اقتصاد جهانی آسیا محور خواهد بود/ نگاه به شرق باعث افزایش سهم ایران از تجارت بین المللی خواهد شد

تغییر شرایط جهان باعث شده است که در شرایط کنونی تمایل به سرکایه گذاری در آسیا افزایش چشم گیری داشته باشد. این روند نشان می دهد که بسیاری سرمایه گذاران و تاجران و حتی کشورهای مختلف دینا که درگذشته تمیل به سرمایه گذاری دراقتصاد کشورهای غرب و آمریکا داشتند، به سمت اقتصاد آسیا گرایش پیدا کنند. در واقع روندها نشان می دهد که تجارت بین الملل از رویکرد غرب گرایی خارج شده است و به سمت اقتصاد آسیا محور گرایش پیدا کرده است. از طرف دیگر گزارش ها حاکی است بیش از نیمی از شرکت ها و صاحبان تجارت در قاره آسیا می خواهند به دلیل جنگ تجاری طولانی مدت چین و آمریکا که اکنون به یک توافق شکننده نزدیک شده است توان خود را روی تجارت در منطقه آسیا و اقیانوس آرام متمرکز کنند موضوعی که بیانگر آینده آسیا برای تجار و بازرگانان سراسر جهان است. آمارها نشان می دهد بیش از ۵۵ درصد از شرکت ها،  بازرگانان و صاحبان مشاغل تجاری تاکید دارند که در پنج سال آینده در این منطقه فعالیت هایشان را گسترش خواهند داد آنها از جنگ تجاری طولانی مدت چین و آمریکا و تاثیرات بسیار منفی آن بر اقتصادهای دیگر کشورها ابراز نگرانی کرده و افزوده اند در این شرایط باید توانشان روی توسعه تجارت در آسیا و اقیانوس آرام متمرکز شود.

در همین زمینه  نشریه «اکونومیست» مطلبی را تحت عنوان عصر جدید تجارت آسیایی بدون اتکا به غرب  نوشته است. این نشریه در مطلب خود آورده است: " نفوذ آمریکا در آسیا و اهمیت اقتصادی این کشور در این منطقه از جهان کاهش چشمگیری داشته است. در این راستا شاهدیم تجارت آسیایی در حال ورود به دوره جدیدی است که کمتر به سمت غرب گرایش دارد. نفوذ و اهمیت اقتصادی آمریکا در آسیا رو به کاهش گذاشته است و اقتصادهای آسیایی در حال ادغام هستند؛  این یعنی تجارت آسیایی در حال ورود به دوره جدیدی است که کمتر به سمت غرب گرایش دارد. چین و آمریکا به‌عنوان دو اقتصاد بزرگ جهان در گذشته بزرگترین شرکای تجاری یکدیگر بودند، اما واشنگتن اکنون با کشورهای همسایه، یعنی کانادا و مکزیک تجارت بیشتری دارد و پکن نیز با کشورهای جنوب شرق آسیا.
700  سال پیش مسیرهای تجاری دریایی که از سواحل ژاپن تا دریای سرخ امتداد می یافت، مملو از کشتی های عربی و چینی بود که سرامیک، فلزات گرانبها و منسوجات را در سراسر منطقه حمل می کردند و مرکز تجاری موسوم به «سنگاپور» مشهور شد.
شبکه گسترده تجارت درون آسیایی با ورود امپراتوری های اروپایی نوظهور و پیدایش بازارهای فرا منطقه ای برای کالاهای آسیایی مختل شد و امروز روند مختل شده گذشته در حال پیکربندی مجدد است. 

الگوی «کارخانه آسیایی» اواخر قرن بیستم که در آن قاره اروپا محصولاتی برای مصرف‌کنندگان آمریکایی و اروپایی تولید می‌کرد، رونق و شکوفایی شگفت‌انگیزی به بازارهای چین، ژاپن، کره جنوبی و تایوان داده بود. در سال 1990 تنها 46 درصد تجارت آسیایی در داخل این قاره انجام و مقادیر زیادی کالا به سمت غرب سرازیر می شد. با وجود این، تا سال 2021 رقم بیان شده به 58 درصد رسید و انتظار می رفت به 69 درصدی اروپا نزدیک‌تر شود.

تجارت منطقه ای جریان سرمایه را بیشتر افزایش داده و دوران جدیدی از تجارت آسیایی پدید آمده است که آینده اقتصادی و سیاسی قاره کهن را تغییر خواهد داد. این دوره با رشد زنجیره‌های تأمین پیچیده‌ای آغاز شد که ابتدا در دهه 1990 بر روی ژاپن و سپس چین متمرکز شد. کالاهای واسطه‌ای (آن دسته از کالاها که درنهایت بخشی از محصولات نهایی می‌شوند) روانه کشورهای بیشتری شدند و به دنبال این جریان، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی شکل گرفت.
 سرمایه گذاران آسیایی اکنون 59 درصد سهام سرمایه گذاری خارجی منطقه خود را به استثنای مراکز مالی در هنگ کنگ و سنگاپور در اختیار دارند. در هند، اندونزی، مالزی، کره جنوبی و ژاپن سهم سرمایه گذاری مستقیم از آسیا بیش از 10 درصد افزایش یافت و به میان 26 تا 61 درصد رسیده است.

