ایستادگی بر مرزهای ایران

تجاوز عراق به ایران در حالی آغاز شد که انقلاب اسلامی سن و سال‌دار نبود و تنها ۱۹ ماه از پیروزی‌اش می‌گذشت. نظام سیاسی ایران آنچنان رگ و ریشه‌دار نبود و در داخل و خارج با چالش‌هایی دست و پنجه نرم می‌کرد. در بعد داخلی، اختلافات اساسی وجود داشت. نظام جمهوری اسلامی در گوشه و کنار کشور با گرایش‌های تجزیه‌طلبی روبه‌رو بود. نیروهای نظامی ایران بنابر ضرورت انقلاب مورد تصفیه قرار گرفته بود و هیچ‌گونه آمادگی برای یک جنگ بیرون از مرزهای ایران را نداشت؛ ضمن اینکه در ذهن برخی از سران، مانند بنی‌صدر خائن با اینکه تحرکات نیروهای بعثی را در مرزهای ایران دیده بود، چنین فکری که خود را در بیرون از مرزها درگیر کند، خطور نمی‌کرد. در بُعد خارجی نیز محاصره اقتصادی ایران، حمله نظامی آمریکا به طبس و چندی بعد طراحی یکی دیگر از تهدیدهای آمریکا را به شکل «کودتای نوژه» که قبل از اجرا کشف و خنثی شد، شاهد بودیم. از سوی دیگر، به موازات چالش‌های داخلی و خارجی ایران، تقویت رابطه بازرگانی عراق و آمریکا و روند بهبودی مناسبات محور غرب و آمریکا با عراق، به ویژه ملاقات‌های رسمی مقامات بلندپایه آمریکا، انگلیس و کشورهای منطقه با صدام و عناصر رسمی عراق را نظاره‌گر بودیم. تجربه 9 ماهه فرماندهی بنی‌صدر در جنگ هم نشان داد، با روش‌های مرسوم و کلاسیک مبتنی بر جنگ‌های متقارن نمی‌توان جنگ را پیش برد.  به این ترتیب، ایران در موقعیتی نبود که آماده مواجهه با یک جنگ بزرگ باشد. در واقع صدام ، دیکتاتور حاکم بر عراق، با استفاده از چنین موقعیتی در روز 1359/6/31 به ایران حمله و یک جنگ نابرابر را به ایران اسلامی تحمیل کرد. این جنگ را از آن نظر تحمیلی می‌خوانند که عراق در چنین اوضاعی با تجاوز همه‌‌جانبه به ایران، آن را آغاز کرد و در واقع ایران قربانی اهداف توسعه‌طلبانه و تجاوزگرانه عراق شده بود و بدون آمادگی قبلی به یک جنگ فراگیر و ناخواسته وارد شد. ایران به طور غیرارادی وارد این جنگ شده بود؛ اما دشمن ایران، با قصد و برنامه‌ریزی طولانی قبلی، این جنگ را به ایران تحمیل کرد تا به خواست‌های نامشروع خود دست یابد. در کل، چون ایران نقشی در شروع جنگ نداشت و به طور ناخواسته به این جنگ کشیده شد، در ایران از این جنگ با عنوان جنگ تحمیلی یاد می‌شود. این نکته را نیز باید یادآور شد که از همان ابتدا با تأکید امام خمینی(ره) راهبرد دفاع همه‌جانبه در برابر تجاوز رژیم بعث عراق مورد استقبال نیروهای مردمی و نظامی قرار گرفت و با عزل بنی‌صدر از فرماندهی کل قوا، فرماندهی در جنگ نیز با این راهبرد همراه شد و تحولاتی را به وجود آورد که نیروهای ایرانی در وضعیت مسلط و پیروز قرار گرفتند. امام خمینی(ره) دفاع در برابر دشمن بعثی را «دفاع مقدس» نامیدند و به این دفاع قداست بخشیدند.