پزشکیان به عهدش وفادار ماند

تقریباً تمام سلایق و چهره‌های سیاسی، حتی برخی از چهره‌های مشهور به منتقد دولت، اقدام رئیس‌جمهور را تحسین کردند، این تمجیدها عمدتاً بر سه محور متمرکز بود: شجاعت در برخورد با یکی از نزدیکانش، پایبندی به شعار ساده‌زیستی و تلاش برای تقویت اعتماد عمومی

پایگاه بصیرت / احسان بهاری

شهرام دبیری، معاون پارلمانی رئیس‌جمهور ایران، به تازگی و در تاریخ ۱۶ فروردین ۱۴۰۴ از سمت خود برکنار شد. این برکناری که با حکم مستقیم مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، صورت گرفت، نتیجه جنجال‌هایی بود که به دنبال سفر تفریحی او به قطب جنوب در ایام نوروز شکل گرفت. این موضوع نه تنها به دلیل هزینه‌های بالای سفر بلکه به خاطر تناقض آشکار با شعارهای ساده‌زیستی دولت پزشکیان، واکنش‌های گسترده‌ای را در میان مردم و نخبگان سیاسی برانگیخت.

سیر تا پیاز ماجرا!

ماجرا از آنجا آغاز شد که در اوایل فروردین‌ماه ۱۴۰۴، عکسی از شهرام دبیری در کنار زنی که گفته می‌شود همسرش، شعله امامی، است، در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد. این عکس که در مقابل کشتی تفریحی «پلانکیوس» گرفته شده بود، با کپشن «پیش به سوی قطب جنوب» همراه بود و به سرعت در فضای مجازی دست به دست شد. این کشتی، طبق اطلاعات موجود، در روز سوم فروردین از شهر اوسوایا در آرژانتین به سمت قطب جنوب حرکت کرده بود.

دولت ابتدا تلاش کرد با تکذیب این سفر، اوضاع را آرام کند. روابط عمومی معاونت پارلمانی در بیانیه‌ای اعلام کرد که تصاویر منتشرشده قدیمی هستند و سفر دبیری به قطب جنوب صحت ندارد. اما این تکذیب‌ها نه تنها افکار عمومی را قانع نکرد، بلکه با غیبت دبیری در جلسات هیئت دولت و عدم ارائه توضیحات شفاف، گمانه‌زنی‌ها شدت گرفت. در نهایت، مسعود پزشکیان با صدور حکمی رسمی، ضمن تایید سفر دبیری به قطب جنوب، او را از سمتش برکنار کرد. پزشکیان در این حکم تاکید کرد که حتی اگر این سفر با هزینه شخصی انجام شده باشد، با معیارهای ساده‌زیستی و عدالت‌محوری که دولت او به آن پایبند است، سازگار نیست.

این تصمیم رئیس‌جمهور از سوی بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی و چهره‌های سیاسی تحسین شد. افرادی که خواستار برکناری دبیری شده بودند معتقد بودند که این اقدام گامی در راستای حفظ اعتماد عمومی است. با این حال، برخی منتقدان معتقدند که این برکناری نمی‌تواند به تنهایی سرمایه اجتماعی از دست‌رفته دولت را جبران کند، به‌ویژه پس از تلاش اولیه برای لاپوشانی ماجرا که به گفته روزنامه هم‌میهن، از خود سفر نیز آسیب‌زاتر بود.

مردم بر مسئولان مقدم هستند

شهرام دبیری پیش از این سابقه فعالیت در شورای شهر تبریز و ریاست آن را داشت و به عنوان یکی از افراد نزدیک به پزشکیان شناخته می‌شد. اما این نزدیکی نیز نتوانست مانع از تصمیم قاطع رئیس‌جمهور شود. پزشکیان در حکم خود خطاب به دبیری نوشت: «دوستی دیرین و همکاری ارزشمند شما مانع آن نیست که پایبندی به صداقت و وعده‌هایی که به مردم دادیم، مقدم داشته شود.» این جمله نشان‌دهنده اولویت‌بندی رئیس‌جمهور در حفظ اصول اخلاقی و پاسخگویی به مردم بود.

سوالات بی‌جوابی که مردم منتظر پاسخ آن هستند

با این حال، این برکناری بدون کاستی نیست. یکی از انتقادات اصلی، تاخیر نسبی در واکنش اولیه دولت و مواضع نسنجیده برخی مسئولان است. انتشار عکس‌های سفر دبیری در سوم فروردین و تکذیب مبهم روابط عمومی معاونت پارلمانی در ششم فروردین، که مدعی شد «این سفر ارتباطی به مسئولیت‌های رسمی ندارد»، کافی نبود. بدتر از آن، اظهارات فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، بود که در روزهای ابتدایی با کنایه گفت: «مسافرت مسئولان هم مثل مردم، امری شخصی است و نباید بیش از حد بزرگ‌نمایی شود.» این موضع که به‌عنوان تلاشی برای توجیه رفتار دبیری تلقی شد و شائبه فاصله دولت از مردم و بی‌توجهی دولت به حساسیت‌های اجتماعی را در اذهان عمومی ایجاد کرد؟

