برخی منابع از سفر رئیس مرحله انتقالی سوریه به عربستان خبر دادند. منابع مذکور به العربیه گفتند که محمد الجولانی، رئیس مرحله انتقالی سوریه به عربستان میرود. عربستان نخستین مقصد سفر الجولانی پس از انتخاب بهعنوان رئیس مرحله انتقالی سوریه است. این سفر در حالی صورت میگیرد که یک هفته پیشتر نیز فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان سعودی در نخستین سفر خود به دمشق پس از سقوط بشار اسد، در یک نشست خبری با همتای سوری خود اعلام کرد که ریاض در تلاش است تا به مقامات جدید سوریه برای رفع تحریمهای بینالمللی کمک کند. پیش از آن نیز در اولین سفر خارجی «اسعد الشیبانی» وزیر خارجه و «مرهف ابوقصره» وزیر دفاع حاکمان جدید سوریه در رأس هیئتی وارد ریاض پایتخت عربستان سعودی شده بودند.
جولانی به دنبال چیست؟
با توجه به رفت و آمدهای صورت گرفته میتوان دریافت که هر چند خواستگاه و حامی اصلی جولانی و تحریرالشام کشورهایی همچون ترکیه و قطر هستند اما او سعی دارد تا نقشی محوری برای عربستان به نمایش گذارد. با توجه به این فرایند سفر جولانی به سوریه میتواند با چند هدف صورت گیرد:
نخست آنکه سعودی نیز مانند بسیاری از کشورهای عربی نگران ماهیت اخوانی و اندیشههای سیاسی تحریرالشام است هر چند که سران این جریان با تغییر لباس و تبلیغات بسیار برانند تا ماهیت اندیشهای خود را تعدیل شده نشان دهند. با توجه به نیاز حاکمان جدید دمشق به حمایتهای سعودی میتوان گفت که قرار گرفتن عربستان به عنوان اولین مقصد سفر جولانی گامی برای اعتماد سازی و رفع نگرانیهای اندیشهای عربستان باشد.
دوم آنکه جولانی میداند که برای ادامه حکومت بر سوریه و حفظ تاج و تختش، نیاز به حمایتهای سیاسی و مالی کشورهای عربی دارد. عربستان در کنار حمایتهای مستقیم میتواند عاملی مهم در رویکرد سایر کشورهای عربی و حتی اسلامی به دمشق باشد لذا جلب حمایتهای مالی و سیاسی از ریاض از اولویتهای جولانی است.
سوم آنکه چنانکه مقامات دمشق بارها تاکید کردهاند رفع تحریمهای وضع شده علیه سوریه از مهمترین خواستههای آنهاست بویژه آنکه شرایط نابسامان امنیتی و نیز نداشتن مشروعیت مردمی شرایط را برای آنها دشوار ساخته است. از عوامل مهم سقوط نظام اسد، مسئله تحریمها و مشکلات اقتصادی بوده که میتواند پاشنه آشیل دولتمردان کنونی دمشق نیز گردد. بر این اساس اولویت رایزنیها و تحرکات تبلیغاتی و دیپلماتیک دمشق را رفع تحریمهای غرب تشکیل میدهد. اولویت بخشی به دیدار با مقامات اروپایی، نمایش چهرهای تعدیل شده از تحریرالشام در حالی که همچنان در لیست گروههای تروریستی غرب قرار دارد با برداشتن دستار سر و پوشیدن کت و شلوار، دیدارهای تبلیغاتی جولانی با زنان و اعلام برخی احکام انتساب زنان به سمتهای اداری و... از ابعاد این تحرکات است. با توجه به ارتباط گسترده عربستان با کشورهای غربی می توان گفت که از اهداف جولانی در سفر به ریاض را برخورداری از ظرفیتهای عربستان برای ارتباط با غرب میباشد.
نکته قابل توجه آن است که جولانی در حالی مدعی است که به دنبال ساختن زیرساختها و بازسازی ویرانههای سوریه است که سکوت او در برابر نابودی زیرساختها توسط رژیم صهیونیستی و نیز تسلط آمریکا بر منابع نفتی سوریه ابهامات بسیاری در صداقت این ادعا ایجد کرده است.
عربستان به دنبال چیست؟
در باب اهداف ریاض نیز از میزبانی از جولانی و توسعه روابط با حاکمان جدید دمشق نیز نکاتی چند قابل توجه است.
اولا آنکه ریاض نگاهی بدبینانه به تحریرالشام داشته و نگران ماهیت اخوانی آن است. بر این اساس ریاض سعی دارد تا با توسعه روابط و نیز نقش آفرینی در تحولات سوریه از میزان تهدیدات نگاه سیاسی تحریرالشام و البته ماهیت تروریستی و توسعه طلبانه آن در منطقه بکاهد
ثانیا هر چند در ظاهر کشورهای عربی دارای نگاهی واحد به تحولات منطقه هستند اما حقیقت آن است که رقابتی سخت میان کشورهایی همچون امارات، عربستان و قطر برای تقویت موقعیت منطقهای و جهانی وجود دارد. ریاض به خوبی از ماهیت اخوانی و نزدیکی دیدگاه جولانی به قطر و ترکیه آگاه است لذا سعی دارد تا با نقش آفرینی بیشتر در معادلات سوریه از رقبای خویش یعنی قطر، امارات و ترکیه عقب نماند. به عبارتی دیگر رویکرد عربستان به جولانی نه از روی محبت و نزدیکی دیدگاه بلکه به دلیل هراس از تقویت موقعیت رقبای منطقهای است.
ثالثا ریاض از پیامدهای تجزیه سوریه و تاثیرات آن بر آینده خویش آگاه است لذا با نقش آفرینی در سوریه از جمله در حوزه سیاسی و اقتصادی برآن است تا حاکمیت یکپارچه بر این کشور محقق شده تا از تبعات چند پاره شدن آن که میتواند گریبانگیر ریاض نیز گردد جلوگیری نماید. نکته قابل توجه آن است ریاض بازیگری در معادلات سوریه را نوعی ابراز قدرت در برابر کشورهای غربی نیز میداند و سعی خواهد کرد تا برگ دمشق برای چانه زنی با ترامپ و نیز کشورهای اروپایی بهره گیرد.
جان کلام
با توجه به آنچه ذکر شد میتوان گفت که سفر جولانی به ریاض نه رویکردی اعتمادی و تعاملی بلکه در راستای اهداف کوتاه مدتی است که هر کدام از طرفین به دنبال آن می باشند و الا در عمل تفاوتها دیدگاهی و بویژه ساختار فکری حاکم بر تحریرالشام و نزدیکی آن به قطر و ترکیه مانع از تبدیل این مناسبات به همگرایی راهبردی خواهد شد.