عربستان سعودی و معمای عادی‌سازی روابط با اسرائیل!

پایگاه خبری «میدل ایست مانیتور» در گزارشی با اشاره به طرح گمانه‌زنی‌های گوناگون در مدت اخیر با محوریت عادی‌سازی قریب‌الوقوع روابط رژیم اشغالگر قدس و عربستان سعودی، به طور خاص سعی کرده به این سؤال پاسخ دهد که آیا صورت‌مسئله از نگاه عربستان سعودی نیز به همین سادگی است و آیا اساساً سعودی‌ها می‌توانند بدون در نظر گرفتن متغیرهای گوناگون، اقدام به عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی کنند؟ 

پایگاه خبری «میدل ایست مانیتور» در گزارش خود می‌نویسد:

«اسرائیل به دنبال عادی‌سازی روابط خود با عربستان سعودی است. البته که اسرائیلی‌ها جهت پیشبرد این دستور کار، انگیزه‌های مختلفی نیز دارند. آنها در این رابطه تحت تاثیر محرک‌های اقتصادی و ژئوپلیتیکی هستند و نگاهی ویژه هم به مسئله فلسطین دارند. شاید یکی از مهم‌ترین محرک‌های اسرائیلی‌ها از عادی‌سازی روابط با عربستان، معطوف به دلارهای نفتی این کشور است. 

«بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر اسرائیل به تازگی در گفت‌وگو با خبرگزاری بلومبرگ، نسبت به عادی‌سازی روابط با عربستان سعودی بسیار ابراز خوش‌بینی کرده است. وی از ایجاد یک کریدور اقتصادی به اروپا از مبدأ عربستان سعودی و با همکاری اسرائیل خبر داده است. این کریدور دربرگیرنده بخش‌هایی نظیر انرژی، حمل و نقل و ارتباطات است و می‌تواند تجارت و رشد اقتصادی را میان طرف‌های درگیر و مشارکت‌کننده در قالب آن تقویت کند. 

با این حال، قبل از توافق عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان، یک موضوع مهم باید مد نظر قرار گیرد و آن هم چیزی جز مسئله فلسطین نیست. منتقدان استدلال می‌کنند که هرگونه پیشرفت در قالب روابط اسرائیل و عربستان صرفاً باید از رهگذر ایجاد گشایش‌های ملموس در قالب منازعه فلسطین و اسرائیل، ماهیت عینی به خود بگیرد. با این حال، نخست‌وزیر کنونی اسرائیل دیدگاه متفاوتی دارد. وی اخیراً در مصاحبه‌ای این دیدگاه را که مسئله فلسطین در نوع خود می‌تواند در رابطه با عادی‌سازی روابط تل‌آویو با ریاض ایجاد مشکل کند، به کل رد کرده است.

در عین حال، این طور به نظر می‌رسد که آمریکا در این زمینه دیدگاه متفاوتی دارد. دولت آمریکا می‌داند که نمی‌توان بدون در نظر گرفتن مسئله فلسطین، اسرائیل و عربستان را به هم نزدیک کرد. با این همه، آمریکا شدیداً روی عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان سرمایه‌گذاری کرده است. 

مسئله‌ای که تا حد زیادی تحت نگرانی‌های واشنگتن در مورد ثبات دلار و به خطر افتادن هژمونی جهانی این کشور است. اگر محمد بن سلمان در شرایطی اعلام کند که می‌خواهد نفت را با دیگر ارزهای رایج بین‌المللی بفروشد، این مسئله می‌تواند یک دومینوی مرگبار را برای واشنگتن ایجاد و هژمونی دلار را به شدت تضعیف کند.

درست به همین دلیل است که آمریکا به شدت مشتاق است تا پیوندهای اقتصادی خود را با عربستان سعودی تقویت کند و از منابع مالی گسترده سعودی‌ها برای تقویت بنیان‌های اقتصادی خود استفاده کند. عربستان سعودی می‌تواند پول زیادی را به اقتصاد آمریکا پمپاژ کند و آمریکایی‌ها بیش از هر زمان دیگری به دنبال تحقق این مسئله هستند. با این حال، واشنگتن به خوبی می‌داند که برای تحقق این مسئله، آمریکا باید تصویری خوب و مناسب را نزد عربستان داشته باشد. البته که در این رابطه نظر محمد بن سلمان برای آمریکا بسیار مهم است؛ زیرا وی عملاً حاکم غیررسمی عربستان سعودی(در شرایط کنونی) است. 

