کمپانی استعماری

رشد و شکوفایی هلند و رسیدن به دورانی که از آن به دوران طلایی هلند یاد می‌کنند، با مهاجرت یهودیان شبه جزیره ایبری (پرتغال و اسپانیا) به هلند قرین است. در اواخر قرن شانزدهم، شاهد رشد خیره‌کننده و ناگهانی هلند هستیم. اولین یهودیان پرتغالی در سال 1593، در آمستردام ساکن شدند و چیزی نگذشت که تعداد آنها رو به فزونی نهاد. اولین کنیسه یهودیان در آمستردام نیز در 1598 افتتاح شد و در اواسط سده هفدهم در بسیاری از شهرهای هلند، جوامع یهودی حضور داشتند. یهودیان به تدریج آمستردام آن ایام را «اورشلیم جدید» می‌خواندند. 
گفته می‌شود یهودیان سهام‌داران بزرگ کمپانی هند شرقی هلند بودند. رئیس کمپانی یک یهودی به نام کوئن (کوهن) بود که نقش اصلی را در استقرار سلطه هلند بر جاوه داشت. به علاوه، نگاهی به تصاویر حکمرانان مستعمرات هلند روشن می‌کند «کوهن» تنها یهودی در میان گردانندگان کمپانی هند شرقی هلند نبود. یهودیان در هیئت مدیره کمپانی نیز حضور داشتند و خلاصه هیچ مستعمره‌ای بدون وجود آنان کامل نمی‌شد. 
مهاجرت یهودیان مارانویی به هلند، به طور دقیق با آغاز اقتصاد مستعمراتی این سرزمین و تأسیس كمپانی هند شرقی هلند در پیوند است تا آنجا كه در سده هفدهم هلند را به مركز اصلی شبكه جهانی الیگارشی یهودی بدل کرد. مورّخان دانشگاه عبری اورشلیم می‌نویسند: «مارانوهای مستقر در هلند به شكل فزاینده‌ای در فعالیت‌های اقتصادی و مهاجرت‌هایی كه ناشی از «اكتشافات جغرافیایی» بود شركت جستند. آنها همچنین، «با حمایت برادران یهودی‌شان» در آلمان، لهستان، لیتوانی و عثمانی پیوندهای خود را با این كشورها برقرار كردند.»
در سال 1624، كمپانی هند غربی هلند برای اشغال برزیل و قاره آمریكا تأسیس شد كه یهودیان در آن سهم مهمی داشتند. از این زمان اهمیت یهودیان، به ویژه در زمینه انتقال سیورسات و اجاره دادن نیروهای نظامی، افزایش یافته و در بورس سهام كمپانی هند شرقی هلند نیز نقش مهمّی را به دست گرفتند. آنان در نیمه دوم سده هفدهم، بخش عمده تجارت شكر، تنباكو، ابریشم و الماس هلند را به دست داشتند و سهام‌داران اصلی كمپانی هند شرقی هلند بودند. در پایان سده هفدهم، به طور رسمی یك چهارم كل سهام كمپانی هند شرقی هلند به یهودیان تعلّق داشت. باید توجّه کرد این سهام یهودیانی است كه به نام یهودی شناخته می‌شدند. مارانوها كه بخش عمده یهودیان هلند را تشكیل می‌دادند، به طور رسمی مسیحی به شمار می‌رفتند و از میزان سهام آنان اطلاعی در دست نیست. به هر صورت، حتی اگر كلّ سهام یهودیان همین مقدار نیز ارزیابی شود، برای سنجش میزان سلطه آنان بر كمپانی هند شرقی هلند كافی است. روشن است كه یهودیان به دلیل اتحاد و انسجام و ساختار سیاسی خود قدرت بی‌رقیب هیئت مدیره كمپانی بودند. در آستانه سده هیجدهم، یهودیان حدود 80 درصد كل واردات الماس كمپانی هند شرقی هلند را خریداری می‌كردند.