در نیمه دوم سال 1360 پس از عملیات حماسی و وسیع «طریق‌القدس» اوضاع به گونه‌ای رقم خورد که در محافل خبری از جنگ و صلح صحبت می‌شد. البته ایران همواره خواهان صلح بود؛ کشوری که تازه انقلاب کرده و در حال بنیانگذاری نظام جدیدی بود، طبیعتاً خواهان استقرار صلح با کشورهای همسایه‌اش بود. با نگاهی گذرا به موضع امام راحل و سایر مسئولان رده بالای نظام اسلامی به خوبی موضع صلح در پایان جنگ دیده میشود که به طور طبیعی با شروطی همراه بود؛ اما رژیم بعث حاکم بر عراق براساس محاسبات غلط غربی‌ها و کشورهای مرتجع منطقه ـ که در رأس آنها آمریکا قرار داشت ـ به دنبال سیاست‌های توسعه‌طلبانه صدام و منافع غرب بود. صدام با چراغ‌های سبز آمریکا مرزهای ایران را شکست و با تجاوزهای هوایی، زمینی و دریایی جمعیت کثیری از مرزنشینان ایران را در پنج استان آواره کرد. افزون بر آن، برای همه دنیا آشکار شده بود که حاکمان حزب بعث در بغداد بویی از انسانیت و صلح نبرده‌اند. به عبارتی کسانی بودند که نمی‌خواستند یا نمی‌توانستند بفهمند که می‌توان جنگ تحمیلی را با صلح هم پایان داد؛ اما از آنجایی که اگر عناصر رژیم متجاوز بعثی از مواضع خودخواهانه و دنیایی‌شان گذشته و به شروط ایران برای صلح و پایان جنگ تن می‌دادند، قادر نبودند پاسخ درستی به مردم خودشان بدهند یا حداقل جریان‌های سیاسی داخل کشورشان را قانع کنند، در یک بن‌بست چند سویه درمانده شده بودند. از طرفی به مردم‌شان هم وعده داده بودند که به ایران می‌رویم و برای شما زمین و غنایم بی‌شماری را به ارمغان می‌آوریم. این در حالی است که پس از ۱۵ ماه تجاوز و ویران‌گری هیچ پاسخ توجیه‌پذیری به ملت خودشان نداشتند که بدهند. از طرفی اجساد بی‌شماری از خانواده ملت‌شان و نیروهای مسلح‌شان، به ویژه از کشورهای خارجی در ایران دفن شده بودند. پس اگر مواضع صلح واقعی را در پیش می‌گرفتند، ملت عراق به شدت آنها را مؤاخذه می‌کرد؛ از طرفی رژیم متجاوز حاکم بر عراق نمی‌توانست پاسخ این پرسش را به ملت خودش بدهد که «شما که می‌خواستید با این خفت صلح کنید، پس چرا جنگ راه انداختید و به ملت عراق خسارت وارد کردید؟» بر این مبنا بعثی‌های متجاوز شهامت اعلام مواضع صلح را نداشتند؛ اما ایران همواره بر صلح شرافت‌مندانه تأکید می‌کرد و خواستار آن بود. در این زمینه به مصاحبه آیت‌الله‌العظمی امام خامنه‌ای، رئیس‌جمهور وقت در اول دی ماه سال 1360 اشاره میشود که ایشان اعلام کردند: «حاضریم که صلح شرافت‌مندانه کنیم. اولین قدم صلح این است که طرفین مایل به تجاوز نباشند. اگر دشمن ما مایل به تجاوز نیست، اولین قدم او این است که از سرزمین ما بلافاصله عقب‌نشینی کند و چون عقب‌نشینی نمی‌کند، پس ادعایش دروغین است. ما هم حاضریم صلح کنیم و هم حاضریم شرافت‌مندانه در میدان بجنگیم. هر دو برای ما علی‌السویه است.» در اینکه ایران به دنبال صلح بود، هیچ شکی نیست؛ اما دشمنان انقلاب اسلامی دامن زدن به جنگ را دنبال می‌کردند؛ چون منافع‌شان در ادامه جنگ بود، نه صلح.
