چگونه حضرت زهرا(س) روزگار تاریک زنان را تغییر دادند؟

ادبیات داستانی در سال‌های گذشته با گذر از تجربیات موفق، توانسته رشد قابل توجهی در خلق آثار ماندگار در حوزه ادبیات دینی و آیینی داشته باشد. هرچند در این حوزه نیز همانند دیگر حوزه‌ها، آثار نازل نیز دیده می‌شوند، اما در مجموع می‌توان حوزه ادبیات داستانی آیینی و دینی را از نمونه‌های موفق پس از پیروزی انقلاب اسلامی به شمار آورد.

کتاب «به امید دیدار»، نوشته مریم شریف‌ رضویان، از جمله این آثار است که ششمین چاپ آن از سوی به‌نشر منتشر شده و در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است. کتاب حاضر، نگاهی دارد به زندگانی و زمانه حضرت زهرا(س) از دید زنی بت‌پرست. «اشواق»، شخصیت اصلی این کتاب، زنی است بت‌پرست که برای حفظ جان فرزند دختری که در شکم دارد، راهی مدینه می‌شود و این سفر آغازی است برای تحول روحی و اعتقادی او. او پس از مرگ شوهرش، برای در امان ماندن جان دختر سومش، رنج دوری از دیار خود یعنی مکه را به جان می‌خرد و راهی مدینه می‌شود. از قضا در این شهر همسایه پیامبر(ص) می‌شود و کم‌کم تحت تأثیر شخصیت ایشان و نحوه رفتار حضرت با دخترشان، حضرت فاطمه(س)، به اسلام می‌گرود.

کتاب در زمره آثار تاریخی و مذهبی نوشته شده و بازه زمانی هجرت پیامبر اکرم(ص) تا رحلت ایشان را دربرمی‌گیرد. نویسنده در این اثر دو نوع روایت احساسی و تاریخی را همزمان به پیش می‌برد. زبان ساده و در عین حال جذاب و از سوی دیگر، موفقیت شریف رضویان در شخصیت‌پردازی، سبب شده تا کتاب «به امید دیدار» به یکی از روایت‌های خواندنی درباره حضرت زهرا(س) تبدیل شود.

هرچند نویسنده کتاب را با هدف پرداختن به سیره بانوی دو عالم نوشته است، اما نگاه او به مسائل اجتماعی عصر جاهلی و بیان غیر شعاری او در مقایسه عصر جاهلی با دوره ظهور اسلام، ستودنی است. زن، به گواه تاریخ، در عصر جاهلی از جایگاه چندانی برخوردار نبوده و به اصطلاح شهروند دوم محسوب می‌شد. در جامعه‌ای که به جرم دختر بودن، بسیاری از حقوق از جمله حق حیات از دختران سلب می‌شد، اسلام در نگاهی مترقی، حقوق اولیه را به آنها بازگرداند و از همه مهمتر، به آنها کرامت بخشید. جامعه اسلامی رفته‌رفته پرورش استعدادهای زنانی را فراهم ساخت که تاریخ‌ساز شدند که نمونه والای آن را می‌توان در وجود مبارک حضرت زهرا(س) و حضرت خدیجه(س) دید.

نویسنده با همسایه قرار دادن اشواق، گویی دارد به صورت غیر مستقیم این دو جامعه را با یکدیگر مقایسه می‌کند؛ قیاسی به باریکی یک دیوار که مخاطب بدون آنکه احساس کند دارد پیام‌های شعاری دریافت می‌کند، با آن همراه می‌شود و تأیید می‌کند.

شریف رضویان درباره این بخش از رمان گفت: وضعیت زنان در زمان صدر اسلام و قبل از آن، وضعیت اسف‌باری بود. زنان در آن دوره مورد احترام نبودند و رسم زشتی در میان برخی از قبائل وجود داشت که وقتی صاحب دختری می‌شدند، آنقدر ناراحت می‌شدند که ترجیح می‌دادند او را به خاک بسپارند؛ البته برای این کار دلایلی داشتند که منطقاً قابل قبول نبود.

