سانسور در رسانه

یکی از ریشه‎های بازنمایی غیرواقعی، پنهان کردن واقعیات است. حقایق همیشه با تحریف به دروغ مبدل نمی‌شوند، بلکه خیلی از برخوردهای حذفی دروغی بزرگ است که سانسور نیز یکی از انواع آن است.
واژه «سانسور» لغتی فرانسوی است که به معنای تفتیش مطبوعات و مکتوبات و نمایش‎هاست.
چند نکته در سانسور اهمیت دارد که در ادامه به آنها اشاره می‎شود:
۱ـ از آنجا که سانسور از جانب افراد سودجو در موارد منفی به کار می‎رود، حالت ترسناک و تنفرآمیزی یافته است، به‎گونه‎ای که مجموعه‎ای از زورگویی‎ها، حق‎کشی‎ها، سرکوب‎ آزادی‎ها و حقوق انسان‎ها را تداعی می‌کند.
۲ـ در سانسور همواره دست یک قدرت سلطه‎گر و برتر دیده می‌شود؛ هر چند ممکن است این قدرت برتر، مشروعیت خود را از یک دیدگاه فکری گرفته باشد.
۳ـ جلوگیری از انتشار نوشتار، گفتار و رفتار دو جنبه دارد: جنبه مثبت، که بهتر است آن را «نظارت» بنامیم و جنبه منفی که همان سانسور است.
۴ـ مفهوم قدرت در ورای سانسور نهفته است؛ یعنی هر چند عوامل سانسور را مختلف شمرده‎اند و از ایدئولوژی، قدرت، نهادهای عرفی و... نام برده‎اند، ولی قدرت‎ها هستند که موفق به اعمال سانسور می‌شوند. بدیهی است هر قدرتی معمولاً به پشتوانه یک ایدئولوژی مستقل از قدرت نمی‌تواند سانسور فیزیکی کند. مفهوم قدرت همیشه در دولت‎ها تجلی پیدا نمی‎کند؛ بلکه قدرت‎های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی پشت پرده و مخفی هستند که برای حفظ منافع خود سانسور را اعمال می‌کنند. خلاصه اینکه قدرت و ایدئولوژی دو عامل در عرض هم نیستند؛ بلکه در طول یکدیگرند.
بسیاری از ما فکر می‌کنیم که واقعیت‎های اجتماعی همان‌هایی هستند که از طریق رسانه‌ها به ما می‎رسند؛ حال آنکه رسانه‌ها بیش از هر زمان دیگر، تحت‎تأثیر اغراض و اهداف سیاسی و اقتصادی و منافع گروهی خاص قرار دارند.
اخبار و رویدادها تا به گوش ما برسند، از صافی‎هایی عبور می‌کنند و آنچه اتفاق افتاده است، با آنچه منعکس می‌شود، تفاوت‎های بسیار دارد. در تعریف‎هایی که از خبر در علوم ارتباطات ارائه شده است، ویژگی عینیت خبر به نحوی مطرح است؛ برای نمونه، «خبر، نقل ساده و خالص وقایع جاری است.» یا خبر «گزارش واقعیت‎هاست، یا خبر «گزارش یک رویداد است»؛ یعنی اخبار از واقع گزارش می‌دهند؛ ولی در روش موجود آنچه بیشتر ملموس است، دستگاهی است که با آمدن یک خبر کلید آن زده می‌شود و محصولی که این دستگاه تحویل می‌دهد، فرسنگ‎ها با واقعیت فاصله دارد. باید گفت، خبر یک حق اجتماعی و نیاز روحی همه انسان‎هاست. هر تصمیم و نظری مبتنی بر اطلاعات و اخبار صحیح است؛ لذا خبرنگاران و افرادی که رویدادی را انتقال می‌دهند، موظفند بی‎طرفانه و تا حد امکان به دور از پیرایه‎ها، رویداد را گزارش کنند و از افتادن در دام «خیانت در امانت» برحذر باشند. هر چند روح و اندیشه انسان یک دستگاه مکانیکی نیست، اندیشه و احساسات و علایق او ناخودآگاه در خبر تأثیر می‎گذارد.
پدیده کنترل و نظارت و خمیر مایه‎های سانسور، به قدمت پدیده ارتباطات است. در قدیم کسانی که در شهرها جار می‎زدند و خبری را اعلام می‎کردند نیز تصمیم می‎گرفتند چه چیزهایی را اعلام کنند و چه چیزهایی را اعلام نکنند و امروزه رسانه‌ها این قدرت را دارند تا ذهن‌های مردم را جهت بدهند.