این روزها که چراغانی‌ها، پرچم‌های سبز یاعلی(ع) و پول‌های کاغذی تا نخورده از عید الله‌اکبر غدیرخم خبر می‌دهد، جا دارد که به مسائل مهم این روز، اعم از اهمیت بحث امامت و ولایت، نحوه اطاعت از امام و وظایفی که بچه هیئتی‌ها در این روز دارند، توجه داشته باشیم؛ از همین رو برای فهم بهتر عید غدیر خم پای صحبت‌های حجت‌الاسلام و المسلمین مسعود عالی نشستیم که در ادامه مشروح آن آورده می‌شود.
چرا در مسئله غدیر خم مسئله امامت و ولایت اهمیت دو چندانی دارد؟ مگر مسئله امامت چه خصوصیت و اهمیتی دارد؟
روز عید غدیر عیدی است که از نظر فضیلت از تمام عیدها و حتی روز اربعین بالاتر است؛ به گونه‌ای که امام صادق(ع) از آن به عنوان عید الله‌اکبر یاد می‌کنند. حال این سؤال شکل می‌گیرد که چرا این عید به این اندازه در نگاه ائمه معصوم(ع) جایگاه و اهمیت دارد. خداوند متعال پیامبری را مبعوث نکرد مگر اینکه تَعَيَّدَ فِى هذَا الْيَومِ وَ عَرَفَ حُرْمَتَهُ این روز را عید می‌گرفتند و احترام این روز را حفظ می‌کردند؛ یعنی همه پیامبران می‌دانستند که چنین روزی می‌آید و شخصیتی مانند امام علی(ع) به عنوان جانشین پیامبر ختمی مرتبت(ص) از جانب خداوند متعال برگزیده می‌شوند. در واقع، عید غدیر عهدی بوده که قبل از عالم دنیا و در عالم عهد و میثاق از همه ما گرفته شده است. چنین روز بزرگی که عید الله اکبر نامیده می‌شود و ائمه هم خیلی بر آن تأکید دارند، به گونه‌ای که امام صادق(ع) به یکی از شاگردانش می‌گوید، آیا گمان می‌کنی روزی بزرگ‌تر از این روز است؟ بعد خودشان جواب می‌دهند و سه مرتبه می‌گویند: «لا والله». پیش از هجدهم ذی‌الحجه پیامبراسلام(ص) به جز مسئله ولایت و جانشینی تمام حلال و حرام‌ها و اصول و فروع‌ها را به مردم ابلاغ کرده است؛ اینها نشان می‌دهد تا ولایت نیامده، رسالت پیامبر ناقص است. به همین دلیل و بنابر آیه «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ» تکمیل دین در گرو ولایت است؛ دینی که در آن ولایت نباشد، مرضی خداوند نیست. این روز روز کوچکی نیست؛ این روز فقط یک حادثه تاریخی نیست که در 18 ذی‌الحجه سال دهم هجری در یک محلی به نام غدیر خم اتفاق افتاده باشد و مثلا پیغمبر اکرم دست امیرالمؤمنین(ع) را بلند کرده و او را سرپرست جامعه آن زمان قرار داده باشد؛ نه خیلی فراتر از این است. اصلاً پیغمبر اکرم از طرف خداوند متعال مأموریت پیدا کرد که رسالتش را پیوند بزند به جریان امامت که تا قیامت باقی بماند؛ یعنی اگر امامتی که دنباله همان رسالت پیغمبر است، نبود، جریان رسالت پیغمبر و دین نه تنها تا قیامت ادامه پیدا نمی‌کرد، بلکه رسالت پیامبر اسلام(ص) نیز از بین می‌رفت؛ یعنی رسالت پیامبر ابتر می‌شد؛ لذا در آیه 67 سوره مائده که روز غدیر بر پیغمبر آمد، «یا أَیهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیک مِن رَّبِّک وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ»؛ اگر ابلاغ نکردی این کار را، رسالتت را اصلاً انجام ندادی، رسالتت کامل نیست، رسالتت ناتمام است و چون نبوت بدون امامت ناتمام است، شبیه ادیانی که در قبل بودند، دچار تحریف می‌شود، دچار انحراف می‌شود.
