کاخ سفید در دوراهی

تنش در روابط دوجانبه کانادا و هند، دردسر‌هایی را برای دوستان مشترک این دو کشور ایجاد کرده است! واشنگتن، لندن و کانبرا از جمله بازیگرانی هستند که از یک سو خود را متحد امنیتی و استراتژیک کانادا قلمداد می‌کنند و از سوی دیگر، تلاش کرده‌اند از ظرفیت دهلی برای مقابله با چین در شرق آسیا و اقیانوس هند استفاده کنند. منازعه عمیق و گسترده‌ای که اخیرا میان هند و کانادا در گرفته، منجر به قرار گرفتن متحدان این دو دشمن کنونی بر سر یک دوراهی شده است.

اصل ماجرا چیست؟
قتل یک فعال جدایی‌طلب سیک در داخل خاک کانادا و اتهامات وارده مبنی بر دست داشتن دولت هند در این فقره، تنش‌های دیپلماتیک بین دو کشور را دوباره شعله‌ور کرده است. جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا مدعی شده است که سازمان اطلاعاتی این کشور به «شواهد معتبری» دست یافته که نشان می‌دهد هند در قتل «هاردیپ سینگ نجار» ۴۵ ساله دست داشته است. ترودو اظهار کرده است که کانادا در تلاش برای «تحریک کردن» هند یا «تشدید» تنش‌ها نیست، بلکه «صرفا واقعیت‌ها را بیان می‌کند.» او تاکید کرد که اتاوا «شواهد را دنبال خواهد کرد و قول می‌دهد که تا زمان پاسخگو کردن [مسببان]، به پیگیری خود ادامه دهد.»

هند هرگونه دست داشتن در قتل رهبر برجسته سیک‌ها در کانادا را به شدت تکذیب کرده و آن را «پوچ و مغرضانه» خواند. دامنه منازعات روز به روز میان طرفین بیشتر می‌شود و نشانه‌ای دال بر فروکش کردن آن مشاهده نمی‌گردد. در عین حال، دولت هند توصیه‌نامه مسافرتی تازه‌ای صادر کرد و به اتباع هندی مقیم کانادا یا کسانی که قصد سفر به کانادا را دارند نسبت به «فعالیت‌های فزاینده ضد هندی و جنایات ناشی از نفرت و خشونت» هشدار داد. به نظر می‌رسد با توجه به حساسیت پرونده، تعامل دهلی و اتاوا بر سر آن تا حدود زیادی (حداقل در آینده‌ای نزدیک) ناممکن به نظر برسد.

ابعاد آشکار یک منازعه
نجار، یک شهروند سیک کانادایی بود که در ماه ژوئن سال جاری میلادی توسط مردان نقابدار به ضرب گلوله کشته شد. متعاقب کشته شدن هاردیپ سینگ نجار، ملانی جولی، وزیر امور خارجه کانادا اعلام کرد که اتاوا یک دیپلمات هندی را که از او به عنوان رئیس سازمان اطلاعات هند در این کشور یاد می‌شد را اخراج کرده است. هند ساعاتی بعد کانادا را به پناه دادن به تروریست‌ها متهم کرد و مدعی شد که انفعال این کشور در برابر افراط گرایان یکی از نگرانی‌های «دیرینه» دهلی‌نو بوده است. هند هم در یک اقدام متقابل، یکی از دیپلمات‌های ارشد کانادایی را از این کشور اخراج کرد. مرگ نجار سبب شد تا جامعه سیک‌ها در کانادا، که با بیش از ۷۷۰ هزار عضو یکی از بزرگترین جوامع خارج از هند است را تشکیل می‌دهد در شوک فرو ببرد. به دنبال اظهارات ترودو، دو گروه از جامعه سیک‌های مقیم کانادا از دولت این کشور خواسته‌اند تا «فورا کلیه همکاری‌های اطلاعاتی، تحقیقاتی و قضایی با هند را متوقف کند.»
ماهیت تجزیه‌طلب نجار، پرونده قتل وی را پیچیده‌تر ساخته است. قطعاً دولت هند از قتل وی منتفع شده است، اما این به معنای اثبات دخالت دهلی نو در این پرونده نیست. از سوی دیگر، دولت کانادا نیز در طول دهه‌ها و سال‌های اخیر نشان داده است که در تلاش برای دستیابی منافع خود، از هیچ‌گونه اقدامی از جمله اتهام‌زنی به سایر بازیگران بین‌المللی و پناه دادن به گروه‌های تجزبه‌طلب (رهبران گروه‌های تروریستی و تجزیه‌طلب در سایر کشورها) فروگذار نخواهد کرد. نجار یکی از حامیان صریح ایجاد سرزمینی مختص سیک‌ها به نام «خالصتان» بود که بخش‌هایی از ایالت پنجاب هند را در بر می‌گرفت. فعالیت جنبش خالصتان در هند غیرقانونی است و دولت این کشور آن را تهدیدی برای امنیت ملی خود می‌داند. تعدادی از گروه‌های مرتبط با این جنبش، تحت عنوان «سازمان‌های تروریستی» طبقه‌بندی شده‌اند و نام نجار نیز از سال ۲۰۲۰ به فهرست افراد مرتبط با اعمال تروریستی در هند اضافه شد.