شایعات نیز بخش دیگری از این ماجرا را پیچیده‌تر کرده‌اند. برخی مدعی شدند که دبیری پس از برکناری، قرار است در پست دیگری به کار گرفته شود، شایعه‌ای که اگر صحت داشته باشد، جدیت نامه پزشکیان و عزم او برای اصلاح را زیر سؤال می‌برد. و اینکه آیا این برکناری صرفاً نمایشی برای آرام کردن افکار عمومی بود؟ آیا پزشکیان از سوابق دبیری بی‌اطلاع بوده یا عامدانه او را به کار گماشته است؟ چرا که دبیری در دوره حضورش در شورای شهر تبریز نیز به دلیل سفرهای خارجی متعدد مورد انتقاد قرار گرفته بود. این ابهامات، دولت را در معرض اتهام ناسازگاری قرار می‌دهد و ضرورت شفاف‌سازی فراتر از متن نامه را دوچندان می‌کند.

نکته دیگری که حساسیت ماجرا را دوچندان کرده بود و در رسانه‌ها بازتاب پیدا کرد مسئله حضور دبیری به عنوان مسئول کشور جمهوری اسلامی در آرژانتین و همچنین همسفر شدن او با دو تبعه صهیونی بود! به این دلیل که روابط دیپلماتیک ایران و آرژانتین، به‌عنوان کشوری که اوشوآیا (محل آغاز سفر به قطب جنوب) در آن قرار دارد، از سال‌ها پیش تیره بوده است. بر اساس اطلاعات موجود، آرژانتین از سال ۱۹۹۲ و پس از حوادثی مانند بمب‌گذاری در سفارت رژیم صهیونیستی در بوئنوس‌آیرس، روابط محدودی با ایران داشته و حتی در سال ۲۰۱۸، حزب‌الله لبنان را که از سوی ایران حمایت می‌شود، به‌عنوان یک سازمان تروریستی معرفی کرده است.

نکته دیگر، سفرهای متعدد دبیری به اروپا در ماه‌های اخیر است که پیش از سفر به قطب جنوب انجام شده بود. این سفرها، که در زمان مسئولیت او صورت گرفته، نشان‌دهنده عدم تعهد کافی به وظایف محوله است. دولت می‌توانست با نظارت دقیق‌تر، از بروز چنین رفتارهایی جلوگیری کند و پیش از تشدید بحران، اقدامات لازم را انجام دهد.

اهمیت شفاف سازی از این رو است که شفاف‌سازی یکی از اصول مهم در نهج‌البلاغه، که بارها در این ماجرا به آن اشاره شده، تاکید بر شفافیت در حکومت‌داری است. امام علی(ع) در نامه ۵۳ به مالک اشتر، بر لزوم ارتباط شفاف با مردم و پرهیز از دوری از آن‌ها تأکید کرده‌اند. کاهش اعتماد عمومی، که نتیجه مستقیم عدم شفافیت است، می‌تواند به تضعیف سرمایه اجتماعی منجر شود، موضوعی که در شرایط کنونی کشور می‌تواند تبعات جدی داشته باشد.

نقطه عطف در بازسازی تصویر دولت

در پایان باید یادآور شد که نامه پزشکیان و برکناری دبیری می‌تواند نقطه عطفی در بازسازی تصویر دولت باشد. لحن صریح نامه، که بر ناسازگاری رفتار دبیری با شرایط مردم تاکید دارد، نشان داد که پزشکیان حاضر است هزینه سیاسی پرداخت کند تا به وعده‌هایش وفادار بماند. این حرکت می‌تواند الگویی برای دیگر نهادها باشد تا نظارت بر رفتار مقامات را جدی‌تر بگیرند. به بیان دیگر، این قبیل اقدامات نشان می‌دهد که فضای سیاسی در ایران در بن‌بست قرار ندارد و امکان جبران خطا و کم کردن فاصله سیاست با مردم، با اقدام درست، در زمان مناسب و با در نظرگرفتن خواست مردم، وجود دارد. اقدامی که می‌تواند، شروع خوبی برای تقویت سرمایه اجتماعی باشد.

همانطور که در بالا گفتیم بعد از عزل دبیری، تقریباً تمام سلایق و چهره‌های سیاسی، حتی برخی از چهره‌های مشهور به منتقد دولت در جریان اصولگرایی، اقدام رئیس‌جمهور را تحسین کردند. که این تمجیدها عمدتاً بر سه محور متمرکز بود: شجاعت پزشکیان در برخورد با یکی از نزدیکانش، پایبندی به شعار ساده‌زیستی و تلاش برای تقویت اعتماد عمومی. برخی هم این رفتار را اقدامی بی‌سابقه دانستند، صراحت و قاطعیت در این اقدام را مثبت دانستند. برخی از چهره‌های اصلاح‌طلبی نیز که پیش از این نقد‌هایی به سفر دبیری داشتند، هم مشابه این مواضع را داشتند. رفتار فراجناحی رئیس‌جمهور، همه گروه‌های سیاسی را در یک موضوع متفق‌القول کرد. این اقدام را می‌توان یکی از مصادیق برقراری وفاق میان کارگزاران هم به شمار آورد‌. در مجموع، برکناری دبیری به عنوان نقطه قوتی برای پزشکیان در میان حامیانش و حتی برخی منتقدانش ثبت شد.

منبع: سایت بصیرت