امامت چگونه مانع تحریف و انحراف می‌شود؟
چرا کتب آسمانی قبلی دچار تحریف شد؟ دین پیامبر خاتم(ص) تا قیامت از تحریف در امان می‌ماند؛ این در امان بودن به این دلیل است که امامی که بعد از پیغمبر(ص) سکان هدایت جامعه را به دست می‌گیرد، همان ویژگی‌ها را دارد که پیغمبر دارد از جهت علم، از جهت عصمت، از جهت دوری از خطا، از جهت مهربان بودن و دلسوز بودن به مردم و از جهت شجاعت همان ویژگی‌هایی را دارد که پیغمبر اسلام داشت، فقط نبی نیست. نبوت باید به نام امام ادامه پیدا کند تا کار پیغمبر(ص) و دین او ادامه پیدا کند و مردم به قرب خدا برسند. اگر کسی خطبه غدیر را به خوبی مطالعه کند، متوجه می‌شود که منظور حضرت از «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» صرف دوستی نیست؛ بلکه حضرت بالاتر از آن، یعنی سرپرستی جامعه مسلمین را هدف قرار داده است. برای نمونه، حضرت در خطبه غدیریه پیغمبر همه ائمه را تا امام مهدی(عج) را می‌شمارند و سه چهار مرتبه اسم امام زمان(عج) را می‌برند. من تقاضا می‌کنم دوستان اهل بیت خطبه غدیریه را ببینند که اگر خود خطبه دیده شود، دیگر بعضی از این شبهات که کلمه «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» به معنای دوستی و اینها اصلاً خود به خود زدوده می‌شود.
منظورتان این است که با خواندن خطبه غدیر به امامت به معنای سرپرستی پی می‌بریم؟
بله! خطبه را کسی ببیند، می‌فهمد که بحث دوستی نبوده که حالا کاری نداریم به آن قراین بیرونی قضیه که پیغمبر(ص) در آن گرمای بعد از نماز ظهر، صد و بیست هزار نفر را جمع بکند؛ این قدر هوا گرم باشد که مردم لباس‌های‌شان را زیر پای‌شان بگذارند تا پای‌شان نسوزد یا روی سرشان بکشند که سرشان نسوزد، بعد از اعمال حج که همه می‌خواهند زود‌تر برگردند و بروند به خانه‌های‌شان، پیغمبر صد و بیست هزار نفر را جمع بکند و آن وقت مثلاً حدود یک ساعت خطبه بخواند، تقریبا خطبه پیغمبر این مقدار شد. ما فقط یک جمله «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» در ذهن‌مان است بعد اسم ائمه دیگر را هم بیاورد، اسم امام مهدی(عج) را سه مرتبه هم بیاورد. آن وقت با این وجود ما بگوییم نه این کلمه، یعنی فقط خواسته اعلان دوستی بکند. این اصلاً شایسته یک فرد معمولی نیست چه برسد به آن کسی که رئیس عقلا است و آن کسی که حکمتش تام است مثل پیغمبر اکرم(ص)؛ به هر حال مقصود این است که این حادثه حادثه‌ای است که تعریف امامت و تعیین امام تا قیامت است برای اینکه مردم بتوانند راه قرب خدا را طی بکنند؛ برای اینکه دین تا ابد مصون بماند محفوظ بماند؛ اصلاً از این جهت است که ناله شیطان بلند شد؛ چرا که شیطان حس می‌کند دیگر نمی‌تواند این دین را از بین ببرد، می‌فهمد که این دین حافظ دارد. امام صادق(ع) فرموده‌اند که تمام انبیا این روز(روز غدیرخم) را عید می‌گرفتند؛ از همین رو آن روز عید الله اکبر است. «وَ مَا بَعَثَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ نَبِیاً قَطُّ إِلَّا وَ تَعَیدَ فِی هَذَا الْیوْمِ» این روز غدیر را عید می‌گرفتند «وَ عَرَفَ حُرْمَتَهُ» حرمت و احترامش را حفظ می‌کردند «وَ اسْمُهُ فِی السَّمَاءِ یوْمُ الْعَهْدِ الْمَعْهُودِ» اسم غدیر در عالم ملکوت روز عهد است و در زمین روز میثاق است.
