پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی در بهمن 1357 و به‌دنبال آن استقرار نظام جمهوری اسلامی به‌جای نظام ستم‌شاهی پهلوی، تغییر و تحول بنیادینی را در عرصه‌های گوناگون اجتماعی به وجود آورد؛ چراکه تحول در یک نظام سیاسی و اجتماعی از طریق تحول در سه مؤلفه ایده، بنیادها و ساختارها و کارگزاران تحقق می‌یابد. در این راستا، نقش ویژه‌ای برای بنیادها و ساختارها باید قائل شد. موضوع «فرهنگ» در میان سایر مقولات ساختاری و بنیادی از جایگاه ویژه و پایگاه ممتازی برخوردار بوده است.تدبیر و تأکید رهبر کبیر انقلاب و آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای بر استمرار وجود نهادی که به‌طور دائم و مستمر و فعال موضوع فرهنگ و علم را طراحی و برنامه‌ریزی کند، از اهمیت راهبردى این نهاد حکایت دارد. تدبیرى که موجب شده است حجم زیادی از کارکردها در حوزه علم و فرهنگ و آنچه مبنای عمل در حوزه علم، آموزش، تحقیق و پژوهش قرار می‌گیرد، براساس مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی باشد.
این موضوع‌ـ که هم آمار و ارقام مؤید آن است و هم مورد تأیید فعالان و کارشناسان حوزه‌های گوناگون است‌ـ نشان می‌دهد این تدبیر و اندیشه از ابتدا با رهبران انقلاب بوده است و به‌دلیل اهمیتی که بخش علم، تحقیق و فرهنگ داشته، این نهاد در جایگاه تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری کشور پیش‌بینى شده است. یکی دیگر از مخاطبان فرمان جهاد تبیین مربوط به اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی است که با توجه به مسئولیت‌ها و جایگاه ویژه‌ای که دارند، باید در امر جهاد تبیین در عرصه‌های گوناگونی که برای‌شان تعیین وظایف شده، انتظارات را به سرانجام برسانند. رهبر معظم انقلاب در حکم آغاز دوره جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره وظایف تبیینی این شورا فرمودند: «فلسفه وجودی شورای عالی انقلاب فرهنگی، فهم و تبیین و تثبیت و انفاذ ماهیت فرهنگی انقلاب اسلامی و بازآرایی مداوم جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی و پایش پیشرفت‌های فرهنگی کشور متناسب با ظرفیت‌ها و شایستگی‌های عظیم ایران اسلامی و انقلابی است. مدیریت راهبردی چالش‌های این حوزه با «استفاده کامل و کارآمد و هم‌افزا از همه فرصت‌ها و ظرفیت‌ها» و نیز «مهار تهدیدها و آسیب‌ها با نگاه حکیمانه و معقول» و «مواجهه هوشمندانه با معارضات مهاجمان و ستیزه‌گران» از جمله تکالیف اصلی این شوراست. عرصه‌های کلیدی و اساسی، همچون تولید علم، سبک زندگی، آموزش و پژوهش، فرهنگ عمومی ومهندسی فرهنگی، حوزه‌های مهمی هستند که ساماندهی آن در جمهوری اسلامی به شورای عالی انقلاب فرهنگی سپرده شده است.
