کریدور بینالمللی شمال-جنوب (INSTC) در اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی با هدف دور زدن مسیر سنتی کانال سوئز شکل گرفت. در واقع هدف اصلی این کریدور ۷۲۰۰ کیلومتری ایجاد یک مسیر ترانزیتی کارآمد و مقرونبهصرفه برای حمل کالاها از هند به اروپا و بالعکس از طریق مسیر ایران بود.کریدور بینالمللی شمال-جنوب دارای سه شاخه شرقی (آسیای مرکزی)، شاخه میانی (دریایخزر) و شاخه غربی (آذربایجان و ارمنستان) است.شاخه غربی این کریدور در طرح ابتدایی آن که در سال ۱۹۹۲ به عنوان شاهراه ترانزیتی شماره ۹ اوراسیا در هلسینکی فنلاند معرفی شد، نقش بهسزایی در تجارت و ترانزیت کالا میان شبه قاره هند، قفقاز، اروپای شرقی و مرکزی دارد.در بخش ترانزیت ریلی شاخه غربی کریدور شمال-جنوب، حلقه مفقوده خط ریلی رشت-آستارا وجود دارد. این خط ریلی امکان اتصال مستقیم بین دریای خزر و دریای خلیج فارس را فراهم میکند و نقش مهمی در ترانزیت کالا خواهد داشت.خط ریلی ۱۶۲ کیلومتری رشت-آستارا که اتصال ریلی ایران و آذربایجان را فراهم میکند، قرار است با وام ارزی روسیه تا سقف ۱.۶ میلیارد یورو ساخته شود که رایزنیهای مالی آن در حال انجام است.
روز گذشته (۱۴ اسفند) فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی، در نشست خبری ضمن اشاره به در دستور کار قرار دادن تکمیل کریدور شمال-جنوب عنوان کرد در شش ماه گذشته با جدیت به موضوع ترانزیت و دیپلماسی ورود کردیم.وی یکی از مسائل حائز اهمیت را تکمیل کریدور شمال-جنوب به واسطه تکمیل خط ریلی رشت-آستارا دانست و اظهار کرد برای این که این موضوع به مرحله اجرایی نزدیک شود، در عرض یک ماه پنج جلسه با وزیر راه و حملونقل روسیه برگزار شد.وزیر راه و شهرسازی در ادامه به وضعیت و پیشرفت راهآهن رشت-آستارا پرداخت که بعضی از نکات آن عبارتند از:الف) ملاحظات حقوقی قرارداد تکمیل کریدور شمال به جنوب بررسی و برطرف شده است.ب) خرید اراضی و تمکن اراضی نیز مورد بررسی بود؛ طرف روسی اصرار داشت که خرید اراضی تمام و بعد وارد فاز اجرایی شود.پ) تا پایان سال بعد خرید اراضی انجام میشود و روسیه هم پذیرفت که همزمان با تملک اراضی، مطالعات فنی را انجام دهند تا به محض اتمام، ریلگذاری و مرحله ساخت شروع شود.مهدی باقری، کارشناس حملونقل و ترانزیت عنوان کرد در سالهای گذشته، روسای جمهور سه کشور ایران، آذربایجان و روسیه به طور منظم دیدارهای سهجانبه برگزار می کردند که بخشی از این نشست ها به کریدور شمال-جنوب و تجاریسازی آن اختصاص داشت. پیشنهاد می شود که دستگاه دیپلماسی کشور دوباره این دیدار سه جانبه را احیا کند.باقری ادامه داد: همکاریهای ایران، آذربایجان و روسیه در توسعه کریدور شمال-جنوب با محوریت خط ریلی رشت-آستارا رو به جلو بوده اما نباید از تنشهای سیاسی و ژئوپلیتیکی میان این سه کشور چشمپوشی کرد.
باقری تصریح کرد: به اصل این که «نباید همه تخممرغها را در یک سبد چید» باید عمل کرد و برای مسیرهای دسترسی به روسیه باید سایر مسیرها را نیز جایگزین کرد.باقری در انتها افزود: در حوزه همکاریهای کریدوری، نباید صرفا به روسیه پرداخت، فرصتهای ناب دیگری در اتصال هند به افغانستان و آسیای مرکزی، ارتباط زمینی چین به غرب آسیا و خلیجفارس و همکاری ریلی با ارمنستان و ترکیه نهفته است که مغفول ماندهاند.