روابط تهران و مسکو به کدام سو می‌رود؟

پایگاه بصیرت / رضا صارمی‌

با نزدیک شدن به پایان جنگ اوکراین و کاهش تنش میان غرب و روسیه، گمانه‌زنی‌های زیادی درباره آینده روابط ایران و روسیه مطرح می‌شود. بسیاری از تحلیلگران با توجه به امضای معاهده مشترک بین دکتر پزشکیان و ولادیمیر پوتین نسبت به گسترش روابط در آینده‌ای نزدیک خوش‌بین هستند، برخی دیگر از کارشناسان نظر دیگری دارند و با توجه به رویکرد دولت ترامپ به روسیه، درباره آینده روابط تهران و مسکو اظهار نگرانی می‌کنند؛ بررسی سند همکاری مشترک ایران و روسیه و مقایسه آن با شرایط کنونی روابط آمریکا و روسیه می‌تواند چشم‌اندازی منطبق بر واقعیت را پیش روی ما قرار دهد.

نکته مهم و البته ثابل تامل این معاهده آن است که هیچ‌یک از دو کشور هیچ‌گونه الزام برای اجرای مفاد آن ندارند. به‌عبارت بهتر، این توافق به‌ویژه در حوزه‌های امنیتی و نظامی فاقد تعهد دو طرفه اجرایی است. دو کشور صرفاً متعهد شده‌اند که در صورت تهاجم به یکی از طرفین، با کشور متخاصم همکاری نکنند. این وضعیت چندان شبیه به یک اتحاد استراتژیک نیست. از سوی دیگر، هرچند ایران، به‌ویژه در سال نخست جنگ اوکراین، با روسیه همراهی داشت، اما در بعد اقتصادی نتوانست جایگزین شرکای پیشین روسیه، همچون ترکیه و امارات، شود و حجم مبادلات میان دو کشور چنان که انتظار می‌رفت افزایش چشم‌گیری نیافت و همچنان نیز در جایی مابین 4 تا 5 میلیارد دلار در حال نوسان است. در نتیجه، احتمالاً روسیه نیز سطح انتظارات خود از ایران را کاهش داده است؛ بااین‌حال، نمی‌توان از تلاش‌های اخیر ایران برای ورود به بازارهای اوراسیا و یکپارچه‌سازی سیستم‌ بانکی دو کشور چشم‌پوشی کرد. ین اقدامات مگرچه اثبت بوده‌اند، اما هنوز آورده‌ای مشترک و قابل‌توجه برای دو طرف نداشته‌اند.

دیگر عامل مهم در آینده روابط ایران و روسیه، نقش کشورهایی مانند رژیم صهیونی، امارات و عربستان سعودی است. یکی از مطالبات ایران در رابطه با روسیه، تأمین و انتقال تجهیزات نظامی پیشرفته است؛ مسئله‌ای که به‌شدت موجب نگرانی کشورهای حوزه خلیج فارس و تل آویو شده است و طبیعتا آنها از هر فرصتی و با استفاده از لابی‌های قدرتمند خود در مسکو برای جلوگیری از چنین تبادلاتی استفاده خواهند کرد. در این زمینه توجه به این نکته می‌تواند جالب توجه باشد؛ سال گذشته، در اوج جنگ اوکراین، روسیه و کره شمالی پیمانی سخت‌ و محکم برای دفاع مشترک در صورت حمله به یکی از طرفین امضا کردند. بسیاری از کارشناسان پیش‌بینی می‌کردند که روسیه گام بعدی را در جهت امضای توافقی مشابه با ایران بردارد، اما این امر تا کنون محقق نشده است. شاید مهم‌ترین دلیل آن، سطح بالای تنش میان ایران، رژیم صهیونی و آمریکا بود. روسیه به‌وضوح تمایلی ندارد که در شرایطی که خطر درگیری مستقیم میان این کشورها بالاست، خود را زیر بار چنین تعهداتی ببرد. اکنون، با احتمال کاهش تخاصم میان روسیه و آمریکا، باید منتظر ماند و دید که ایران در برابر آمریکا و رژیم اشغالگر صهیونی چه سیاستی اتخاذ خواهد کرد؛ سیاستی که بی‌تردید تأثیر مستقیمی بر آینده روابط ایران و روسیه خواهد داشت.

منبع: سایت بصیرت