روند رو به رشد رویه‌های تهاجمی اسرائیلی‌ها علیه ملت فلسطین، یک نگرانی و دغدغه مهم برای جامعه بین‌المللی است. رژیم اسرائیل اقدام به تخریب خانه‌ها می‌کند و در آواره کردن فلسطینی‌ها از هیچ حرکتی مضایقه نمی‌کند. در این راستا، گروه‌های متحد با جریان راست افراطی اسرائیل نیز علناً دست به کشتار فلسطینی‌ها می‌زنند. در این چارچوب، شرایط تا آنجا از کنترل خارج شده که حتی کاخ سفید نیز نمی‌تواند از رویه‌های رژیم اسرائیل و شهرک‌نشینان اسرائیلی علیه فسلطینی‌ها دفاع کند. 

در این فضا، دولت عربستان نیز با موانع و چالش‌هایی جدی در صورت بی‌توجهی به مسئله فلسطین روبه‌رو است. از این رو هیچ عجیب نیست که می‌بینیم عربستان سعودی با دقت روند تحولات در اراضی اشغالی را دنبال می‌کند. بن سلمان به خوبی می‌داند که نمی‌تواند بدون توجه به مسئله فلسطین، اقدام به عادی‌سازی روابط کشورش با اسرائیل کند. 

البته نباید از ایران نیز به عنوان یک بازیگر مهم در قالب محاسبات راهبردی رژیم اسرائیل غافل شویم. ایران مخالف اصلی اسرائیل است و البته عربستان سعودی نیز رقابت‌های جدی با این کشور دارد. با این حال، اکنون تهران و ریاض با تنش‌زدایی از روابط دوجانبه خود، به سمت اتحاد بیشتر حرکت می‌کنند. در این چارچوب، عربستان سعودی نمی‌تواند از تبعات منفی اقدام احتمالی خود در عادی‌سازی روابط با اسرائیل بر روابطش با ایران غافل باشد. 

حتی اگر سعودی‌ها بخواهند نسبت به وحشی‌گری‌های اسرائیلی‌ها نسبت به ملت فلسطین بی‌توجهی کنند، ایران می‌تواند در برهه‌های زمانی مختلف این اشتباه راهبردی سعودی‌ها را به آنها یادآوری و از تقویت پیوندها میان اسرائیل و عربستان جلوگیری کند. 

از این رو، طرفِ اسرائیلی کاملاً خود را آماده درخواست‌های مختلف طرفِ عربستانی کرده است. اسرائیل به قدری در مورد عادی‌سازی روابط با عربستان حساس است و این مسئله برای آن مهم است که حتی رهبران این رژیم به فکر نشان دادن انعطاف در سیاست‌های خود در رابطه با ملت فلسطین هستند. 

در این چارچوب، شاهد آن بودیم که اخیراً نتانیاهو در مصاحبه با خبرگزاری بلومبرگ از روند توسعه شهرک‌سازی‌ها در اراضی اشغالی حمایت نکرد! و یا جالب اینکه از تشکیل دولت فلسطینی که تحت نظارت اسرائیل باشد، سخن گفت. موضع‌گیری‌هایی که همه و همه صرفا با هدف نرم کردن موضع طرف سعودی برای پیشبرد پروژه عادی‌سازی روابط آن با اسرائیل انجام می‌شوند. 

اکنون توپ در زمین عربستان سعودی است. اینکه سعودی‌ها چه کاری انجام خواهند داد، تحت تاثیر مؤلفه‌های مختلفی است و درست به همین دلیل، تصویر آینده چندان روشن نیست. با این همه، صرفاً یک چیز کاملاً واضح است: روابطِ در حال تحول میان اسرائیل و عربستان سعودی از آن چیزی که در ظاهر به نظر می‌رسد، به مراتب پیچیده‌تر است.»