اتهامات آژانس تحقیقات ملی هند علیه نجار
آژانس تحقیقات ملی هند هاردیپ سینگ نجار را به «تلاش برای رادیکال کردن جامعه سیک‌ها در سراسر جهان برای ایجاد خالصتان» و فعالیت‌های خشونت آمیز متهم می‌کرد. مقامات کانادایی و پلیس این کشور مدعی هستندکه دست‌کم سه بار به نجار در مورد تهدیدات جانی علیه وی هشدار داده‌اند. از این رو دولت و پلیس کانادا نیز در شکل‌گیری این حادثه مقصر قلمداد می‌شود. فراتر از آن، پلیس کانادا کسی را در ارتباط با قتل نجار دستگیر نکرده است. اما پلیس در ماه اوت گفت که در حال تحقیق از سه فرد مظنون است. این در حالیست که پلیس و نهاد‌های امنیتی کانادا اگر بنا بر ادعای خود به صورت کامل نجار را (برای صیانت از خطر ترور) زیر نظر داشته‌اند، تاکنون باید قطعا به اسناد محکمی را در خصوص ترور وی و عاملات آن دست یافته باشند!

آیا روابط بین هند و کانادا قابل ترمیم است؟
پرونده کنونی، روابط هند و کانادا را نسبت به گذشته نیز بیشتر تضعیف کرده است. چندین سال است که روابط دو کشور ضعیف بوده است. وزیر بازرگانی هند اعلام کرد که مذاکرات برای رسیدن به توافق تجاری بین کشور‌ها به دلیل «یک موضوع نگران‌کننده جدی» متوقف شده است. ادعا‌های کانادا چند روز پس از آن مطرح می‌شود که مودی میزبان رهبران جهان از جمله جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، ریشی سوناک، نخست‌وزیر بریتانیا و آنتونی آلبانیزی، نخست‌وزیر استرالیا برای اجلاس گروه بیست در دهلی‌نو بود. هر یک از این کشور‌ها جمعیت قابل توجهی سیک را در خود جای داده‌اند و مشتاق حفظ روابط گرم با دهلی نو هستند. در عین حال، نارندا مودی در این اجلاس با ترودو رو در رو نشد و تنها در حاشیه اجلاس با یکدیگر دیدار کردند. دولت هند در بیانیه اخیر خود اعلام کرد که «اینکه شخصیت‌های سیاسی کانادا آشکارا با چنین عناصری (سیک‌های تجزیه طلب) ابراز همدردی کرده‌اند، مایه نگرانی عمیق است.»
با این حال، سه متحد کلیدی کانادا یعنی واشنگتن، لندن و کانبرا بیانیه‌هایی صادر کردند که حاکی از حمایت از تصمیم ترودو برای علنی کردن نگرانی‌هایش بود. سیک‌ها یک اقلیت مذهبی در هند هستند. سیک‌ها حدود ۲% از جمعیت هند را در مقایسه با ۸۰% از هندو‌ها تشکیل می‌دهند. بیشتر سیک‌ها در ایالت شمالی پنجاب زندگی می‌کنند. با توجه به ارتباطات خاص آمریکا با دو کشور هند و کانادا، دوراهی پیش روی واشنگتن نمود بیشتری پیدا کرده است.