با این اوصاف تنها عشق و محبت باطنی داشتن به امام کفایت نمی‌کند؛ بلکه باید مقام بالاتری مانند اطاعت از امام را در خود پرورش دهیم.
بله. مطلب این است که مسئله ولایت تنها عشق و محبت باطنی نیست. ولایت به همان معنای سرپرستی امت است. همانطور که پیامبر(ص) فرمود: «هر کسی که من ولی او هستم، علی ولی اوست.» پیامبر در اینجا سرپرست تعیین می‌کند؛ چرا که این دین باید تا قیامت ادامه پیدا کند؛ عمر پیامبر اسلام(ص) محدود است، چون بشر است؛ پس باید یکی باشد که این راه را ادامه بدهد و امت را هدایت کند؛ از طرفی هم کسی که مسئول هدایت و پیش‌برنده راه پیامبر است، باید همه شئونات پیامبر(ص) را داشته باشد تا از تحریف و انحراف دین جلوگیری کند. چون تا آخر قرار است این دین باشد و از دین دیگری خبر نیست؛ از این رو در آیه مباهله سخن از «انفسنا» است که همان امام علی(ع) است. «زمخشری» می‌گوید در این آیه فضیلتی که برای اهل کسا(ع) و پنج تن(ع) وجود دارد، در جای دیگر نیست. بنابراین امامت استمرار نبوت است؛ از این رو مسئله غدیر خم اهمیت پیدا می‌کند. یک نکته درباره آیه مباهله و روز مباهله وجود دارد و آن، این است که مباهله به اندازه غدیر مهم است و ای کاش ما جشن مباهله را در دستور کار قرار می‌دادیم. مباهله به قدری واضح است که هیچ کسی نمی‌تواند بر آن خدشه‌ای وارد کند و مانند غدیر نیست که برخی مورد تحریف قرار داده‌اند؛ مثلاً گفته‌اند مولا به معنی دوست است، اما در مباهله همه اتفاق نظر دارند که انفسنا همان امام علی(ع) است. در نهایت اینکه اگر کسی انصاف داشته باشد، متوجه می‌شود که غدیر قابل تحریف نیست.
مسئله‌ای هست که به صراحت این ارتباط نزدیک شخصیت امام علی(ع) به پیامبر اسلام(ص) را برای ما نشان دهد؟
در خصوص نزدیکی شخصیت امام علی(ع) به پیامبر اسلام(ص) در نهج‌البلاغه داریم که امام علی(ع) می‌فرمایند: «من با پیغمبر در حرا بودم نور رسالت را می‌دیدم و بوی نبوت را استشمام می‌کردم؛ روی سخن من با این بخش از متن روایت است که می‌فرماید «و لقد سمعت رنة الشیطان حین نزول الوحی الیه» که من آن ناله دردناک شیطان را وقتی که وحی بر پیغمبر نازل شد شنیدم، به پیغمبر گفتم که من شنیدم، به من فرمود: «یا علی انک تسمع ما اسمع و تری ما اری و لکنک لست بنبی» تو می‌شنوی آنچه من می‌شنوم. معلوم است که تو می‌شنوی آنچه من می‌شنوم یک صدایی نبوده که اگر ما هم آنجا بودیم می‌شنیدیم، یعنی شکل شنیدن این جور نبوده که هر صاحب گوشی، هر حیوانی و هر انسانی اگر آنجا می‌بود، این صدا را می‌شنید، چون می‌گوید: «انک تسمع ما اسمع و تری ما اری» آنهایی که من می‌شنوم تو می‌شنوی، آنهایی که من می‌بینم تو هم می‌بینی، در عین حال تو پیغمبر نیستی. بنابر آیه مباهله و این روایت نشان می‌دهد وقتی امام علی(ع) همه خصوصیات پیامبر را دارد، بنابراین نوبت به شخص دیگری نمی‌رسد.
