌شود و از این بنادر کالا از طریق دریا به هند و چین و بالعکس منتقل می‌شود. این مسیر جایگزین مسیر 16 هزار کیلومتری کانال سوئز است.
در کنار آغاز این طرح، باید به چند نکته اشاره کرد؛ شروع و اجرای این طرح‌ها بخشی از سیاست خارجی دولت سیزدهم مبنی بر نگاه به شرق است و جمهوری اسلامی ایران سعی کرده است برای مقابله با تحریم‌های ظالمانه آمریکا از ظرفیت‌های کشورهای همسایه استفاده کند. اجرای طرح‌های این چنینی ضمن استفاده از ظرفیت ژئوپلیتیک جمهوری اسلامی به منزله گذرگاه شرق به غرب که می‌تواند درآمدی برابر با صادرات نفت برای کشور از طریق ترانزیت کالا ایجاد کند، می‌تواند یک بازار چهارصد میلیون نفری برای کالاهای ایرانی ایجاد کند.
گفتنی است، بهره‌برداری از کریدور شمال‌ـ جنوب نقش فراوانی در تأمین و برقراری امنیت در کشورهای منطقه دارد. چون منافع اقتصادی همه کشورهایی که در این مسیر قرار دارند، منوط به وجود امنیت است. پس فضای منطقه به سمت ثبات و پایداری می‌رود. مسئله‌ای که در این قبیل طرح‌ها وجود دارد، زمان بهره‌برداری از آنهاست؛ چرا که یکی از آفت‌های پروژه‌های ملی دیر به بهره‌برداری رسیدن این پروژه‌هاست. بنابراین، درباره پروژه راه آهن رشت‌ـ آستارا این حساسیت باید بیشتر باشد؛ زیرا جمهوری اسلامی به اندازه کافی در راه‌اندازی این پروژه عقب‌افتادگی دارد. فراموش نکنیم سال‌هاست که روسیه به دنبال راه‌های جایگزین برای صادرات و واردات خود بود؛ ولی متأسفانه با وجود اختصاص خط اعتباری 5 میلیارد دلاری روسیه برای تکمیل کریدور شمال‌ـ جنوب، دولت وقت هیچ اقدامی برای استفاده از این خط اعتباری نکرد و مسئولان وقت درگیر فضاهای برجام بودند. با توجه به تلاش آمریکا برای ایجاد انزوای مواصلاتی ایران در سال‌های گذشته و موضع‌گیری اخیر معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا مبنی بر اینکه هر اقدامی یا هر پروژه‌ای که به تحریم‌ها ربط پیدا کند، عمیقاً برای ما نگران‌کننده خواهد بود، باید دولت سیزدهم توجه ویژه به این طرح داشته باشد.