او ادامه داد: هرچند برخی از قبائل این کار را می‌کردند، اما کیفیت این عمل آنقدر زشت بوده که خداوند در قرآن به آن اشاره کرده است: « إِذَا الْمَوْءُودَةُ سُئِلَتْ(8) بِأَيِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ(9)(سوره تکویر).

نویسنده کتاب «به امید دیدار» ادامه داد: همین مسئله سبب شد من زنی را برای شخصیت داستانم انتخاب کنم که صاحب دخترانی است و دختری در شکم دارد و می‌داند که وقتی او به دنیا بیاید، بزرگ قبیله که اتفاقاً پدر شوهرش است، او را زنده به گور خواهد کرد؛ داستان به همین جهت با این سختی‌ها و مبارزه او با این سختی‌ها شروع می‌شود.

اما نوشتن درباره تاریخ صدر اسلام و به ویژه زندگی بانوی دو عالم(س) دشواری‌های خاص خود را دارد؛ به طوری که برخی از نویسندگان از جمله سعید تشکری آن را به مثابه راه رفتن روی تیغ تشبیه کرده‌اند. شریف رضویان در این‌باره گفت: رمان‌های تاریخی که درباره معصومین(ع) نوشته می‌شوند، شامل اسثنائاتی هستند؛ به این معنی که وقتی درباره معصومین(ع) می‌نویسم، اجازه نداریم که اعمال یا گفتاری راه به آنها نسبت دهیم و اجازه نداریم در ذهن این بزرگواران برویم. از سوی دیگر، اطلاعات مستقیم چندانی درباره حضرت فاطمه(س) در دست نیست؛ به طوری که درباره زندگی ایشان کل و لب مطالبی که در تحقیقات جمع‌آوری کردم، شاید 30-40 صفحه بیشتر نشد؛ به همین جهت تصمیم گرفتم یک شخصیت خیالی خلق کنم و از دید او، حضرت زهرا(س) را مورد نظر قرار دهم و به زندگی ایشان بپردازم.

این نویسنده یادآور شد: اطلاعاتی که برای نوشتن این کتاب جمع‌آوری کردم، به مثابه دریایی بود که باید گوهرهای خودم را از این دریا صید می‌کردم و به آنها می‌پرداختم. در این کتاب، به فرازهای مهمی از زندگی بانوی دو عالم اشاره شده است. من در این کتاب از ورای چند حجاب به زندگی ایشان پرداخته و از زاویه دید اشواق درباره بانوی دو عالم صحبت کرده‌ام.

او درباره ویژگی‌های شخصیتی «اشواق» نیز توضیحاتی داد و اضافه کرد: برایم مهم بود شخصیتی که انتخاب می‌کنم، با شعور و اهل تفکر باشد. اشواق در مسائل اساسی هستی مانند آفرینش، مرگ، زندگی و ... تأمل می‌کند؛ با اینکه او زنی است که در دوران جاهلی زندگی می‌کرده و سواد نداشته است. او اهل شعر بود و شعر بزرگان شعر عرب را از بر داشته است. چنین زنی در قبیله خود با مشکلی مواجه می‌شود و تصمیم می‌گیرد که به سفر برود.

به گفته نویسنده «به امید دیدار»؛ اشواق در این سفر از نظر روحی و اعتقادی تغییراتی شگرفی پیدا می‌کند و وقتی به مدینه می‌رود و در جوار خانه حضرت زهرا(س) سکنی می‌گزیند، با دیدن ویژگی‌های حضرت و رفتار پیامبر(ص) با دخترش شیفته اسلام می‌شود. او که جز اهانت از جامعه خود ندیده بود، جذب این دین می‌شود و با رحلت حضرت زهرا(س) به اسلام می‌گرود و برای نشان دادن چهره حقیقی اسلام و بانوی دو عالم، به قبیله خود برمی‌گردد.

کتاب «به امید دیدار» از سوی انتشارات به‌نشر در 328 صفحه، قطع رقعی با قیمت 180 هزار تومان منتشر شده است.علاقه‌مندان می‌توانند با مطالعه کتاب و شرکت در مسابقه «به امید دیدار» از جوایز این دوره مسابقات از جمله 10 میلیون تومان جوایزنقدی به همراه 10 بسته متبرک رضوی بهره‌مند ‌شوند.