دیپلماسی چند جانبه!

رهبری به وزارت خارجه توصیه می‌کنند به جای صرف انرژی روی مذاکرات با آمریکا، بر تقویت روابط با قدرت‌های غیرغربی (چین، روسیه، کشورهای منطقه) و سازمان‌های بین المللی تمرکز کند. این رویکرد هماهنگ با استراتژی «نگاه به شرق» و کاهش وابستگی به غرب است.

پایگاه بصیرت / مهرداد دهنوی

مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از مسئولان ارشد سه قوه درتاریخ 26/01/1404 گفت‌و‌گوهای عمان را یکی از ده‌ها کار وزارت امور خارجه دانستند و تأکید بر عدم گره‌زنی مسائل کشور به این مذاکرات، در چارچوب درس آموزی از تجربه برجام و حفظ استقلال تصمیم‌گیری ملی و همچنین بیان کردند به مذاکرات عمان نه افراطی خوش بین و نه افراطی بدبین هستیم می‌توان این موضع‌گیری را مبتنی بر چند اصل کلیدی دانست:

۱.خوانش اول: جلوگیری از «شرطی سازی اقتصاد و سیاست» توسط مذاکرات

رهبر معظم انقلاب با اشاره به اشتباه استراتژیک دوره برجام، که در آن پیشرفت‌های اقتصادی، سرمایه گذاری‌ها و حتی برنامه‌های داخلی ایران به نتیجه مذاکرات گره زده شد، هشدار می‌دهند که تکرار این الگو به «شرطی شدن کشور» می‌انجامد.

- در برجام، بسیاری از پروژه‌ها به امید لغو تحریم‌ها متوقف شدند، اما با خروج یکجانبه آمریکا و تشدید تحریم‌ها، این انتظارات به بحران تبدیل شد. درواقع رهبر معظم انقلاب تأکید می‌کنند که پیشرفت کشور نباید وابسته به رفتار متغیر دشمنان باشد، بلکه باید بر پایه توانمندی‌های داخلی و مقاومت فعال پیش برود.

2. خوانش دوم گفتگوهای عمان: ابزاری تاکتیکی، نه راه حل استراتژیک

رهبر معظم انقلاب گفتگوهای غیرمستقیم (مانند مذاکرات عمان) را به عنوان یکی از ده‌ها ابزار وزارت خارجه در مدیریت تنش‌ها می‌دانند، نه راه حلی کلیدی.

در تحلیل این موضوع می‌توان کم اهمیت بودن مذاکرات را نسبت به گذشته بیان نمود که این مذاکرات را صرفاً برای کاهش تنش‌های کوتاه مدت یا انتقال پیام‌ها می‌دانند، بدون آنکه تعیین کننده مسیر کلی نظام باشند.

تفاوت کلیدی با دوره مذاکرات با برجام این است که در برجام، مذاکرات به عنوان «محور اصلی سیاست خارجی» تعریف شد، اما در رویکرد جدید، مذاکرات جایگاهی فرعی و ابزاری دارند.

۳. تأکید بر «راهبرد مقاومت فعال» به جای اتکا به مذاکره

رهبر معظم انقلاب معتقدند اتکای صرف به مذاکره (به ویژه با آمریکا) دو خطر اساسی دارد:

تضعیف روحیه مقاومت: با ایجاد امیدواری کاذب به تغییر رفتار دشمن، انگیزه‌های داخلی برای تقویت اقتصاد مقاومتی و خودکفایی کاهش می‌یابد.

از دست دادن اهرم‌ها: در برجام، ایران با تعلیق برنامه هسته‌ای خود، اهرم مهمی را از دست داد، اما آمریکا نه تنها تحریم‌ها را لغو نکرد، بلکه فشارها را افزایش داد.

-بنابراین، رهبری حفظ اهرم‌های راهبردی (مانند برنامه هسته‌ای یا توان موشکی) و پیشرفت موازیِ اقتصاد و فناوری را ضروری می‌دانند.

۴. عدم اعتماد به تعهدات آمریکا و غرب

-تجربه تاریخی نقض تعهدات توسط آمریکا (مانند خروج از برجام، تشدید تحریم‌ها پس از مذاکرات، یا ترور سردار سلیمانی) باعث شده رهبری هرگونه توافق با واشنگتن را بی‌ثبات و غیرقابل اتکا بدانند.

- ایشان استدلال می‌کنند که حتی اگر مذاکرات عمان به نتیجه‌ای برسد، آمریکا با تغییر دولت یا ایجاد بهانه‌های جدید (مانند ادعاهای حقوق بشری یا منطقه‌ای) می‌تواند از تعهداتش شانه خالی کند.

۵. اولویت دادن به «دیپلماسی چندجانبه» به جای تمرکز بر آمریکا

رهبری به وزارت خارجه توصیه می‌کنند به جای صرف انرژی روی مذاکرات با آمریکا، بر تقویت روابط با قدرت‌های غیرغربی (چین، روسیه، کشورهای منطقه) و سازمان‌های بین المللی تمرکز کند.

این رویکرد هماهنگ با استراتژی «نگاه به شرق» و کاهش وابستگی به غرب است.

جمع‌بندی: مذاکره ابزار است، نه راه نجات

سخنان آیت الله العظمی خامنه‌ای نشان می‌دهد مذاکراتی مانند عمان تنها در صورتی مجازند که:

۱. به موازات پیشرفت‌های داخلی ادامه یابند، نه به جای آنها.

۲. عزت نظام و اصول انقلاب اسلامی را زیر سؤال نبرند.

۳. کشور را در انتظار نتیجه مذاکرات متوقف نکنند.

این موضع، بازتاب دهنده مکتب مقاومت است که معتقد است قدرت چان هزنی ایران در گروِ تقویت داخلی و حفظ اصول است، نه امتیازدهی یکجانبه.

منبع: سایت بصیرت