جهان پسا‌قطبی و فرصت‌های ایران-چین

سفر رئیس‌جمهور به چین و تأکید بر ظرفیت‌های چابهار در اجلاس سران شانگهای می‌تواند نقطه عطفی برای تقویت همکاری‌های استراتژیک ایران و چین باشد و مسیر توسعه روابط دوجانبه را به صورت پایدار و متوازن روشن کند. این روند نشان‌دهنده نزدیکی عملی دو کشور و شکل‌گیری یک الگوی واقع‌گرایانه همکاری در جهان پسا‌قطبی است.

پایگاه بصیرت / علیرضا سلیمانی نژاد

در سال‌های اخیر، روابط ایران و چین روندی طبیعی و ریشه‌دار به سوی نزدیکی بیشتر را طی کرده است. حرکت جهان از نظم دو قطبی به پسا‌قطبی، همراه با تلاش کشورها برای شکل‌دهی به یک نظام چندقطبی، زمینه نزدیکی ایران و چین را فراهم کرده است. این روند از حدود سال ۲۰۱۰ آغاز شد و با تغییرات اخیر در منطقه، به ویژه تحولات غزه و واکنش‌های نظامی غرب آسیا، شتاب بیشتری یافته است.

ایران و چین از پیشتازان نگاه چندقطبی به جهان هستند و طبیعتاً نمی‌توانند با هژمونی آمریکا همسو باشند. همین واقعیت، روابط دوجانبه آنها را به سمت همکاری‌های عمیق و پایدار سوق داده است. با این حال، در داخل ایران همواره نگرانی‌هایی مطرح بود؛ مانند افتادن در «تله بدهی‌های چینی» یا «استعمار اقتصادی» که عمدتاً از سوی جریان‌های طرفدار غرب مطرح می‌شد و بر پایه تفکری از دوران جهان دو قطبی و جهانی‌شدن شکل گرفته بود.

با تغییر شرایط منطقه‌ای و فشارهای جهانی، این موانع کاهش یافته و فرصت‌ها برای توسعه همکاری‌های ایران و چین افزایش یافته است. اقدامات اخیر علیه کشور‌های جنوب جهانی، به ویژه ایران، باعث شد نگاه‌های سنتی منفی نسبت به همکاری با چین کمتر مطرح شود. هم‌زمان، فشارهای دولت جدید آمریکا و تضعیف جریان‌های غرب‌گرا در چین شرایطی ایجاد کرده که دو کشور به‌صورت عملی به هم نزدیک‌تر شوند.

طراحی یک مدل همکاری واقع‌گرایانه و مبتنی بر منافع مشترک اهمیت ویژه‌ای دارد. برای ایجاد مدل ایدئال همکاری، ایران باید اهداف و برنامه‌های خود را بازبینی کرده و نقاط اشتراک با اهداف طرف چینی را شناسایی کند. این همکاری‌ها تنها محدود به حوزه اقتصادی نیست و می‌تواند شامل پروژه‌های مختلف امنیتی، فرهنگی و زیرساختی شود. کلید موفقیت در این مدل، در نظر گرفتن منافع دو طرف و تعریف پروژه‌هایی است که هر دو کشور از آنها بهره‌مند شوند.