روز ملی فناوری هسته‌ای؛ روایت یک مسیر پرفراز و نشیب

روز ۲۰ فروردین، با عنوان «روز ملی فناوری هسته‌ای»، یکی از مناسبت‌های کلیدی در تقویم علمی و راهبردی کشور است؛ روزی که نه‌تنها یادآور دستیابی به چرخه کامل سوخت هسته‌ای در سال ۱۳۸۵ است، بلکه فرصتی برای نمایش اقتدار علمی و توانمندی‌های بومی جمهوری اسلامی ایران در حوزه فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای محسوب می‌شود.

بیستم فروردین، صرفاً یک تاریخ در تقویم نیست؛ بلکه نماد یک مسیر است؛ مسیری که با ایثار و دانش آغاز شد، با تحریم و ترور به چالش کشیده شد، اما هرگز متوقف نشد.

روز ملی فناوری هسته‌ای، سالانه فرصتی است برای بازخوانی راهی که ایران از «وابستگی فناورانه» تا «اقتدار بومی» طی کرده است. فناوری هسته‌ای در ایران، نه تنها یک حوزه علمی، بلکه یک عرصه ملی بوده است؛ جایی که سیاست، امنیت، اقتصاد، علم و حتی فرهنگ به هم گره خورده‌اند.

برگزاری روز ملی فناوری هسته ای با حضور رئیس جمهور

امروز همزمان با روز ملی فناوری هسته ای مراسم گرامیداشت این روز با حضور رئیس جمهور برگزار شد.

پزشکیان در جریان این بازدید که با همراهی اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی و جمعی از مسئولان ارشد این سازمان انجام شد، از تازه‌ترین دستاوردهای متخصصان ایرانی در حوزه‌های مختلف فناوری هسته‌ای، از جمله چرخه سوخت، انرژی و برق، تولید آب سنگین و مشتقات آن، رادیوداروها، فناوری پلاسما، کاربرد پرتوها و دیگر فناوری‌های نوین در این عرصه مطلع شد.

نمایشگاه دستاوردهای صنعت هسته‌ای در سه بخش اصلی برگزار شده است:

نخست، بخش «مرور چرخه سوخت هسته‌ای» که شامل غرفه‌هایی در حوزه ژئوفیزیک هوابرد، پروژه‌های اکتشافی و عملیاتی معادن اورانیوم، تولید کیک زرد، فرآوری اورانیوم، تولید قرص و مجتمع سوخت و همچنین فرآیند غنی‌سازی است.

بخش دوم "انرژی"، به معرفی پروژه‌های مرتبط با نیروگاه‌های اتمی اختصاص دارد که شامل روند پیشرفت ساخت واحدهای ۲ و ۳ نیروگاه اتمی بوشهر و گزارش میزان تولید برق واحد یکم نیروگاه بوشهر، گزارش احداث نیروگاه اتمی کارون، بومی‌سازی ساخت رآکتورهای قدرت و تحقیقاتی و نیز طراحی و تولید قطعات یدکی مورد نیاز نیروگاه بوشهر می‌شود.

در بخش سوم که به "کاربردهای صنعت هسته‌ای" اختصاص دارد، فناوری‌ها و محصولات متنوعی از جمله تولید آب سنگین و ترکیبات دوتریم، ساخت رادیوداروها، تجهیزات اندازه‌گیری هسته‌ای، توسعه فناوری پلاسما، کاربرد پرتوها در پزشکی و کشاورزی، پرتو دهی خون، تولید شتاب‌دهنده‌های صنعتی و فناوری‌های نوین همچون کوانتوم و فناوری‌های کوانتومی معرفی شده‌اند. همچنین در این بخش طراحی و ساخت انواع لیزرهای صنعتی و پزشکی نیز به نمایش گذاشته شده است.

رئیس جمهور در جریان این بازدید حدود یک ساعته، از تمامی غرفه‌ها دیدن کرد و در گفتگو با کارشناسان و متخصصان صنعت هسته‌ای، در جریان آخرین تحولات و اقدامات صورت گرفته در این حوزه قرار گرفت.

رشد گام‌به‌گام یک صنعت ملی

صنعت هسته‌ای ایران طی دو دهه گذشته، نه‌تنها توانست چرخه سوخت را به‌صورت کامل بومی‌سازی کند، بلکه با تمرکز بر گسترش کاربردهای صلح‌آمیز، از یک توان دفاعی به یک ابزار توسعه‌ای بدل شد.

در سال‌های اخیر، دستاوردهای بزرگی در حوزه‌هایی از جمله تولید بیش از ۲۰ رادیوداروی حیاتی برای درمان سرطان و بیماری‌های خاص، ساخت سانتریفیوژهای پیشرفته نسل IR6 و IR9 با راندمان بالا، پیشرفت در فناوری پرتودهی صنعتی و کشاورزی برای کاهش ضایعات و افزایش بهره‌وری، طراحی و راه‌اندازی مراکز بومی مدیریت پسماند هسته‌ای و سامانه‌های ایمنی و هوشمندسازی سایت‌ها بدست آمده است.

این‌ها دستاوردهایی هستند که نه در سکوت، بلکه در سایه شدیدترین فشارهای سیاسی، تحریم‌های بانکی و حتی ترورهای هدفمند نخبگان علمی حاصل شده‌اند.

