ایران و روسیه؛ از همکاری بازرگانی تا روابط دانشگاهی

دکتر موسی عبداللهی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، با تاکید بر اینکه روابط ایران و روسیه در سه سطح قابل بررسی است، گفت: در سطح رسمی، به‌ویژه در حوزه‌های سیاسی و امنیتی، این روابط بسیار نزدیک و گسترده است و مقام‌های دو کشور پیوسته با یکدیگر دیدار می‌کنند و مذاکرات جریان دارد. در سطح نخبگانی نیز روابط در سال‌های اخیر، رشد خوبی داشته است و دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی، همکاری‌های نسبتا خوبی داشته‌اند. اما چالش بزرگ، در سطح روابط مردم با مردم یا همان روابط اجتماعی است. بدین معنی که مردم دو کشور، شناخت دقیقی از وضعیت و ظرفیت‌های واقعی طرف مقابل ندارند.

این استاد دانشگاه، مشکل زبانی را یکی از چالش‌های دو کشور برشمرد و گفت: تعداد کسانی که در روسیه فارسی می‌دانند و تعداد کسانی که در ایران به زبان روسی آشنا هستند کم است و این باعث می‌شود که دسترسی به منابع دست اول دشوار باشد.

عبداللهی گفت: یک پژوهش علمی در دانشگاه علامه طباطبایی انجام شده است که تاثیر گسترش زبان فارسی در روسیه و زبان روسی در ایران را بر نیروی نرم دو کشور نشان می‌دهد.

وی تاکید کرد: در چنین شرایطی، نقش خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) و خبرگزاری اسپوتنیک روسیه که اخبار و گزارش‌هایشان را به زبان‌های روسی و فارسی منتشر می‌کنند، بسیار ارزشمند و حیاتی است.

عبداللهی همچنین تجربیات منفی که بعضا مردم دو کشور از گذشته‌های دور در ذهن دارند را یک چالش دانست و تاکید کرد که برای از بین بردن آن خاطرات بد، باید خاطرات خوب ایجاد کنیم.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی یادآور شد که شرایط برای گسترش روابط در دولت جدید ایران فراهم است و مقام معظم رهبری، رئیس‌جمهوری جدید و وزیر امور خارجه، تاکید کرده‌اند کشورهایی که در زمان سختی کنار جمهوری اسلامی ایران بودند، همچنان در اولویت سیاست خارجی ایران کشورمان خواهند بود.

وی افزود: سیاست نزدیکی با همسایگان و کشورهای همسو، برای ایران یک تاکتیک نیست؛ بلکه استراتژی است.

این کارشناس مسائل روسیه، دریای خزر را یکی از زمینه‌های همکاری میان ایران و روسیه دانست و گفت: هر دو کشور، مخالف حضور قدرت‌های خارجی در آب‌های خزر هستند و آن را تهدیدی برای امنیت منطقه می‌دانند. ایران همواره خواستار صلح و ثبات در مرزهای دریایی خود با روسیه بوده است و همین امر، اهمیت دریای خزر را دوچندان می‌کند.

راه‌گذرها، ارزهای ملی و کشاورزی، زمینه‌های مهم همکاری اقتصادی هستند

این عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در بخشی از سخنان خود گفت: تکمیل و اجرایی شدن راه‌گذر شمال-جنوب که برای هر دو کشور ایران و روسیه مهم است، هم هزینه ترانزیت را برای روسیه کاهش خواهد داد و هم از تاثیرپذیری مسکو از قدرت‌های خارجی خواهد کاست.

عبدالهی استفاده از ارزهای ملی در تجارت میان روسیه و ایران را مهم دانست و گفت: ایران ۴۵ سال است که با تحریم‌های ظالمانه علیه خود مقابله می‌کند و روسیه هم در سال‌های اخیر با مسئله تحریم روبه‌رو بوده است. بنابراین، استفاده از ارزهای ملی، روشی کارآمد برای گسترش روابط بازرگانی خواهد بود.

این استاد دانشگاه در زمینه مبادلات کشاورزی نیز گفت: صیفی‌جات، ماهی و میگوی ایران می‌تواند بازار بزرگی در روسیه داشته باشد و در مقابل، جو، ذرت و گندم روسیه نیز می‌تواند در ایران مورد توجه قرار گیرد. بنابراین محصولات کشاورزی دو کشور، مکمل هستند و علاوه بر این، به دلیل نزدیکی جغرافیایی ایران و روسیه، تجارت میان دو طرف، از مزیت برخوردار است.

موسی عبداللهی ابراز امیدواری کرد که کارهایی که برای تطبیق استانداردهای ایران و روسیه در حوزه صنایع غذایی و بهداشتی در حال انجام است، سریع‌تر به ثمر بنشیند تا زمینه برای گسترش بازرگانی فراهم شود.

عبداللهی اتحادیه اقتصادی اوراسیا را نیز با توجه به توافق تجارت آزاد میان ایران و این اتحادیه، یکی از زمینه‌های همکاری اقتصادی دانست.

دانشگاه‌ها پل واسط جامعه، نخبگان و حکومت هستند

دکتر عبداللهی با اشاره به نقش دانشگاه‌ها در روابط کشورها گفت: چون دانشگاه‌ها نقش پل واسط را میان جامعه، نخبگان و حکومت دارند می‌توانند دست‌یابی به اهداف اقتصادی و سیاسی را تسریع کنند و شناخت دقیق‌تر دو طرف از یکدیگر را افزایش دهند.