تا اینجا که اهمیت غدیر و امامت را شناختیم، این سؤال پیش می‌آید که به نظرتان برای برپایی جشن غدیر چگونه رفتار کنیم؟ با توجه به اینکه دشمن بیکار ننشسته و سعی در جدایی جوانان و نوجوانان از مسیر دین دارد؟
برگزاری مراسم‌هایی که متناسب با این عید بزرگ است و مبدع این حرکات خود ائمه معصوم(ع) هستند، شرایطی دارد. امام صادق(ع) به فضیل‌بن‌یسار می‌گوید: «تَجلِسونَ و تُحَدِّثونَ؟ قالَ: نَعَم جُعِلتُ فِداک. قالَ: إنَّ تلک المَجالِسَ اُحِبُّها، فأحْیوا أمْرَنا یا فُضیلُ، فَرَحِمَ اللّه ُ مَن أحْیا أمْرَنا. یا فُضَیلُ، مَن ذَکرَنا أو ذُکرْنا عندَهُ فَخرَجَ مِن عَینِهِ مِثلُ جَناحِ الذُّبابِ غفَرَ اللّه ُ له ذُنوبَهُ و لَو کانَ أکثرَ مِن زَبَدِ البحرِ»؛ امام صادق(ع) به فضیل فرمود: آیا با هم مى‌نشینید و گفت‌وگو مى‌کنید؟ عرض کرد: آرى، فدایت شوم. فرمود: من این مجالس را دوست دارم. اى فضیل! راه ما را زنده نگه دارید. رحمت خدا بر آنکه امر ما را زنده بدارد. اى فضیل! هر کس ذکر ما بگوید یا در حضور او ذکر ما شود و از چشمش به اندازه پر مگسى اشک درآید، خداوند گناهان او را مى‌بخشد اگر چه فزون‌تر از کف دریا باشد.
هیئات پیشانی کار هستند. باید همانطوری که در احیای اربعین قدم برداشتند، در احیای غدیر نیز قدم بردارند. متأسفانه درخصوص غدیرخم یک کوتاه تاریخی رخ داده و همین موجب تحریف واقعه غدیر شده است. این موضوع در مورد اربعین نیست و مردم به واسطه اقامه عزاداری و پیگیری هر ساله سبب شده‌اند تا انحراف و کجی در خصوص اربعین رقم نخورد. اگر مردم در طول تاریخ به همین نحو با مسئله غدیر برخورد می‌کردند، یقیناً کسی نمی‌توانست تحریفی در خصوص غدیر رقم بزند. الحمدلله در این چند ساله به ویژه در تهران همانگونه که در اربعین حسینی(ع) موکب‌ها برپا می‌شوند و از مردم پذیرایی می‌کنند، این رویه در غدیر هم اتفاق افتاده و این اتفاق مبارکی است. انتظار می‌رود استان‌های دیگر نیز به این مسئله اهتمام بورزند و برپایی موکب در ایام غدیر را به مثابه یک سنت فرهنگی مذهبی در کشور پایه‌ریزی کنند. مطمئناً این رویه در شناخت هرچه بهتر ولایت و امامت نقش برجسته‌ای خواهد داشت.
یک نکته‌ای که باید هیئتی‌ها در این ایام رعایت کنند، این است که حواس‌شان باشد که با سخنرانی‌ها و مداحی‌های خود باعث تفرقه بین شیعه و سنی نشوند. این مسئله مهمی است، به ویژه در این سال‌ها که جهان اسلام متحد شده و در حال قدرت‌گیری است و آنچه دشمن می‌خواهد، این است که این اتحاد از هم گسیخته شود و به جای آن تفرقه و دشمنی بین امت‌های مسلمان جان بگیرد.