اسلامی: امروز وارد فاز سوم توسعه صنعت هسته‌ای می‌شویم

«محمد اسلامی» در مراسم بزرگداشت روز ملی فناوری هسته‌ای که با حضور رئیس‌جمهور در محل سازمان انرژی اتمی برگزار شد، در ادامه افزود: در این عرصه تاکنون ۶۸ رادیو دارو تولید کرده‌ایم که ۲۰ رادیو دارو دیگر نیز در فاز بالینی است که ۳ دارو از آنها از فاز بالینی عبور کرده است و امروز به دست رئیس‌جمهور مورد بهره برداری قرار می‌گیرد.

وی همچنین در بخشی دیگر از صحبت‌های خود به فعالیت‌های فناوری هسته‌ای کشور در حوزه امنیت غذایی اشاره کرد.

رییس سازمان انرژی اتمی گفت: در اسفندماه در اتاق بازرگانی، اتاق هسته ای شکل دادیم که مورد استقبال تجار و بازرگانان کشور قرار گرفت.

وی با اشاره به نقش فناوری هسته ای در عرصه صنعت در بخشی دیگر از صحبت های خود گفت: امروز وارد فاز سوم توسعه صنعت هسته‌ای می‌شویم که فازی طلایی، قدرت‌ساز و اقتدارآفرین است.

رییس سازمان انرژی اتمی همچنین به موضوع احداث نیروگاه و تاثیر آن بر تولید برق در کشور اشاره کرد و گفت: در برنامه هفتم توسعه موظف شده‌ایم ظرفیت تولید برق را از ۱۰۰۰ مگاوات به سه هزار مگاوات ارتقا دهیم.

رونمایی از ۶ دستاورد هسته ای

در مراسم گرامیداشت روز ملی فناوری هسته‌ای از ۶ دستاورد جدید هسته‌ای در حوزه بهداشت، درمان و رادیودارو رونمایی شد.

فناوری برای زندگی؛ تغییر نگاه به صنعت هسته‌ای

اگر روزگاری تنها شاخص صنعت هسته‌ای، غنی‌سازی اورانیوم بود، امروز فناوری هسته‌ای در ایران به حوزه‌هایی وارد شده که مستقیماً بر زندگی مردم اثر می‌گذارد؛ رادیوایزوتوپ‌ها برای درمان سرطان، پرتوگیری مواد غذایی برای سلامت مصرف‌کننده، استفاده از پرتودهی برای کاهش میکروب‌ها و قارچ‌ها در صنایع غذایی و کمک به مدیریت منابع آب با استفاده از فناوری‌های نوین هسته‌ای. این تغییر نگاه، نشان از یک بلوغ تمدنی و راهبردی در سیاست‌گذاری هسته‌ای ایران دارد.

شهدای هسته‌ای؛ ستون‌های خاموش اقتدار علمی ایران

وقتی از فناوری هسته‌ای در ایران سخن می‌گوییم، نمی‌توان از نام‌هایی چون شهید دکتر «محسن فخری‌زاده»، «شهید مصطفی احمدی‌روشن»، «شهید مجید شهریاری»، «شهید علی‌محمدی» و «شهید داریوش رضایی‌نژاد» گذشت.

این دانشمندان، نه فقط قربانیان ترور بودند، بلکه پایه‌گذاران مسیر استقلال علمی ایران بودند. آن‌ها چراغ راهی شدند که امروز صدها نخبه جوان ایرانی، با انگیزه‌ای بیشتر از پیش، آن را ادامه می‌دهند.

نظام علمی کشور، با تبدیل تهدید ترور به انگیزه رشد و امروز به جایی رسیده که صدها پروژه فعال در دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه هسته‌ای فعال‌اند.

فناوری هسته‌ای در خدمت دیپلماسی عزتمند

دستاوردهای هسته‌ای ایران، صرفاً ابزار توسعه داخلی نیستند، بلکه بخشی از سرمایه نرم جمهوری اسلامی ایران در تعاملات جهانی محسوب می‌شوند. این توان، قدرت چانه‌زنی در عرصه‌های بین‌المللی را افزایش داده و ایران را به‌عنوان یک بازیگر مؤثر علمی در جهان معرفی کرده است.

علیرغم فشارها، ایران نشان داده است که می‌تواند با مدل علمی مقاومتی، مسیر رشد و بومی‌سازی فناوری‌های راهبردی را با تکیه بر توان داخلی طی کند.

امروز، صنعت هسته‌ای ایران نه‌تنها یک نماد ملی است، بلکه الگویی است از اینکه چگونه می‌توان در برابر فشار ایستاد، هزینه داد، اما در نهایت پیروز شد.

نگاه به آینده؛ از اقتدار علمی تا دیپلماسی فناوری

کارشناسان معتقدند توسعه فناوری هسته‌ای ایران، فراتر از مسائل فنی، یک ابزار اقتدار ملی در عرصه بین‌الملل است. با بومی‌سازی دانش هسته‌ای و گسترش کاربردهای آن، ایران نه‌تنها در زمینه تأمین نیازهای داخلی گام برداشته، بلکه آماده ورود به بازارهای منطقه‌ای در حوزه فناوری‌های نوین هسته‌ای است.