مدیر همکاری‌های علمی بین‌المللی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: دانشگاه‌های ایران به دانشگاه‌های روسیه به عنوان شریکان راهبردی خود نگاه می‌کنند؛ چنانکه ۳۷ درصد از توافق‌هایی که دانشگاه علامه طباطبایی با کل دانشگاه‌های جهان داشته، با طرف‌های روس بوده است.

وی اظهار داشت: دانشجویانی که از روسیه به ایران یا از ایران به روسیه سفر می‌کنند، پس از بازگشت، سفیران فرهنگی هستند و آن تصویر واقعی که دیده‌اند را تعریف و تبیین می‌کنند و مانع از ایجاد تصویرهای غیرواقعی که برساختۀ کشورهای غیردوست است می‌شوند.

رشته‌های پیشرو در دانشگاه‌های ایران و روسیه

دکتر عبداللهی در بخشی از سخنان خود یادآور شد: ایران در رشته‌های علوم پزشکی، بسیار پیشرفته است و روسیه نیز در رشته‌های فیزیک، شیمی و ریاضی جایگاهی مهم دارد. شناخت این نقاط قوت، می‌تواند به تقویت همکاری‌های دانشگاهی نیز کمک کند.

وی یادآور شد: دانشگاه علامه طباطبایی تا کنون پنج دوره گفت‌وگوهای فرهنگی ایران و روسیه را برگزار کرده است و ششمین دوره از این گفت‌وگوها نیز در دوماهه آخر سال ۲۰۲۴ در روسیه برگزار خواهد شد.

همکاری در صنعت انرژی؛ از نفت و گاز تا انرژی‌های تجدیدپذیر

ایوان زاخاروف، مدیر بخش خاورمیانه و خاور نزدیک در خبرگزاری اسپوتنیک نیز در سخنرانی خود، بر همکاری در حوزه انرژی تاکید کرد و گفت: از آنجا که ایران و روسیه از بزرگترین تولیدکنندگان نفت و گاز در جهان هستند، همکاری میان این دو کشور می‌تواند به بهبود بازارها و تعدیل قیمت‌ها کمک کند.

وی یادآور شد: شرکت‌های روسی علاقمند به سرمایه‌گذاری در نفت و گاز ایران هستند و برای مثال، گازپروم و روس‌نفت پس از برجام، نگاه جدی برای سرمایه‌گذاری در ایران داشتند.

زاخاروف، همکاری در بخش انرژی‌های پاک را نیز دارای اهمیت دانست و یادآور شد: تهران و مسکو در ساخت نیروگاه اتمی بوشهر و تکمیل نیروگاه‌های هسته‌ای برای تولید انرژی پاک و پایدار و نیز انتقال فناوری، همکاری داشته‌اند. دو کشور در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر نیز ظرفیت‌هایی برای همکاری دارند که البته کار در این حوزه، در مراحل اولیه است و به برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری بیشتر نیاز دارد.

این مدیر خبرگزاری اسپوتنیک، همکاری‌های نظامی و دفاعی ایران و روسیه را نیز یادآور شد و تاکید کرد: همکاری‌های امنیتی برای مقابله با تهدیدهای مشترک مانند تهدیدهای تروریستی یا تجاوز خارجی اهمیت دارد.

وی افزود: در عرصه دیپلماسی هم تهران و مسکو می‌توانند با هماهنگی بیشتر در سازمان‌های بین‌المللی، منافع مشترک خود را دنبال و موقعیت دو کشور را در صحنه‌های بین‌المللی تقویت کنند.

زاخاروف، علم و فناوری، اقتصاد و بازرگانی و حفاظت از محیط زیست را از دیگر زمینه‌های همکاری میان ایران و روسیه دانست.

ضرورت تشکیل کارگروه‌های تخصصی

اطهر اینانلو، سردبیر گروه اخبار اروپا و آمریکا در ایرنا هم در سخنانی، مسیر همکاری‌های سیاسی میان تهران و مسکو در سال‌های اخیر را خوب توصیف کرد و گفت: این مسیر در دوره جدید نیز ادامه خواهد یافت و دولت جدید ایران، گسترش روابط با روسیه را از اولویت‌های سیاست خارجی کشور دانسته است.

اینانلو اظهار داشت: همکاری‌ها در حوزه بازرگانی، همپای روابط خوب سیاسی میان دو کشور پیش نرفته است؛ چنانکه رقم ۴ میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار که برای تجارت ایران و روسیه در سال ۲۰۲۲ ثبت شده است، با توجه به ظرفیت‌های دو کشور، به هیچ وجه کافی نیست.

وی با اشاره به تحریم‌های غرب علیه ایران و روسیه تاکید کرد گسترش همکاری‌های اقتصادی و تجاری میان دو کشور، می‌تواند تاثیر تحریم‌ها را کاهش دهد.

سردبیر گروه اخبار اروپا و آمریکا در ایرنا، به اهمیت حوزه انرژی نیز در روابط دو کشور اشاره کرد و گفت: همکاری‌های فناورانه در حفاری دریایی، حفاری افقی، ذخیره‌سازی نفت سنگین، ایمنی صنعتی و... از جمله زمینه‌های مهم همکاری میان تهران و مسکو در حوزه انرژی است.

وی به چالش‌های مالی و بانکی، موانع گمرکی و دیگر مشکلات موجود بر سر راه توسعه همکاری اقتصادی نیز اشاره و تاکید کرد: دو کشور باید با تشکیل کارگروه‌های تخصصی و افزایش رفت‌وآمدهای کارشناسی، بر این چالش‌ها غلبه کنند.

ویدئوکنفرانس ایرنا و اسپوتنیک با موضوع زمینه‌های همکاری تهران و مسکو در سال‌های پیش رو، روز دوشنبه برگزار شد.