این روند پیامدهای سیاسی به دنبال خواهد داشت؛ ازجمله اینکه ایالات متحده نفوذ امنیتی خود را بر آسیا حفظ خواهد کرد، اما اهمیت اقتصادی آن رو به افول گذارده است. در این راستا سازمان همکاری دفاعی پنتاگون از موافقت وزارت امور خارجه آمریکا با فروش ۲۵ فروند جنگنده‌ اف-۳۵ به ارزش ۵ میلیارد دلار به کره جنوبی خبر داد؛ اقدامی که می‌تواند اعتراض کره شمالی را به دنبال داشته باشد.

علاوه بر این، تجارت و سیاستگذاران محلی به جای مشتریان و کشورهای دوردست، پذیرای همسایگان خود خواهند بود. 

با تداوم احداث کارخانه ها، افزایش مصرف و منبعی برای ذخیره پس انداز سالخوردگان آسیایی که ناامید از تأمین مالی پروژه ها هستند، انتظار می رود تجارت آسیایی به نقطه اوج خود نزدیک تر شود. عصر جدید تجارت آسیایی بیشتر بر عناصر منطقه ای متمرکز و کمتر غرب محور خواهد بود." 

  در همین راستا سه سال پیش شرکت «اچ اس بی سی» در یک نظر سنجی که در مورد نظر شرکت های آسیایی و بخصوص چینی در خصوص آینده پرسیده بود، آورده است: " ۷۹ درصد از شرکت های چینی هم گفته اند به دلیل حمایت های روزافزون دولت از آنها، در آینده در بازار داخل و کشورهای آسیایی فعال تر خواهند شد.

این نظرخواهی ادامه می دهد که بیشتر شرکت های چینی می خواهند بین سه تا پنج سال دیگر محور فعالیت های تجاری را قاره آسیا و منطقه اقیانوس آرام قرار دهند و فعالیت های تجاریشان را بسط خواهند داد.

«اچ اس بی سی» تاکید کرده است از دیدگاه شرکت های آسیایی و چینی، قاره آسیا یک منطقه بسیار پویای اقتصادی محسوب می شود و به دور از یکجانبه گرایی می توان در آن فعالیت کرد.

سیاست های یکجانبه تجاری آمریکا باعث شده است تا کشورهای آسیایی ارتباطات درونی خود را افزایش داده و به دنبال بسط همکاری های اقتصادی در این قاره باشند.".

نتیجه گیری 

این گزاره ها در کنار رفتار دولت ها در راستای تنظیم تجارت خود با کشورهای آسیایی نشان می دهد که تجارت بین المللی رویکرد آسیایی به خود گرفته است و دیگر نمی توان گفت که لیبرالیسم غربی سهام دار اصلی اقتصاد و تجارت بین الملل است.

از این رو کشورهای مختلف جهان برای اینکه سهم خود را از تجارت بین الملل افزایش دهند بدون شک به اقتصاد آسیا و تجارت با آسیا نگاه ویژه ای خواهند داشت. بریکس و شانگهای دو سازمان آسیا محور و غرب ستیز بستری را فراهم کردند که روندهای تجارت بین المللی تک سویه ای که غرب بنیان گذار آن بوده است را هم تغییر دهند. 

تغییر رویه جمهوری اسلامی ایران از رویکرد برجامی کاملا غرب محور به سمت رویکرد نگاه به شرق و توجه همسایگان نشان  می دهد که منطق و عقلانیت در این تصمیم وجود داشته است و دولت سیزدهم بر اساس منافع جمهوری اسلامی ایران قدم بر می دارد. افزایش تجارت ایران با کشورهای آسیایی در مرحله اول به معنای تلاش ایران برای تامین منافع خود در تجارت بین الملل خواهد بود و در مرحله بعدی به چالش کشاندن رویکردهای ضد ایرانی غرب خواهد بود. 
انتظار می رود ایران در آینده ای نه چندان دور بعنوان کشور توسعه یافته، بتواند در تجارت بین الملل  به کشور تاثیر گذار تبدیل شود و سهم خود را در اقتصاد جهانی به میزان قابل توجهی افزایش دهد. البته در شرایط کنونی روندها نشان دهنده افزایش رشد تجاری را نشان می دهد.

مدیرکل دفتر آسیای میانه، قفقاز و روسیه سازمان توسعه تجارت گفت: با انعقاد موافقت‌نامه تجارت ترجیحی با اتحادیه اقتصادی اوراسیا در مرحله نخست خوشبختانه صادرات کشورمان به این کشورها در سال ۱۴۰۱ نسبت به مدت مشابه قبل ۲۸ درصد و در دوماهه ۱۴۰۲ نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۷۰ درصد رشد داشته که بیشترین رشد صادرات به کشورهای روسیه و ارمنستان بوده است.